Skírnir - 01.09.2016, Síða 87

323gagnrýnin og vísindaleg hugsun
er að taka fram að ég lít ekki á þetta sem kenningu um eðli gagn -
rýninnar hugsunar, heldur sem skilgreiningu á merkingu orðsins
„gagnrýnin hugsun“. Með þessu tel ég mig vera að fylgja Páli sjálf -
um sem virðist setja ofangreint fram sem skilgreiningaratriði, enda
fylgir því enginn rökstuðningur. Það sem Páll virðist hafa haft áhuga
á að rökstyðja snerist um hvort æskilegt og mögulegt sé að ástunda
og kenna gagnrýna hugsun í ofangreindum skilningi. Ég mun fara
að með sambærilegum hætti hér í rökstuðningi mínum fyrir því að
vísindalega hugsun sé ekki hægt að leggja að jöfnu við gagnrýna
hugsun (í ofangreindum skilningi).4
Áður hafa verið færð fyrir því rök að gera verði greinarmun á
gagnrýninni hugsun og vísindalegri aðferð; það gerði Róbert H.
Haraldsson (2001) í grein þar sem hann gagnrýndi hugmyndir Páls
um þessi efni. Áður en ég set fram mín eigin rök fyrir því að vís-
indaleg hugsun þurfi ekki endilega að vera gagnrýnin mun ég leit-
ast við að svara þessum rökum Róberts. Þar sem rök Róberts
byggjast að miklu leyti á hugmyndum bandaríska pragmatistans
Charles Sanders Peirce (1955 [1877]), sem Páll gerði að umtalsefni
í hinni frægu grein sinni, mun ég einnig skoða lítillega á hvaða
slóðum Peirce var í því riti sem Páll og Róbert vísa til. Ég mun leit-
ast við að sýna að þær hugmyndir sem Peirce var að fást við í grein
sinni séu ekki jafn skyldar gagnrýninni hugsun og Páll og Róbert
gera báðir ráð fyrir. Í stuttu máli má segja að þótt hugmyndir Peirce
séu góðra gjalda verðar er ekki sérlega gagnlegt að mínu mati að
finna gagn rýninni hugsun stað í því þekkingarfræðilega flokkunar-
kerfi sem Peirce setti fram.
2. Peirce, Páll og Róbert
Í lok greinarinnar „Er hægt að kenna gagnrýna hugsun?“ tengir Páll
Skúlason hugmyndir sínar um gagnrýna hugsun við grein eftir
skírnir
fullyrðinga og finna fyrir þeim fullnægjandi rök eru hvort tveggja nauðsynleg skil-
yrði fyrir því að hugsun geti talist gagnrýnin.)
4 Af þessum sökum tel ég nokkuð óheppilegt að tala um hugmyndir Páls sem kenn-
ingu um gagnrýna hugsun líkt og stundum er gert. Sjá til dæmis Guðmundur
Heiðar Frímannsson 2005: 55.