Skírnir - 01.09.2016, Page 21

257varðmaður gamla íslands
Forsetinn í stjórnarandstöðu
Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur var mynduð í ársbyrjun 2009.
Fyrst í stað var mikill samhljómur á milli þeirrar ríkisstjórnar og
forsetans. Að beggja mati var t.d. brýn nauðsyn að endurreisa ís-
lenska lýðveldið með nýjum samfélagssáttmála og nýrri stjórnar-
skrá. Forsetinn hafði einnig átt virkan þátt í að gera ríkis stjórnar -
myndun Samfylkingarinnar og Vinstri hreyfingarinna — Græns
framboðs (VG) mögulega. Flokkarnir tveir höfðu ekki þingmeiri-
hluta og þurftu því yfirlýsingu um að þingmenn Framsóknar-
flokksins myndu verja stjórn þeirra vantrausti. Að sögn Guðna Th.
Jóhannessonar sagnfræðings var nýkjörinn formaður Framsóknar,
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, hikandi við að veita þetta braut-
argengi en „forsetinn hafi byrst sig“ við hann „og beinlínis skipað
honum að taka sig nú til og veita þessari stjórn hlutleysi“ („Hlutverk
forseta …“ 2016 ). Í þingkosningum síðar á árinu 2009 náðu Sam-
fylkingin og VG hins vegar þingmeirihluta og sama ríkisstjórn var
áfram við völd.
Sem fyrr var sambúð ríkisstjórnar og forseta góð fyrst í stað.
Þannig undirritaði forsetinn í september 2009 lög frá Alþingi um
samning í Icesave-deilu Íslendinga við Breta og Hollendinga. Af
samningum varð hins vegar ekki en áfram var reynt að semja. Í árs-
lok 2009 samþykkti Alþingi lög um nýtt samkomulag sem tæki gildi
fengist staðfesting forseta Íslands. Ólafur Ragnar neitaði að undir-
rita þessi lög í ársbyrjun 2010, og síðan önnur lög um Icesave-samn-
ing í apríl 2011. Í fyrra skiptið voru lögin samþykkt á Alþingi með
naumum meirihluta og eftir synjun forsetans felldur nær einróma í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Í seinna skiptið greiddu ⅔ þingmanna
atkvæði með lögunum. Skoðanakannanir sýndu að um 60% kjós-
enda voru sama sinnis en 40% voru á móti. Eftir að forsetinn neitaði
að staðfesta afgreiðslu Alþingis var aftur haldin þjóðaratkvæða -
greiðsla. Þá snerust hlutföllin við, andstæðingum samningsins í hag.
60% kjósenda höfnuðu samningnum. Jafnframt tók forsetinn að
gagnrýna Evrópusambandið, einkum Breta og Hollendinga, fyrir
að setja Íslendingum afarkosti í Icesave-deilunni, fyrir að hafa hafa
„beint byssum sínum að Íslandi“ og reynt að kúga þá til hlýðni.
skírnir