Skírnir - 01.09.2016, Qupperneq 16

Stafræn framtíð
Hið íslenska bókmenntafélag var stofnað fyrir 200 árum til þess að
styðja og styrkja íslenska tungu vegna þess að þá eins og nú höfðu
menn áhyggjur af stöðu hennar og framtíð. Á þessu afmælisári er
eðlilegt að staða íslenskunnar sé sérstaklega á dagskrá í starfi Bók-
menntafélagsins. Á síðasta aðalfundi félagsins í lok nóvember 2015
hélt Úlfar Erlingsson, yfirmaður tölvuöryggismála hjá bandaríska
upplýsingatæknifyrirtækinu Google, merkilegt erindi um stöðu ís-
lenskunnar í hinum stafræna heimi. Úlfar benti á að við mættum
engan tíma missa ef íslenskan ætti að verða gjaldgengt tungumál í
nánustu framtíð. Í vorhefti Skírnis 2016 skrifaði Eiríkur Rögn-
valdsson prófessor, sem hefur glögga yfirsýn um þetta efni, grein
um stöðu og framtíð íslenskunnar í þessu samhengi og hvað væri
helst til ráða. Bókmenntafélaginu rennur blóðið til skyldunnar að
láta sig þetta málefni varða.
Stofnendum Bókmenntafélagsins var ljóst að sérstaða íslenskrar
menningar — sjálf líftaugin í sögu þjóðarinnar — er fólgin í órofnu
samhengi tungu og bókmennta frá upphafi Íslandsbyggðar. Yfir
þessu samhengi þarf að vaka og vera stöðugt á varðbergi. Þetta á
ekki síður við nú en þegar félagið var stofnað því að yfir þjóðina
streymir í vaxandi mæli margvíslegt efni og misjafnt í ýmsum
mynd um fjölmiðlunar. Samfélags- og tæknibreytingar undanfar-
inna ára valda því að enska sækir stöðugt á; hún er eins og vatn sem
seytlar um allt. Aðalhættan stafar þó ekki af því að íslenskan verði
enskuskotin. Það þolir hún því að hún er bæði aðlögunarhæf og
frjósöm. Hún getur tekið við erlendum orðum og lagað þau að sínu
kerfi eða fundið ný og reyndar lagað kerfið að nýjum veruleika.
Mesta hættan er sú að íslenskan missi tiltekin notkunarsvið til ensku
— annaðhvort vegna þess að málnotendur velji fremur að beita
ensku en íslensku á ákveðnum sviðum eða þeir beinlínis neyðist til
þess af því að íslenska er ekki í boði. Mestu skiptir að viðhalda dag-
legu máli sem geymir kjarna tungunnar. Íslenska á að vera málið
sem við notum sjálfkrafa án umhugsunar. Til þess að hún lifi þarf
hún að vera daglegt mál. Hún hentar vel til þess, en vandinn er sá að
daglegt mál verður með hverju ári stöðugt háðara margs konar
252 jón sigurðsson skírnir