Saga - 2008, Side 77

er ætlunin a› veita lesendum n‡ja s‡n á spænsku veikina me› flví
a› n‡ta persónulegar heimildir, ævisögur, vi›töl vi› lækna og fólk
sem lif›i af veikina, heimildamynd og skrár fljó›háttasafns fijó›-
minjasafnsins. Fari› er yfir útbrei›slu spænsku veikinnar um heim-
inn, uppruni hennar rakinn og reynt a› draga upp mynd af sér-
kennum hennar og flá einkum hvers vegna hún var› eins skæ› og
raun ber vitni. fiví næst er raki› hvernig veikin barst til Íslands og
hvernig útbrei›slu hennar flar var hátta›. Ger› er grein fyrir hva›a
sóttvörnum var beitt og hvernig tókst a› verja hluta landsins gegn
veikinni. Sko›a› ver›ur til hva›a a›ger›a var gripi› af hálfu stjórn-
valda. Gátu sjúkrahúsin teki› vi› svo miklum fjölda sjúklinga í
einu? Hvernig var hjálparstarf skipulagt? Hva›a flekkingu höf›u
læknar á sjúkdómnum? Hvernig gekk a› anna eftirspurn eftir lyfj-
um? Einnig ver›ur leitast vi› a› varpa ljósi á a›stæ›ur fólks, hugs-
unarhátt fless og tí›arandann. Fyrst ver›ur fló viki› a› ska›vald-
inum sjálfum, inflúensuveirunni.
Heimsfaraldrar fyrr á tí›
Inflúensa, einnig köllu› flensa e›a kvefpest, er veirusjúkdómur
sem herjar á menn, svín, hesta og nokkrar a›rar spend‡rategundir
sem og fjölmargar tegundir fugla. Veirurnar sem valda honum eru
af stofnum A, B og C. Inflúensus‡king vegna veiru af A- og B-stofni
framkallar dæmiger› inflúensueinkenni en einkenni vi› s‡kingu af
völdum C-stofns veirunnar eru vægari og minna er um hana
vita›. Oftast er fla› inflúensa af A-stofni sem veldur árlegum inflú-
ensufaraldri. Inflúensuveira af A-stofni er mjög breytileg, stö›ugt
ver›a lítilsháttar breytingar á erf›aefni hennar, sem lei›a til minni-
háttar breytinga á mótefnavökum veirunnar. fiessar breytingar
valda árlegum inflúensufaröldrum og fless vegna er nau›synlegt
a› endurbólusetja árlega gegn inflúensunni.2
„engill dauðans“ 77
1965). — Gísli Jónsson, 1918. Fullveldi Íslands 50 ára 1. desember 1968 (Reykjavík
1968). — Ísland í aldanna rás 1900–1950. Saga lands og fljó›ar ár frá ári. A›alhöfund-
ur Illugi Jökulsson (Reykjavík 2000). — Öldin okkar. Minnisver› tí›indi 1901–
1930. Ritstj. Gils Gu›mundsson (Reykjavík 1950). Í flessum ritum er nánast
eingöngu stu›st vi› frásagnir dagbla›a og a› einhverju leyti Heilbrig›issk‡rslur
en hvergi vísa› til heimilda nema í Sögu Reykjavíkur. Persónulegar heimildir,
óútgefin skjöl og erlendar rannsóknir voru líti› n‡ttar í flessum verkum.
2 Alfred W. Crosby, „Influenza,“ The Cambridge World History of Human Disease.
Ritstj. Kenneth F. Kiple (Cambridge 1993), bls. 807–808. — Niall Johnson,
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:17 AM Page 77