Skírnir - 01.09.2016, Page 28

Stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá. Í nýársávarpi 2013 fjallaði hann
hins vegar ítarlega um tillögurnar og fullyrti að lítil umræða hefði
farið fram, m.a. um þá tillögu að „kollvarpa íslenska stjórnkerfinu“
eins og hann komst að orði. Ríkisráðið skyldi afnumið og þar með
hefðu forseti og ríkisstjórn engan samráðsvettvang, sagði forseti.
Grafið yrði undan valdi flokksforingja við myndun ríkisstjórna en
forseti Íslands réði þar meiru en áður. Forsætisráðherra fengi aga-
vald yfir ráðherrum annarra flokka og gæti einn rekið þá alla. Fyrir-
hugaðar breytingar á kjördæmaskipan og kosningakerfi voru einnig
mjög varasamar að mati forseta. „Einstaklingum yrði auðveldað í
krafti fjölmiðlafrægðar að ná þingsetu; dregið umtalsvert úr áhrifum
flokka og persónubundin barátta innan þeirra háð allt til kjördags;
hlutur landsbyggðar reyndar líka rýrður mjög.“
Ekki voru tillögurnar samt alslæmar að mati Ólafs Ragnars enda
væri þar að finna gagnleg ákvæði um þjóðaratkvæðagreiðslu, þjóðar -
eign og mannréttindi. Samkvæmt þeim yrði hins vegar komið á
stjórnkerfi sem væri allt annað en það sem Íslendingar hefðu búið
við frá lýðveldisstofnun, tilraun sem væri einstæð á Vesturlöndum.
Á málþingum fjögurra íslenskra háskóla — Háskóla Íslands, Há-
skólans í Reykjavík, Háskólans á Akureyri og Háskólans á Bifröst
— hefði komið fram markverð gagnrýni á margar greinar tillagna
Stjórnlagaráðs, studdar tilvísunum í innlendar sem erlendar rann-
sóknir. Forsetinn varaði eindregið við því að gera lítið úr þessu
framlagi íslenska fræðasamfélagsins. Slíkt væri hliðstætt því að skella
skollaeyrum við rannsóknum á hlýnun jarðar eða hunsa viðvaranir
fræðimanna í aðdraganda hruns fjármálakerfis landsins.
Ólafur Ragnar gagnrýndi ennfremur harðlega tilraunir til að
þvinga fram breytingar á stjórnarskránni með því sem hann kallaði
„alræði“ meirihlutans. Þvert á móti væri helsta gæðamerki lýðræðis
að virða röksemdir og réttindi minnihlutans. Farsælast væri að
stríðandi fylkingar mættust á miðri leið. Einungis þannig væri mögu-
legt að efna „heitstrengingu um nýjan sáttmála Íslendinga“ og sýna
upphaflegri samstöðu um stjórnarskrá íslenska lýðveldisins virðingu.
Árin eftir efnahagshrunið hefðu vissulega verið erfið og eðlilegt væri
að í stjórnmálum væri tekist á um stefnur og aðgerðir. Engu að síður
„þarf stjórnskipun nýrrar aldar að hvíla á víðtækri og varanlegri sátt“.
264 svanur kristjánsson skírnir