Saga - 2008, Side 223

fátæklingum lífi› leitt. Voru slíkar a›ger›ir bundnar vi› 19. öldina e›a
héldu flær áfram á sí›ari öldum? Er ekki sitthva› í Brei›avíkurmálinu á
seinni hluta 20. aldar sem bendir til a› slíkar fátækraofsóknir hafi veri›
lengi vi› l‡›i?
Tökum dæmi af hjáleigukotungunum á har›b‡lisjör›inni Selnesi
1838–1840. fiar bjuggu vi› flröngan kost hjónin Jón Sigur›sson og Ingveld-
ur Magnúsdóttir. fiau áttu nokkur börn og var Sigur›ur elstur fleirra og bjó
enn hjá foreldrum sínum fjórtán ára 1845. fiennan pilt vildi hreppstjórinn,
Jón Gu›mundsson í Kelduskógum, taka frá foreldrum sínum átta ára a›
aldri og koma fyrir hjá systur sinni í Gautavík. Systirin, fióra, og ma›ur
hennar töldu ekki ástæ›u til a› halda drengnum frá foreldrum sínum og
hann fékk fljótt a› fara heim til fleirra. Hreppstjóri sætti sig ekki vi› flessi
málalok og fór aftur a› Selnesi til a› ná í drenginn. Jón Sigur›sson tók
flessu mjög illa og veittist a› nafna sínum me› barsmí›um og var› hrepp-
stjóri a› fara burt laminn og drengslaus. Eftir fla› breyttist máli› allt. Hætt
var vi› a› ná drengnum en fa›irinn var kær›ur fyrir líkamsárás á hrepp-
stjóra. Var dæmt í málinu 1840 og Jón Sigur›sson dæmdur í héra›i til
fimmtán vandarhögga h‡›ingar. Landsyfirréttur sta›festi refsinguna. Segja
má a› Jón í Selnesi hafi ná› til sín syni sínum fyrir fimmtán vandarhögg.
Athuga ber áb‡lisa›stæ›ur málsa›ila. Selnes var sérdeilis aum hjáleiga
Berufjar›arkirkju en á prestssetrinu Berufir›i sat séra Pétur Jónsson. Mjög
gó› leigujör› Berufjar›arkirkju var hins vegar b‡li› Kelduskógar flar sem
hreppstjóri sveitarinnar, Jón Gu›mundsson, var ábúandi. Augljóslega var
fla› klerkurinn sem hér ré› öllu. Hann lætur ríkasta leiguli›a sinn, sérstak-
an skjólstæ›ing, ganga hart gegn fleim fátækasta. Ef til vill hefur séra Pét-
ur tali› fla› kristilega skyldu sína a› gera Sigur› litla læsan sem fyrst. Ef til
vill hefur Jón í Selnesi ekki skila› presti nægri kva›avinnu. Hvorugri
spurningunni getum vi› svara›. Hitt er ljóst a› Selnesbóndinn hefur átt
einhvern stu›ning me›al bænda utar á Berufjar›arströnd. Alltént nær
hann, h‡ddur vel, í ábú› á Karlsta›ahjáleigu sem var miklu betri kostur en
flrældómurinn í prestsveldinu á Selnesi.
Efnislega hrekja flessar athugasemdir mínar a› engu leyti meginni›ur-
stö›u Hildar Biering um barnaverndargildi húsagatilskipunarinnar 1746.
En tilskipunina mátti misnota á margvíslegan hátt og flar a› auki gátu hef›-
armenn í héra›i skemmt framkvæmdina. Barnavernd húsagatilskipunar-
innar breytti í engu stéttaskiptingu hins hef›bundna íslenska samfélags
frekar en önnur barnaverndarlög sí›ar. fia› liggur nefnilega í e›li málsins
a› verra er bæ›i fyrir afbrotafólk gegn börnum og fórnarlömb afbrota a›
vera fátækur en ríkur. fietta athugist vel.
Gísli Gunnarsson
ritdómar 223
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 223