Skírnir - 01.09.2016, Qupperneq 107

VALUR INGIMUNDARSON
Afturhvarf til fasisma?
Áhrif róttækra þjóðernisafla á evrópsk stjórnmál
Inngangur
Frá því að Sovétríkin leystust upp hafa hægri popúlistaflokkar sem
aðhyllast róttæka þjóðernisstefnu styrkt mjög stöðu sína í evr-
ópskum stjórnmálum. Þeir eru orðnir ráðandi mótmælaafl og leiða
baráttu gegn hnattvæðingu og fjölmenningarlegri Evrópu (Paxton
2004: 181). Það sem skilur popúlistaflokka frá öðrum stjórnmála-
flokkum er einkum hörð andstaða við Evrópusambandið, andúð á
íslam og barátta gegn innflytjendum, flóttamönnum og hælisleit-
endum. Þótt flokkarnir séu ólíkir innbyrðis og misróttækir eiga þeir
það sameiginlegt — hvort sem um er að ræða Danska þjóðarflokk-
inn eða öfgaflokkinn Gullna dögun í Grikklandi — að telja að
þjóðríkið eigi að endurspegla þjóðernislega og menningarlega eins-
leitni.1 Þeir hafna því hugmyndum um fjölmenningu og krefjast
strangrar aðlögunarstefnu gagnvart útlendingum, stórhertrar inn-
flytjendalöggjafar og endurupptöku varanlegs landamæraeftirlits í
nafni fullveldis (Jungar og Jupskås 2014: 215–238).
Spurningar hafa vaknað um hvar staðsetja eigi popúlistaflokkana
á hinu pólitíska litrófi og hver skyldleiki þeirra sé við fasistaflokka
fyrri tíma.2 Eins og reynsla þriðja og fjórða áratugar 20. aldar sýnir,
þegar fasistaflokkar spruttu upp um alla Evrópu, þrífast slíkir
flokkar best í stjórnmála- og efnahagskreppu. Því þarf ekki að koma
á óvart að sá óstöðugleiki sem fylgdi fjármálakreppunni árið 2008
og straumi innflytjenda til Evrópuríkja árið 2015 hafi eflt popúl-
Skírnir, 190. ár (haust 2016)
1 Um Danska þjóðarflokkinn, sjá Southwell og Lindgren 2013: 128–135; um Gullna
dögun, sjá Angouri og Wodak 2014: 540–565.
2 Um sögulegan fasisma sjá Paxton 2004; Eley 2013; Bessel 1996; Griffin 1993, sami,
(ritstjóri) 1998; Renton 1999; Kershaw 2000; Eatwell 2003.