Skírnir - 01.09.2016, Page 27

263varðmaður gamla íslands
Forseti gegn nýja Íslandi
Þjóðaratkvæðagreiðsla um hugmyndir Stjórnlagaráðs að nýrri
stjórnarskrá fór fram 20. október 2012. Þátttaka var um 49% og yfir -
gnæfandi meirihluti samþykkti hugmyndir ráðsins um þrennt:
Þjóðareign á sameiginlegum auðlindum; jafnt vægi atkvæða og per-
sónukjör; sjálfstæðan rétt fólks til að krefjast þjóðaratkvæða -
greiðslu. Tillaga ráðsins um að skera á tengsl ríkis og kirkju var naum-
lega felld.
Að afloknu jólaleyfi þingmanna var á dagskrá Alþingis fullbúið
frumvarp frá meirihluta þingnefndar að nýrri stjórnarskrá sem í
öllum meginatriðum byggðist á tillögum Stjórnlagaráðs. Fyrirheit
um endurskoðun stjórnarskrárinnar var í stjórnarsáttmála ríkis-
stjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur, enda lengi mikið baráttumál
hennar.6 Jóhanna gaf ekki kost á sér í formannssæti í Samfylkingunni
og við tók Árni Páll Árnason í febrúar árið 2013. Hún var samt
ennþá við stjórnvölinn í ríkisstjórninni og staðráðin í að sigla stjórnar -
skrármálinu í höfn.
Í árslok 2012 virtist fylgi ríkisstjórnarflokkanna hafa minnkað
mjög frá því í alþingiskosningunum 2009 þegar yfir helmingur kjós-
enda greiddi þeim atkvæði sitt. Nú höfðu flokkarnir í stjórnar-
andstöðu yfirburðastöðu meðal kjósenda; Sjálfstæðisflokkurinn
hafði einn meira fylgi í skoðanakönnunum en stjórnarflokkarnir
samanlagt. Einungis um þriðjungur kjósenda studdi ríkisstjórnina.7
Í erfiðum málum eins og Icesave og fjárlagagerðinni var ekki trygg -
ur þingmeirihluti að baki ríkisstjórninni. Aðstæður voru því ákjós-
anlegar fyrir Ólaf Ragnar Grímsson til að herða sóknina gegn
ríkisstjórninni og stefnumálum hennar.
Í þingsetningarræðu sinni í september 2012 minntist forsetinn
ekki einu orði á fyrirhugaða þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur
skírnir
6 Jóhanna Sigurðardóttir flutti t.d. tillögu á Alþingi haustið 1994 um almenna kosn-
ingu til sérstaks stjórnlagaþings til að endurskoða stjórnarskrá Íslands (Alþingi
1994–1995).
7 Samkvæmt könnun Capacent Gallup í nóvember 2012 naut t.d. Sjálfstæðisflokk-
urinn fylgis 36% svarenda en Samfylkingin 22% og VG 11%. 35% studdu ríkis-
stjórnina („Fylgi flokka ef kosið yrði …“ 2012).