Saga - 2008, Page 127

kannski má segja hi› sama um gamalmenni› fiórólf. Hann er
fyrrverandi víkingur og fyrrverandi höf›ingi, ekki lengur virkur í
samfélaginu og af flví stafar illska hans og heift.44
Kannski er sagan um fiórólf flví táknræn l‡sing á ellinni: Öldung-
urinn er ekki lengur sá sem hann var. Ekki fremur en draugurinn.
Grár veruleiki?
Ég hef ekki minnst hér á illgjarnar og erfi›ar gamlar konur, ein-
faldlega vegna fless a› dæmin eru færri og óljósari. A› vísu eru til
dæmi um kerlingar sem hafa yfirnáttúrlega krafta sem flær nota til
ills, eins og sjá má í Grettis sögu og Har›ar sögu. En samhengi› milli
aldurs fleirra og illsku er ekki jafn augljóst og í tilviki fleirra fiórar-
ins, Egils og fiórólfs.45 Allir hafa fleir veri› settir til hli›ar, njóta ekki
sömu vir›ingar og á›ur, og allir breg›ast fleir vi› me› heift sem
beinist ekki síst a› yngri kynsló›inni og me›al annars sonum fleirra.
Eins og á›ur var sagt má ekki taka flessar l‡singar sem óvéfengj-
anlegan sannleik um stö›u aldra›ra manna á tímabilinu sem um
ræ›ir. fivert á móti hafa flær allar go›sagnalega skírskotun og líta
má á flessa gömlu menn sem fulltrúa. En um lei› hljóta flessar
sögur líka a› spegla einhvern samfélagslegan sannleika og hann er
flá væntanlega flessi: bardagamenn eldast ekki vel. Fyrr e›a sí›ar
ver›a fleir a› setjast í helgan stein og ekki stafar sama ógn af göml-
um bardagamanni og ungum.46 Augljósast er fletta flegar bardaga-
ma›urinn er beinlínis or›inn örvasa gamalmenni, eins og fiórarinn
sem liggur í bæli sínu me›an sagan gerist. Egill Skalla-Grímsson er
ennflá á fótum en hefur fló ekki lengur stjórn á fleim og er flar a›
auki or›inn blindur. fiess vegna hlæja almúgakonur a› honum. fiær
hef›u varla hlegi› a› víkingnum Agli á yngri árum enda var hann
til alls líklegur. Hann hefur ekki síst grundvalla› vald sitt á ótta
annarra og finnur au›vita› sterkt fyrir valdaleysinu flegar af hon-
aldraðir íslendingar 1100–1400 127
44 Sjá nánar Ármann Jakobsson, „The Specter of Old Age“, bls. 297–301 og 321–
325.
45 Me› óbeinum hætti er illska fóstru fiorbjarnar önguls raunar nátengd aldri
hennar flar sem fram kemur í sögunni a› hún var fædd í hei›ni og fjölkynngi
hennar tengist flannig lærdómi hennar í bernsku (Íslenzk fornrit VII, ritstj.
Gu›ni Jónsson (Reykjavík 1936), bls. 245).
46 Raunar eru líka dæmi um gamla vígamenn í Íslendingasögum sem ógn getur
stafa› af fló a› fleir séu á gamals aldri. fieir eru flá gjarnan jafnframt
höf›ingjar, eins og Víga-Styrr.
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 127