Skírnir - 01.09.2016, Qupperneq 217

453björguðu danir íslenskunni?
straumum og stefnum og tileinkuðu sér hugmyndir sem m.a.
snertu mikilvægi tungumáls og bókmennta fyrir þjóðernið. Ís-
lenskar fornbókmenntir voru mikilvægar heimildir við ritun sögu
Noregs og Danmerkur, og íslensk tunga naut virðingar í Dan-
mörku og víðar, þar sem hún hafði ritmál og til voru glæstar bók-
menntir á málinu frá miðöldum. Þar hafði hún algjöra sérstöðu
gagnvart dönsku og norsku. Danir voru háðir Íslendingum þegar
kom að greiningu og þýðingu fornbókmennta og til varð sam-
starfsvettvangur íslenskra og danskra fræðimanna í Kaupmanna-
höfn sem stuðlaði að gagnkvæmum skilningi og áhuga á íslenskum
og dönskum málefnum.
Ein birtingarmynd dansks þjóðernis var atlaga að þýskum
áhrifum á danska tungu þar sem litið var til íslenskunnar sem fyrir -
myndar sökum uppruna hennar og hreinleika. Með aukinni mið -
stýringu og móðurmálsvæðingu innan danska ríkisins óx notkun
dönsku á öllum sviðum þjóðlífsins, m.a. í stjórnsýslu, skólum og í
útgáfu hvers konar. Þessi þróun gerði hvort tveggja í senn að styrkja
og veikja stöðu dönsku og íslensku hér á landi.
Straumhvörf urðu með áhrifum rómantísku stefnunnar í Dan-
mörku þar sem glæst fortíð Norðurlanda og norrænn menningar-
arfur var í brennidepli. Mörg af fremstu skáldum Dana sóttu þangað
efnivið og yrkisefni, og með því jókst áhuginn á íslensku og ís-
lenskum bókmenntum enn frekar.
Fullvíst er að áhugi Dana á íslenskri tungu og menningu hafi
vakið Íslendinga til vitundar um eigið þjóðerni og blásið þeim bar-
áttuanda í brjóst. Um það vitna skrif Eggerts Ólafssonar og Magn-
úsar Ketilssonar sem ákölluðu danska fornfræðinga um að koma
íslenskunni til varnar þegar hún átti undir högg að sækja. Mestu
munaði þó um viðhorf og framlag Rasmusar Kristians Rask sem
lærði íslensku til hlítar, ræktaði vináttu við fjölda Íslendinga og lagði
ómetanlegan skerf til íslenskra fræða. Með stofnun Hins íslenska
bókmenntafélags hófst nýtt tímabil í málsögunni, þegar lagt var til
atlögu við stöðuvanda íslenskunnar með útgáfu bóka og annarra
texta um veraldleg efni, og með því varð íslenskan sjálfsögð í nútíma
bókaútgáfu. Hvort íslenskan verði með sama hætti gjaldgeng í staf-
rænum heimi á tíminn eftir að leiða í ljós. Áhrifin koma að utan, en
skírnir