Saga - 2008, Blaðsíða 231

ding miki› rúm. fieir höf›u enda úrslitaáhrif á menntun Gu›mundar eins
og allmargra annarra Íslendinga og jafnvel lokaor›i› um embættaveitingar
til sumra fleirra. Af flví er mikil og fró›leg saga sem a› nokkru er sög› hér.
Ö›rum áhrifavöldum um lífssko›anir og kenningar Gu›mundar eru einnig
ger› gó› skil. fiar voru helstir bandaríski sálfræ›ingurinn og fræ›ima›ur-
inn William James og franski heimspekingurinn Henri Bergson.
Af íslenskum námsmönnum samtí›a Gu›mundi í Kaupmannahöfn
segir mest frá Ágústi H. Bjarnasyni sem vonlegt er. fieir tveir leitu›u a›
nokkru á svipu› mi› í menntun sinni og kepptu ítreka› um styrki og störf
á Íslandi. Í fleim glímum fór Gu›mundur tvívegis halloka fyrir Ágústi og
leitast Jörgen vi› a› draga sk‡ra mynd af baksvi›i fleirra átaka. Fastar stö›-
ur fyrir sálfræ›inga og heimspekinga voru ekki gripnar upp af götunni og
keppni um flær var› flví bæ›i hör› og persónuleg. fiá kom til kasta rá›-
herra og eftir lestur bókarinnar situr eftir sterkur grunur um a› pólitískar
embættisveitingar hafi loti› eigin lögmálum og fremur veri› regla en hitt.
Um fletta má nefna skipun Hannesar Hafstein rá›herra á Eiríki Briem í
embætti kennara vi› Prestaskólann ári› 1908 (bls. 268–269) og skipun Krist-
jáns Jónssonar rá›herra á Ágústi H. Bjarnasyni í prófessorsembætti 1911
(bls. 314). Nærtækast er samt a› líta til skipunar í n‡tt embætti fræ›slu-
málastjóra ári› 1907.
fiannig var a› Gu›mundur haf›i sótt um styrk úr sjó›i Hannesar Árna-
sonar til frekara náms a› loknu meistaraprófi ári› 1901 en ekki fengi›, held-
ur kom hann í hlut Ágústar. fiá sótti Gu›mundur um Alflingisstyrk til fless
a› kynna sér menntamál erlendis og undirbúa me› flví setningu heildar-
löggjafar um fræ›slumál. fiann styrk hlaut hann og fer›a›ist í kjölfari› um
Nor›urlönd. fiegar heim kom settist hann vi› a› skrifa bók til fljó›arinnar
um fer›ir sínar í sta› fless a› skila venjubundinni sk‡rslu til flingsins. fiessi
bók, L‡›menntun, er merkileg stefnuyfirl‡sing hins flrítuga fiingeyings, sem
afrekar fla› á fremur fáum sí›um a› skilgreina menntunarhugtaki›; semja
fla› sem nú væri kalla› námskrá allra helstu námsgreina í ver›andi skyldu-
námsskóla; setja fram heildstæ›ar og vel rökstuddar tillögur um uppbygg-
ingu n‡s skólakerfis; fjalla um bókasöfn og hlutverk fleirra; setja fram hug-
myndir um hlutverk og innihald kennaramenntunar í sérstökum kennara-
skóla. Me› L‡›menntun reisti Gu›mundur gunnfána, er enn stendur, sann-
kalla› tímamótaverk í íslenskri mennta- og skólasögu.
Vi›brög› vi› L‡›menntun voru blandin og á Jörgen flakkir skildar fyrir
a› rifja upp andmæli fleirra Sigur›ar Gu›mundssonar, sí›ar skólameistara
á Akureyri (sem átti seinna eftir a› skrifa mjög lofsamlega um doktorsrit-
ger› Gu›mundar), og Jóns fiorlákssonar verkfræ›ings, sí›ar forsætisrá›-
herra. En hva› sem misjöfnum sko›unum á bókinni lei› veitti Alflingi Gu›-
mundi styrk til fless a› kanna menntunarástandi› á Íslandi. Hann fer›a›ist
svo vítt um land og gaf út stórmerkilega sk‡rslu me› ni›urstö›um sínum
ári› 1905. fia› sama ár skila›i hann til Alflingis frumvarpi til fræ›slulaga
sem ekki var› útrætt, bei› ársins 1907. fietta frumvarp er merkilegt og n‡-
ritdómar 231
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 231