Læknablaðið - 01.03.2018, Blaðsíða 18

134 LÆKNAblaðið 2018/104
um vöðvahópum í bol og mjöðmum í heilbrigðum konum sem
hafa ekki fætt17 er ekki vitað hvort grindarbotnsvöðvarnir styrkist
með öðrum vöðvum þegar konur taka þátt í almennum líkams-
æfingum eða hvort þjálfa þurfi grindarbotnsvöðvana sérstaklega.
Rannsóknir hafa sýnt að íþróttakonur eru með stærri grindar-
botnsvöðva en óþjálfaðar konur18 en hins vegar er ekki vitað hvort
vöðvarnir eru sterkari en hjá óþjálfuðum konum.
Þessi rannsókn leitaðist við að svara þessum spurningum
með því að mæla og bera saman styrk grindarbotnsvöðva hjá
hóp keppnisíþróttakvenna og óþjálfaðra kvenna. Einnig var
lagt mat á getu kvennanna til að spenna grindarbotnsvöðvana
rétt. Rannsóknin kannaði einnig hvort konurnar hafi upplifað
áreynsluþvagleka eða vandamál tengd grindarbotni og þekkingu
kvennanna á grindarbotnsvöðvum.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var framskyggn samanburðarrannsókn á styrk
grindarbotnsvöðva. Rannsóknin var framkvæmd á Íslandi árið
2012 og þátttakendur komu frá höfuðborgarsvæðinu. Þátttakend-
ur (n=36) voru allt konur á aldrinum 18-30 ára sem ekki höfðu fætt
(tafla I). Við öflun þátttakenda var þeim skipt í tvo hópa, keppnis-
íþróttakonur (n=18) og óþjálfaðar konur (n=16). Í erlendri rannsókn
bjuggu rannsakendur til líkan fyrir fæðingar þar sem þeir fundu
45% aukningu í hámarkskrafti í fæðingu hjá keppnisíþróttakon-
um.18 Því var hér gert ráð fyrir að íþróttakonur væru mögulega
með 45% meiri styrk í grindarbotnsvöðvum. Ef svo er þarf að lág-
marki 16 konur í hvorn hóp til að geta fundið marktækan mun,
miðað við 5% skekkju af gerð I (type I error) og 90% greiningarmátt
(statistical power).
Með viðtali var staðfest að óþjálfuðu konurnar tóku ekki þátt
í neins konar reglulegri líkamsþjálfun og iðkuðu litla hreyfingu.
Íþróttakonurnar höfðu allar tekið þátt og keppt í sinni íþrótt í að
minnsta kosti þrjú ár. Íþróttakonurnar komu úr ýmsum íþrótta-
greinum: handbolta, fótbolta, fimleikum, badminton, lyftingum,
BootCamp og CrossFit. Íþróttakonurnar æfðu í að minnsta kosti 9
tíma á viku. Til að taka þátt þurftu konurnar í báðum hópum að
vera heilbrigðar og án sjúkdóma sem gætu haft áhrif á rannsókn-
ina (til dæmis vöðvarýrnunarsjúkdóma, arfgenga sjúkdóma með
áhrifum á bandvef, sögu um tíðar þvagfærasýkingar, og höfðu
ekki farið í aðgerð vegna þvagleka).
Til að afla þátttakenda var haft samband við íþróttaþjálfara
í ýmsum íþróttagreinum sem kynntu rannsóknina fyrir sínum
íþróttakonum og buðu þeim að taka þátt. Með snjóboltasöfnun
(snowball sampling) aðstoðuðu íþróttakonurnar rannsakendur við
að leita að þátttakendum í óþjálfaða hópinn. Þar sem hver kona
þekkir fjölda annarra kvenna er þessi aðferð líkleg til að finna
tilviljanakennt safn með tilliti til þeirra þátta sem verið var að
rannsaka. Mögulegir þátttakendur fengu upplýsingar sendar um
rannsóknina og gáfu upplýst samþykki.
Konurnar komu einu sinni á stofu hjá sjúkraþjálfara (Táp
sjúkraþjálfun í Kópavogi) þar sem mælingar voru framkvæmdar
og konurnar svöruðu spurningakönnun um hæð, þyngd, aldur,
líkamsæfingar (tíðni og tímalengd), þekkingu á grindarbotns-
vöðvunum, og staðlaðar spurningar um þvagleka.12
Styrkur grindarbotnsvöðvanna var mældur með Myomed 932
þrýstingsnema frá Enraf-Nonius. Búið er að áreiðanleikaprófa tæk-
ið.19 Konurnar voru liggjandi á bekk þar sem sjúkraþjálfari kann-
aði fyrst með þreifingu hvort konurnar gátu spennt grindarbotns-
vöðvana. Þá var þrýstingsneminn settur í leggöngin og styrkur
grindarbotnsvöðvanna mældur í hektoPascal (hPa). Konurnar
voru fyrst beðnar um að spenna vöðvana einu sinni í æfingaskyni
og síðan þrisvar sinnum á meðan þrýstingur var mældur. Hver
mæling tók 5 sekúndur og þá tók við að minnsta kosti 10 sekúndna
hvíld. Mesti þrýstingur sem konurnar náðu að mynda í þessum
þremur mælingum var skráður.
Byggt á fyrri rannsókn á grindarbotnsvöðvum var búist við
því að óþjálfuðu konurnar gætu myndað að meðaltali 42 hPa
þrýsting.19
Munurinn á meðaltölum hópanna var metinn tölfræðilega með
t-prófi fyrir samanburð tveggja óháðra safna með metnu staðalfrá-
viki. Hlutfallsgreining (odds-ratio) var notuð til að meta tölfræði-
lega marktækni í mun á prósentuhlutföllum á milli hópanna. Tví-
kosta logit aðhvarfsgreining (binary logistic regression) var notuð til
að meta samtíma áhrif mældra áhrifaþátta á hvort konurnar voru
með þvagleka eða ekki.
Niðurstöður
Konurnar voru sambærilegar í aldri og hæð (tafla I). Óþjálfuðu
konurnar voru með marktækt hærri líkamsþyngdarstuðul (LÞS)
en íþróttakonurnar; 25 á móti 22,8 kg/m², p<0,05. Samkvæmt
svörum kvennanna æfðu íþróttakonurnar marktækt meira en
óþjálfuðu konurnar, eða 11,4 klukkustundir/viku á móti 1,3
klukkustundum/viku; p<0,05 (tafla II). Íþróttakonurnar tóku þátt í
margvíslegum og oft mörgum íþróttagreinum: 38,9% æfðu hlaup
R A N N S Ó K N
Tafla I. Lýsing kvenna sem tóku þátt í rannsókninni.
Íþróttakonur (n=18) Óþjálfaðar konur (n=16)
Meðaltal St.frávik Hámark Lágmark Meðaltal St.frávik Hámark Lágmark p-gildi
Aldur (ár) 24,2 3,2 30 19 24,1 2,9 30 20 0,92
Hæð (cm) 168 7,5 180 152 170,5 6,5 181 156 0,31
Þyngd (kg) 64,9 8,4 83 54 72,9 13,7 108 53 0,05
LÞS 22,8 2,2 29,4 19 25 3,8 35,3 19,5 0,05
Æfingatími (klst./viku) 11,4 2,7 18 9 1,3 1,5 4 0 0,00
LÞS er líkamsþyngdarstuðullinn (Body Mass Index) = þyngd (kg) / [hæð (m)]2. p-gildið sýnir niðurstöðu t-prófs sem ber saman meðaltal hópanna tveggja.