Skírnir - 01.09.2016, Page 133

369að verða álfur — að verða norn
náttúruna en aðrir íbúar Miðgarðs, en sem dæmi má nefna að álfur -
inn Legolas skilur skóga betur en aðrir þegar hann skynjar reiði og
aðgát í Fangornsskógi sem maðurinn og dvergurinn skynja ekki
(Ármann Jakobsson 2003: 109). Álfar Tolkiens eru vitrir og góðir en
um leið göldróttir og stórhættulegir — þeir hika ekki við að fella
óvini sína án þess að depla auga og þeir hefna allra misgjörða
grimmilega.
Í Hringadróttinssögu og Hobbitanum kemur fram hið tvíþætta
eðli álfa sem víða má finna í þjóðsögunum íslensku þar sem álfar
eru ekki aðeins fagrir heldur einnig viðsjárverðir (Ármann Jakobs-
son 2003: 110). Það er yfirleitt mikill völlur á þeim en þeir tilheyra
engu að síður hinu forna og liðna. Þeirra tími er að líða undir lok í
Miðgarði þar sem finna má álfadrottninguna Galadríel. Bókmennta-
og miðaldafræðingurinn Ármann Jakobsson bendir á í bók sinni
Tolkien og hringurinn að Galadríel sé skyggn og hafi miklar lang-
anir og þrár — hún lætur fremur stjórnast af tilfinningum en
réttsýninni einni, til að mynda þegar hún lætur freistast af hringnum
sem Fróði býður henni. Og á hún þá í mikilli innri baráttu (Ármann
Jakobsson 2003: 108). Allt þetta vekur upp spurningar um það hvort
Galadríel sé góð eða vond í eðli sínu — hvort hún sverji sig jafnvel
í ætt við nornir! En Galadríel stendst prófraunina, hafnar hringnum
og sannar þar með álfaeðli sitt. Í Þjóðsögum Jóns Árnasonar er
einnig sagt frá tilfinningasemi álfa sem láta ekki alltaf stjórnast af
rökvísi, sérstaklega ekki þegar börn eða fullorðnir gerast of nær-
göngulir við bústaði þeirra og hafa þar galsa í frammi en ekki kurt-
eisi og siðsemi. Þá verða álfar einnig gramir ef menn ásælast það
sem þeir eiga (Íslenzkar þjóðsögur og ævintýri I 1961 [1862]: 5–6).
Álfar Tolkiens og hinna íslensku þjóðsagna krefjast þess að þeim sé
sýnd skilyrðislaus virðing.
Sjálfbærni hefur kannski orðið lykilatriði nú þegar álfatrú lætur
á sér kræla, þar sem sjálfbærni hefur aldrei verið jafnbrýn og aldrei
jafn mikið í umræðunni, meðal annars vegna náttúrueyðingar, lofts-
lagsbreytinga og súrnun sjávar. En um leið og við vitum að nú er
brýnt að náttúrunni sé sýnd allt að því skilyrðislaus virðing, þá
viljum við einnig „njóta góðs“ af því sem neysla, tækniframfarir og
náttúruspjöll færa okkur — skjót ferðalög, ódýran skyndibita og
skírnir