Morgunblaðið - 23.06.2018, Blaðsíða 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2018
Með framleiðslu-
stjórnun á raforku-
kerfinu er átt við að
orkufyrirtækin reisi
stór orkuver og bjóði
raforku til sölu sam-
kvæmt gjaldskrám.
Orkufyrirtækin eru
ósjaldan í eigu hins op-
inbera. Þetta fyrir-
komulag er talið gam-
aldags, stirt í
meðförum og bjóða stundum upp á
óeðlilega viðskiptahætti í formi
markaðsráðandi stöðu.
Með markaðsstjórnun er raforka
boðin til sölu á uppboðsmarkaði
(framboð) þar sem einnig koma
fram kauptilboð frá væntanlegum
kaupendum (eftirspurn). Þetta við-
skiptaform, sem er í anda frjáls-
hyggju, var fyrst innleitt í Síle í
Suður-Ameríku árið 1981 af svoköll-
uðum „Chicago-boys“-hópi undir
forystu Miltons Friedman o.fl.
Flest samfélög í heiminum hafa
nú skipt úr framleiðslustjórnun yfir
í markaðsstjórnun í viðskiptum með
raforku, þ. á m. öll lönd í Efnahags-
bandalagi Evrópu, EBE.
Ísland hefur áformað að fara
sömu leið og fyrsti áfangi var mark-
aður með setningu raforkulaga
2003, sem höfðu til hliðsjónar fyrsta
og annan orkupakka EBE. Búið er
að innleiða flest ákvæði laganna
nema sjálfan markaðinn, sem á að
vera uppboðsmarkaður. Landsnet
áformar að koma honum á fót ekki
síðar en 2020.
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
til laga um að taka upp þriðja orku-
pakka EBE, þar á meðal ákvæði um
aðild EFTA-ríkjanna að orkusam-
bandi Evrópu, ACER. Ísland væri
þá þar í hópi. Hin EFTA-ríkin sem
aðild eiga að EES-samningnum,
Noregur og Liechtenstein, hafa
þegar og hvort fyrir sig samþykkt
aðild.
Gagnrýni Elíasar B. Elíassonar
Í Morgunblaðsgrein Elíasar B.
Elíssonar 19. júní 2018 fer hann
hamförum í að vara við
upptöku þriðja orku-
pakkans á Alþingi.
Helstu rök hans eru að
verðlagning raforku í
Evrópu, sem mótist af
„steinrunnu eldsneyti“,
mundi ráða of miklu í
verðlagningu raforku á
Íslandi. Að mínu mati
tekur Elías þarna of
djúpt í árinni og beitir
fyrir sig óþarfa drama-
tískum tilburðum í frá-
sögninni.
Um er að ræða tvenns konar að-
stæður, sem þarf að skoða, þ.e. án
eða með sæstreng frá Íslandi til
Evrópu.
Án sæstrengs mundi verðlagning
á uppboðsmarkaði á Íslandi ein-
göngu stjórnast af staðbundnum að-
stæðum, en hvernig tekið verði tillit
til þeirra er í vinnslu hjá Landsneti
við undirbúning á uppboðsmarkaði.
Sæstrengur mundi ekki breyta
fyrirkomulagi markaðarins nema
opna fyrir nýjan viðskiptaaðila með
sína sérstöðu eins og gengur og ger-
ist, að vísu í stærra lagi. Ef mark-
aðurinn er settur rétt upp, þá á
hann að geta beitt fyrir sig nægjan-
legri varúð og vörnum eins og tíðk-
ast á öðrum sams konar og marg-
prófuðum mörkuðum erlendis.
Uppboðsmarkaðir
Á uppboðsmörkuðum fyrir raf-
orku stjórnast viðskiptin af fram-
boði raforku frá hinum ýmsu fram-
leiðendum og eftirspurn frá
væntanlegum notendum.
Á mörkuðum erlendis skiptir verð
á eldsneyti, einkum kolum og jarð-
gasi, oftast mestu um verðtilboð
framleiðenda í orkusölu. Það er
samt ekki nóg því á endanum þurfa
þeir einnig að taka tillit til fjár-
magnskostnaðar og fasts kostnaðar
vegna rekstrar og viðhalds. Hvernig
þeir spila á markaðinn í amstri
dagsins vita þeir einir, en þegar upp
er staðið verður hver og einn til-
boðsgjafi að hugsa um eigin fyrir-
tæki. Á hverju 5-60 mínútna upp-
gjörstímabili stjórnast verðlagning
af uppgjöri milli framboðs og eftir-
spurnar.
Sem dæmi þá er rekstur kjarn-
orkuvera þannig að ef þau eru
stöðvuð þá gengur á eldsneytið með
sama hraða og ef orkuverið væri í
fullri vinnslu. Þess vegna gæti þeim
hentað að bjóða raforku á undir-
verði til að tryggja þátttöku í raf-
orkuframleiðslunni. Þeir fá í sinn
hlut uppgjörsverð markaðarins
hverju sinni, sem þá aðrir framleið-
endur ákvarða.
Á Íslandi er nánast um enga raf-
orkuframleiðslu með jarðefnaelds-
neyti að ræða við verðmyndun á
uppboðsmarkaði. Það sem mundi þá
ráða væri framboð á vatni við hinar
ýmsu virkjanir, staða miðlana og
horfur á raforkumarkaði. Þannig er
gert ráð fyrir að staðbundnar að-
stæður ráði verði á raforkumarkaði
og það komi fram í verðlagningunni
bæði án og með sæstreng.
Rekstrarlíkön skila svokölluðum
skuggagildum sem meta verðmæti
takmarkaðra aðfanga um allt raf-
orkukerfið, hvort sem aðföngin eru í
formi framboðs á eldsneyti/vatni
eða eftirspurnar frá orkunotendum.
Þessi gildi mætti nota við gerð til-
boða bæði fyrir framboð og eft-
irspurn.
Góð hönnun á raforkumörkuðum
hefur alltaf verið mikilvæg. Mistök
gætu kostað neytendur gríðarlega
fjármuni, eins og raunin varð í raf-
orkukreppu Kaliforníu 2000-2001.
Sem betur fer, og vegna góðrar
stjórnunar og tækniframfara, hefur
virkni uppboðsmarkaða batnað með
tímanum. Gallar hafa verið greindir
og að miklu leyti lagfærðir.
Starfsemi raforkumarkaða er í
stöðugri þróun. Nýjar áskoranir
koma fram með áframhaldandi um-
breytingu á innviðum raforkukerfa.
Hvatinn að því er aðallega stóraukin
þátttaka óstöðugra orkugjafa svo
sem vind- og sólarorku í raforku-
framleiðslunni, dreifð orkuvinnsla,
tilkoma stórra rafhlaða sem varaafl
og þróun á snjallnetum (Smart-
Grid) fyrir notendastýringar.
Og að lokum
Það er sjálfsagt að samþykkja
þriðja orkupakkann á Alþingi, sem
næsta áfanga í að stuðla að betra
raforkukerfi á Íslandi og nýta
reynsluna frá útlöndum.
Uppboðsmarkaður
og sæstrengur
Eftir Skúla
Jóhannsson » Sjálfsagt er að sam-
þykkja þriðja orku-
pakkann á Alþingi, sem
næsta áfanga í að stuðla
að betra raforkukerfi á
Íslandi og nýta reynsl-
una frá útlöndum.
Skúli Jóhannsson
Höfundur er verkfræðingur
skuli@veldi.is
Þann 23. júní ár
hvert er haldið upp á
ólympíudaginn í 206
löndum sem eru með
ólympíunefndir. Á Ís-
landi skipuleggur
Íþrótta- og ólympíu-
samband Íslands (ÍSÍ)
þennan dag sérstaka
golfkeppni fyrir ól-
ympíufara og fjöl-
skyldur þeirra í sam-
starfi við Samtök
íslenskra ólympíufara (SÍÓ), Golf-
samband Íslands og Golfklúbb Ness
á Seltjarnarnesi. Fyrirhugað er að
skipuleggja fleiri „ólympíuviðburði“
á árinu.
Alþjóðaólympíunefndin ákvað á
fundi sínun 1948 í Sorbonne í París
að halda skyldi árlega ólympíudag
um allan heim til að minnast sam-
þykktar 23. júní 1894 um endur-
vakningu nútíma Ólympíuleika í
Grikklandi 1896. Markmiðið var að
hvetja til þátttöku í íþróttum um all-
an heim óháð aldri, kyni eða íþrótta-
legri getu. Því er 23. júní 2018 sjötíu
ára afmæli ólympíudagsins!
Ólympíudagarnir hafa hjálpað til
að kynna ólympíuhugsjónina um all-
an heim með ólíkum viðburðum á
sviði íþrótta, menningar, lista og
menntunar. Ólympíuhlaupið er sér-
staklega vinsælt þennan dag. Sein-
ustu árin hafa ólympíudagarnir
þróast meir og meir í átt að almennri
hreyfingu, lærdómi og nýsköpun.
Þannig hafa ólympíunefndir í mörg-
um löndum skipulagt ólympíu-
dagana í nánu samstarfi við bæjar-
félög, íþróttafélög og skóla víða um
landið þar sem ungt fólk hittir
afreksíþróttafólk landa sinna.
Svíar skipuleggja ár hvert all-
marga ólympíudaga víða um Svíþjóð
og á mismunandi stöðum í samstarfi
við bæjarfélög, íþróttafélög og skóla.
Danir munu í ár skipuleggja
ólympíudag í Hróarskeldu þar sem
höfninni verðu breytt í
ólympíuþorp og kynnt-
ar verða nokkrar mis-
munandi íþróttagrein-
ar. Fulltrúi Samtaka
íslenskra ólympíufara
mun fylgjast með þess-
um viðburði því sam-
tímis er fundur stjórna
norrænna ólympíufara.
Á 100 ára fullveldis-
afmælinu hafa Samtök
íslenskra ólympíufara
hafið viðræður við ÍSÍ
um að fjölga ólympíu-
dögum hérlendis ár hvert í samstarfi
við bæjarfélög, íþróttafélög og skóla
um land allt og hvetja áhugasama
aðila að hafa samband. ÍSÍ og SÍÓ
eru þegar í viðræðum við Frjáls-
íþróttaráð Reykjavíkur um að gera
grunnskólamótið í frjálsum í sept-
ember að ólympíudegi sem gæti orð-
ið fastur viðburður.
Samtök íslenskra ólympíufara
(SÍÓ) voru stofnuð 1995 og eru allir
þeir Íslendingar sem hafa keppt á
Ólympíuleikum félagar. Samtals
hafa 305 Íslendingar keppt á Ólymp-
íuleikum frá upphafi en 55 þeirra
eru látnir. SÍÓ er aðili að Alþjóða-
samtökum ólympíufara (WOA;
World Olympians Association) en
samtals hafa um 100.000 ein-
staklingar frá 206 löndum keppt á
Sumar- og Vetrarólympíuleikum frá
upphafi.
Ólympíudagurinn
23. júní hefur verið
haldinn í sjötíu ár
Eftir Jón Hjaltalín
Magnússon
Jón Hjaltalín
Magnússon
» Ólympíudagarnir
hafa hjálpað til að
kynna ólympíuhugsjón-
ina um allan heim með
ólíkum viðburðum á
sviði íþrótta, menning-
ar, lista og menntunar.
Höfundur er formaður Samtaka
íslenskra ólympíufara.
jhm@simnet.is
Omega 3 Liðamín Hyal-Joint® vinnur gegn
stífum liðum og viðheldur heilbrigði þeirra.
Með þér í liði
Alfreð Finnbogason
Landsliðsmaðu attspyrnu
„Tækifærið er núna.“
r í kn
Registered trademark
licensed by Bioiberica
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
Gæða plast þakrennur
Allir fylgihlutir fáanlegir
Frábært
verð!
Sjá verðlista á:
www.murbudin.is
Kletthálsi 7, Reykjavík
Fuglavík 18, Reykjanesbæ