Skírnir - 01.09.2016, Qupperneq 68

GUNNÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTTIR
Vitnisburður um veruleikann
Um nokkur íslensk sjálfsævisöguleg verk 2010–2015
„Verður þetta þá ein af þessum sjálfs-sjálfsævisögulegu
skáldsögu-sögum sem allir eru að skrifa núna?“
(Vigdís Grímsdóttir, Dísusaga, 2013)
Árið 2016 hefur víða mátt sjá innrás veruleikans í menningu og
listir hér á landi.1 Sem dæmi má nefna heimildaverkið Flóð eftir
Hrafnhildi Hagalín og Björn Thors sem frumsýnt var í Borgarleik-
húsinu í Reykjavík í janúar og tengda útvarpsþætti sem fluttir voru
á Rás 1 Ríkisútvarpsins í umsjá Þorgerðar Sigurðardóttur. Leikritið
og þættirnir byggjast fyrst og fremst á orðréttum vitnisburði úr
snjóflóðinu mannskæða á Flateyri 1995. Í september á þessu ári var
svo frumsýnt í Tjarnarbíói leikritið Sóley Rós ræstitæknir eftir Maríu
Reyndal og Sólveigu Guðmundsdóttur sem byggt er á vitnisburði
konu af átakanlegri reynslu sem hún varð fyrir. Útvarpsþættirnir
Sendur í sveit sem Mikael Torfason gerði, einnig í samvinnu við
Þorgerði Sigurðardóttur, byggjast á upprifjun hans á fjölmörgum
sumrum sem hann var í sveit sem barn og unglingur ásamt viðtölum
við fólkið sem hann dvaldi hjá. Leikhús (og útvarp) vitnisburðarins
virðist því eiga upp á pallborðið, segja mætti að það væri einhvers
konar þörf fyrir slík verk — verk sem oftar en ekki vitna um tráma-
tíska reynslu, en vitnisburðurinn er löngu viðurkenndur sem ein
helsta leið okkar til að nálgast og kynnast reynslu annarra. Heim-
ildaleikhús og leikhús vitnisburðarins eru ekki ný fyrirbæri og
stungu upp kollinum reglulega á 20. öld, ekki síst í tengslum við
ýmiss konar pólitískt leikhús. Það mætti þó halda því fram að það
Skírnir, 190. ár (haust 2016)
1 Þá á ég við veruleikann eins og hann getur birst í menningunni, endurskapaður,
ummyndaður, sem tilfinning fyrir veruleika utan texta, frekar en einhvers konar
ómenguð birtingarmynd á efnislegum veruleika.