Morgunblaðið - 13.07.2018, Blaðsíða 20

SVIÐSLJÓS
Aron Þórður Albertsson
aronthordur@mbl.is
Þetta eru mannleg mistök enauðvitað get ég tekið undirþað að dómstólar megisýna meiri varkárni við
birtingu dóma,“ segir Ólöf Finns-
dóttir, framkvæmdastjóri dóm-
stólasýslunnar, um fjölda dóma ný-
verið þar sem birtar hafa verið
upplýsingar sem ekki samræmast
persónuverndarlögum.
Á síðustu vikum hefur Persónu-
vernd birt nokkurn fjölda úrskurða
þar sem fram kemur að dómstólar
hafi birt dóma á vef sínum sem inni-
halda upplýsingar sem ekki sam-
ræmast lögum um meðferð persónu-
upplýsinga og persónuvernd.
Nýjasta dæmið er birting heim-
ilisfangs brotaþola í dómi Héraðs-
dóms Reykjavíkur, en Persónuvernd
fór fram á að upplýsingarnar yrðu af-
máðar í útgáfu dómsins sem birt var
á heimasíðu dómstólsins. Þess utan
eru fjölmörg dæmi um birtingu upp-
lýsinga í dómum dómstóla sem ekki
samrýmast lögum um persónuvernd.
Spurð um hvers vegna ekki sé betur
staðið að birtingu dóma segir Ólöf að
erfitt sé að svara því. Ýmislegt þurfi
þó að laga og nefnir í því samhengi
samræmingu reglna á öllum dóms-
stigum.
Skipaður verði dómstólaritsjóri
„Það eru mismunandi reglur eftir
dómstigum. Til dæmis eru víðtækari
takmarkanir varðandi birtingu dóma
og úrskurða á héraðsdómstigi. Það
er hins vegar unnið að því að setja
samræmdar reglur fyrir öll dómstig
til samræmis við samþykkta stefnu
dómstólasýslunnar,“ segir Ólöf. Að-
spurð segir hún að þrengri reglur á
héraðsdómstigi eigi að minnka lík-
urnar á því að persónuupplýsingar
séu birtar í dómum héraðsdómstóla á
netinu.
Fjöldi úrskurða vegna birtingar
dóma héraðsdómstóla vekur athygli
þegar síðustu úrskurðir Persónu-
verndar, um birtingu upplýsinga sem
ekki samræmast persónuverndar-
lögum, eru skoðaðir. „Við viljum auð-
vitað koma í veg fyrir svona hluti og
það má alveg segja að dómstólar
gætu sýnt meiri aðgát,“ segir Ólöf
sem leggur til að skipaður verði svo-
kallaður dómstólaritstjóri. „Við erum
að skoða hvort það geti verið ráð að
skipa dómstólaritstjóra auk ritnefnd-
ar sem myndi fara yfir hvaða upplýs-
ingar megi birta áður en dómar eru
settir á netið,“ segir Ólöf.
Við stofnun dómstólasýslunnar var
skipaður starfshópur sem unnið hef-
ur að því að finna leiðir til að sam-
ræma og endurskoða reglur dóm-
stólasýslunnar m.a. með tilliti til
nafnleyndar og birtingar viðkvæmra
persónuupplýsinga.
Meira birt hér en annars staðar
Guðbjörg Anna Guðbjörnsdóttir,
lögfræðingur hjá dómstólasýslunni,
hefur leitt vinnu starfshópsins. Hún
segir að ráðgert sé að vinnu hópsins
ljúki í kringum áramótin og þá verði
næstu skref skoðuð. „Það eru líkur á
því að koma þurfi til lagabreytinga
þegar vinnunni lýkur, en það verður
skoðað þegar nær dregur,“ segir
Guðbjörg og bætir við að hópurinn sé
að kynna sér mál Norðurlandanna
þar sem birtar eru talsvert minni
upplýsingar. „Við erum að birta
meiri upplýsingar í dómum hérlendis
en nágrannalönd okkar hafa verið að
gera. Það er erfitt að átta sig á
ástæðunni fyrir því en þeir birta oft á
tíðum einungis útdrætti úr dómum.
Við erum að horfa til þess hvernig
þeir gera hlutina og vinna við að
skoða það auk annarra atriða er í
fullum gangi núna,“ segir Guðbjörg.
Sýna má meiri aðgát
við birtingu dóma
Morgunblaðið/Þorkell
Héraðsdómur Vanda þarf betur birtingu dóma á netinu með tilliti til per-
sónuupplýsinga að sögn framkvæmdastjóra dómstólasýslunnar.
20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
DonaldTrumpBanda-
ríkjaforseti kom til
leiðtogafundar
Atlantshafs-
bandalagsins, sem haldinn var
í gær og fyrradag, með prik á
lofti. Hann hafði í aðdraganda
fundarins gagnrýnt banda-
menn sína harðlega fyrir að
vera langt undir mörkum í
framlögum sínum í trausti þess
að Bandaríkjamenn drægju
vagninn. Var Trump ómyrkur í
máli þegar hann sagði að þar
þyrfti að verða breyting á.
Þessi gagnrýni er ekki ný af
nálinni, en Trump setur hana
fram með öllu harkalegri hætti
en forverar hans.
Á blaðamannafundi eftir
fundinn sagði Trump að hann
gæti dregið Bandaríkin út úr
NATO án þess að fá samþykki
þingsins, en hann teldi að þess
myndi ekki gerast þörf. Á fé-
lagsmiðlinum Twitter sagði
hann síðan að Þjóðverjar væru
algerlega á valdi Rússa og
spurði: „Hvaða gagn er að
NATO ef Þjóðverjar borga
Rússum milljarða dollara fyrir
gas og orku?“
Skömmu síðar mátti þó
heyra nýjan tón. Náðst hefði
heilmikill árangur og NATO
væri vel smurð vél. Mátti skilja
á Trump að hann teldi hin að-
ildarríki bandalagsins hafa
samþykkt að fram-
lög þeirra til varn-
armála færu í 2% af
vergri þjóðarfram-
leiðslu og yrðu síð-
an tvöfölduð.
Það mátti þó heyra á Macron
Frakklandsforseta og Conte,
forsætisráðherra Ítalíu, að það
eina sem fengist hefði staðfest
á fundinum væri að stefnt yrði
áfram að því markmiði sem áð-
ur var samþykkt árið 2014 um
að aðildarríkin myndu auka
framlög sín til varnarmála
þannig að þau næmu að
minnsta kosti 2% af landsfram-
leiðslu árið 2024.
Fyrir um fjörutíu árum, þeg-
ar kalda stríðið var í hámarki,
sáu Bandaríkin um helming
þess kostnaðar sem fylgdi
bandalaginu. Nú er sú tala nær
þremur fjórðu.
Umræðan um að Banda-
ríkjamenn bæru hitann og
þungann af vörnum Evrópu er
síður en svo ný. Hafa gagnrýn-
endur jafnvel haldið því fram
að Evrópa hafi án ábyrgðar bú-
ið við friðsæld og velmegun í
skjóli Bandaríkjanna, sem hafi
mátt kljást við heim glundroða
og óvissu. Stóra spurningin er
hins vegar hvort harka Trumps
sé líklegri en mýkri aðferðir
forvera hans til að koma meira
jafnvægi á framlag aðildarríkj-
anna til Atlantshafsbandalags-
ins.
Trump ýtir á Evr-
ópuríkin að borga
sinn skerf í NATO}
Uppnám á leiðtogafundi
Skrifræðið lýturiðulega eigin
lögmálum og gildir
þá einu þótt niður-
stöður þess stang-
ist á við veru-
leikann. Að þessu komst
Rúmeninn Constantin Reliu
með óþyrmilegum hætti þegar
hann sneri aftur til Rúmeníu í
janúar eftir að hafa dvalið og
starfað í Tyrklandi um árabil.
Komst hann þá að því að fjöl-
skylda hans hafði árið 2016
kríað út vottorð um að hann
væri látinn. Það getur flækt
tilveruna að vera talinn látinn.
Reliu hefur hvorki getað feng-
ið vinnu vegna skorts á gögn-
um um tilvist sína, né getað
sótt um bætur. Ákvað hann því
að reyna að fá dánarvottorðið
afturkallað. Það reyndist
þrautin þyngri. Í mars hafnaði
dómstóll einn umleitan hans
þótt hann stæði sjálfur í rétt-
arsalnum. Ekki fylgdi rök-
stuðningur, en rúmenskir fjöl-
miðlar bentu á að fresturinn til
að bera brigður á dánarvottorð
hefði verið liðinn. Fyrr í þess-
um mánuði tókst honum hins
vegar loks að finna dómstól,
sem reyndist hon-
um hliðhollur og
féllst á að hann
væri á lífi. Það
hlýtur að vera létt-
ir fyrir Reliu, en
enn er þó hægt að áfrýja niður-
stöðunni.
Hérlendis er kerfið heldur
ekki heldur laust við kenjar.
Til marks um það er frétt sem
birtist í vikunni um deilu bíl-
eiganda nokkurs við yfir-
skattanefnd. Hann á bíl sem
var skráður á götuna í upphafi
árs 1993 og ætti því að vera
undanþeginn bifreiðagjöldum
þar sem hann er 25 ára. Sam-
kvæmt ökutækjaskrá er bíllinn
hins vegar skráður árgerð
1994, þótt einnig komi fram að
fyrsti skráningardagur hans
hafi verið 1. janúar 1993.
Ákvað yfirskattanefnd að láta
hina skráðu árgerð ráða hvað
sem liði gögnum um að hún
segði ekki alla söguna. Þó var
tekið fram að kæra mætti úr-
skurðinn til fjármálaráðherra,
sem ef til vill var vísbending
um að málstaður bíleigandans
nyti einhverrar samúðar hjá
yfirskattanefndinni.
Til eru staðreyndir
og svo eru aðrar
staðreyndir}
Lögmál skrifræðisins
K
osningalögin okkar eru dálítið
drasl verður að segjast. Hvernig
voga ég mér að segja það? Jú, í
stjórnarskránni stendur skýrum
stöfum: „Öðrum þingsætum en
kjördæmissætum skal ráðstafa í kjördæmi og
úthluta þeim til jöfnunar milli stjórnmála-
samtaka þannig að hver samtök fái þing-
mannatölu í sem fyllstu samræmi við heildar-
atkvæðatölu sína“. Ég segi að kosningalögin
séu drasl af því að í undanförnum þrennum al-
þingiskosningum hefur munað mjög miklu á að
stjórnmálasamtök fái þingmannatölu í fyllsta
samræmi við heildaratkvæðatölu sína. Ein
helsta ástæðan fyrir því er hin svokallaða 5%
regla sem var bætt við í stjórnarskrána árið
1999, þeim flokkum sem það samþykktu til
ævarandi skammar. Hún hljóðar svo: „Þau
stjórnmálasamtök koma þó ein til álita við úthlutun jöfn-
unarsæta sem hlotið hafa minnst fimm af hundraði af gild-
um atkvæðum á landinu öllu“.
Munurinn á þingmannatölu eftir núverandi kosninga-
kerfi og einföldu hlutfallskerfi var árið 2013 átta þingsæti.
Það eru átta þingsæti sem aðrir flokkar en komust inn á
þing misstu af og flokkar sem komust inn á þing græddu.
Þar hallaði tilfinnanlega á stærri flokkana en ríkisstjórn-
arflokkarnir þá fengu sex af þeim þingsætum. Árið 2016
var munurinn fimm þingsæti þar sem Sjálfstæðisflokk-
urinn fékk þrjú sæti aukalega og árið 2017 munaði þó ekki
nema einu þingsæti sem Framsóknarflokkurinn fékk á
kostnað Bjartrar framtíðar. Að það sé möguleiki á svona
mikilli skekkju í kosningakerfinu gerir það að
verkum að ég tel mig geta kallað það drasl.
Hvað er þá hægt að gera? Þarf að breyta
stjórnarskránni? Já, en ekki af þessari ástæðu.
Það er hægt að laga þennan galla bara með því
að breyta kosningalögum.
Með því að takmarka fjölda þingmanna sem
hver flokkur getur fengið við atkvæðahlutfall á
landsvísu og heildarfjölda þingsæta getur ekk-
ert framboð fengið fleiri þingsæti en eitt um-
fram heildarþingmannatölu á landsvísu. Er
heildarþingmannatala einhvers framboðs 4,6?
Þá getur það framboð mest fengið 5 þingmenn
ef, og bara ef, ekkert annað framboð er með
hærri hlutaþingmann (0,6) þegar kemur að út-
hlutun síðustu þingsætanna.
Þetta myndi þýða að framboð myndi örugg-
lega fá þingsæti ef það fengi 1,587% af at-
kvæðafjölda á landsvísu. Í kosningunum 2017 hefði þurft
3.115 atkvæði. Björt framtíð fékk 2.394 atkvæði eða 1,22%.
Það þýðir hlutaþingsæti upp á 0,77 sem var þriðji stærsti
hlutaþingmaðurinn af sex sem væri útdeilt á þann hátt.
Ýmsir hafa sagt að það sé svo flókið að vera með marga
flokka á þingi. Það getur vel verið en lausnin á því má ekki
vera sú lýðræðisþynning sem undanfarnar kosningar hafa
skilað okkur. Að ríkisstjórn með 51,13% fylgi fái 60,32%
þingsæta ætti að særa lýðræðiskennd okkar allra. Við get-
um gert betur og eigum þá að gera betur.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Betri kosningalög
Höfundur er þingmaður Pírata.
bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Í úrskurði Persónuverndar í síð-
ustu viku kom fram að Héraðs-
dómur Reykjavíkur hefði með
birtingu heimilisfangs í dómi
sínum ekki farið að lögum um
persónuvernd. Um var að ræða
refsidóm vegna innbrots.
Í dómnum var heimilsfang
brotaþola birt en í úrskurði Per-
sónuverndar kemur fram að
með birtingunni hafi saklausir
heimilismenn verið tengdir við
sakarefnið. Farið hefur verið
fram á að upplýsingarnar verði
afmáðar úr dómnum, sem birtur
var á netinu.
Heimilisfang
birt í dómi
UPPLÝSINGAR AFMÁÐAR
Morgunblaðið/Ernir
Persónuvernd Afmá þurfti
upplýsingar í dómi á netinu.