Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 08.11.1979, Blaðsíða 25

25
milljarða króna tekjuafgangur á árinu. Fjárlagatölur voru settar fram á verðlagi í
lok ársins 1978 og við samanburð við tölur ársins 1979 verður að hafa í huga, að
áætlað er að meðalverðlag ársins verði um það bil 20% hærra en það verðlag, sem
fjárlög voru við miðuð.
Framvinda ríkisfjármálanna það sem af er árinu hefur verið óhagstæð og lakari
en gert var ráð fyrir á fjárlögum. Fyrstu níu mánuði ársins voru innheimtar tekjur
159,1 milljarður króna en útgjöld námu 168,2 milljörðum og voru því um 9,1
milljarð umfram tekjur. Mikill rekstrarhalli var á ríkissjóði þegar á fyrstu mánuð-
um ársins og var hallinn frá áramótum orðinn 13 milljarðar króna í apríllok. f maí
og júní hélzt hallinn að mestu óbreyttur en júlímánuður var afar óhagstæður, og í
lok þess mánaðar var rekstrarhallinn orðinn 17,7 milljarðar frá áramótum. Stað-
an batnaði síðan um 6,4 milljarða króna í ágúst og enn um 2,3 milljarða í
september.
Sé leitað skýringa þessarar framvindu má í fyrsta lagi líta á tekjuhlið ríkis-
fjármálanna. Það sem af er árinu hafa innheimtar tekjur reynzt í nokkuð góðu
samræmi við spár um mánaðainnheimtu. Tolltekjur hafa þó verið heldur slakari
en ætlað var vegna tiltölulega lítils innflutnings af völdum dvínandi eftirspurnar og
verkfalls á farskipum. Þetta hefur hins vegar verið að fullu unnið upp af innheimtu
tekjuskatts og söluskatts. Horfur eru á, að tekjuskattsinnheimta verði meiri en
áætlað var á fjárlögum, þar sem tekjur hafa aukizt meira á árinu 1978 en reiknað
var með í fjárlagaáætlun. Vegna niðurfellingar söluskatts á matvælum í september
1978 hefur innheimta söluskatts aukizt minna í ár en svarar veltubreytingum, en
innheimtan hefur þó reynzt meiri en áætlað var. Vegna rekstrarhalla ríkissjóðs
framan af ári var tekjuöflun aukin með bráðabirgðalögum í september síðastliðn-
um og var söluskattur hækkaður úr 20 í 22% og lægri gjaldflokkur sérstaks
vörugjalds hækkaður úr 18 í 24% en jafnframt var gjaldið fellt niður af nokkrum
vöruflokkum. Þessar skattahækkanir eru samtals taldar auka tekjur ríkissjóðs um
2,7 milljarða króna á þessu ári, en þessa tekjuauka var ekki farið að gæta að ráði í
innheimtu í september.
í öðru lagi má líta á hið venjulega árstíðamynztur ríkisfjármálanna, þ. e. að
útgjöld ríkissjóðs falla til fyrr á árinu en tekjur. Þannig má nefna, að árin
1976—1978 féllu að meðaltali tæplega 46% útgjaldanna til á fyrri helmingi ársins
en aðeins tæplega 43% teknanna. Þessi árstíðasveifla hefur verið töluvert
áhyggjuefni, þar sem rekstrarhalh ríkissjóðs fyrri hluta árs veldur jafnan auknu
framboði f jár á peningamarkaði sé hallinn fjármagnaður með yfirdrætti í Seðla-
banka eins og gert hefur verið að mestu undanfarin ár. Síðustu tvö ár hefur verið
leitazt við að vinna á móti árstíðasveiflunni með því að auka innheimtu beinna
skatta fyrri hluta árs, en hlutfall greiðslna upp í þinggjöld þessa árs var ákveðið
75% af þinggjöldum liðins árs, en hafði verið 70% árið áður og 65% á árinu 1977.
Auk þess hefur rekstrarhalla ríkissjóðs á þessu ári í mun meira mæh en áður verið
mætt með sölu ríkissjóðsvíxla, en með sölu þeirra til innlánsstofnana snemma árs
og endurgreiðslu á síðari hluta ársins er beinlínis verið að draga úr þensluáhrifum