Skírnir - 01.04.2012, Blaðsíða 9
SKÍRNIR
UNIR AUGA ÍMYND ÞINNI
7
Jónasar með öllu lifandi og telji upp hvernig ýmis náttúrufyrirbrigði
taka á sig það sem hann kallar „persónukendar myndir“ (87) tekur
hann ekki eftir hvernig Jónas hvað eftir annað lýsir landinu sem konu
og konunni sem landi. I beinu framhaldi segir hann þó, eins og í
frjálsum hugrenningatengslum, þar sem hann óvart kvengerir skáldið:
Innileiki hans, þegar hann er að tala við og um náttúruna, er svo yfirlætis-
laus og sannur, að ég minnist tæplega nokkurrar hliðstæðu úr bókmentum;
— jafnvel Walt Whitman virðist tilgerðarlegur í samanburði við Jónas.
Hann talar um fyrirbrigði náttúrunnar af sömu ástúð og blíðu og unnusta
strýkur með fingurgómum sínum um andlitsdrætti elskhugans. (87-88)
Klausunni um Walt Whitman er sleppt í síðari útgáfum.6 Hún er
þó athyglisverð þar sem Halldór ber Jónas þar saman við nafngreint
og heimsfrægt karlskáld sem hann svo afskrifar og tekur (nafnlausa)
konuna fram yfir sem skáld. I samlíkingunni sprettur ljóðið undan
ást hennar og snertingu, fingurgómunum myndhverfðum sem skrif-
færi. Hún er náttúruskáldið og andlit karlmannsins, línustrikað, er
pappírinn sem hún skrifar á.7
Á öðrum stað í greininni víkur Halldór að yrkisefnum Jónasar
í firringu stórborgarinnar, sprottnum úr þrá eftir því sem skáldið
elskar og saknar, og tengir þar saman náttúruna, landið, fegurðina,
konuna og skáldskapinn:
Meðan hann var á mölinni, skrifaði hann fáeina kviðlinga um það, sem hann
elskaði mest, svo sem smávini sína, blómin á íslandi, hreiðurbúana og hina
margvíslegu fegurð sumardagsins heima ásamt stúlku, sem hann hafði kynst
fyrir löngu. (76)
6 Sbr. t.a.m. Halldór Laxness 1947:54.
7 Um kvenleikann í skáldskaparfræði Halldórs Laxness, sjá grein mína „Vísvitandi
antiregla: Kvenröddin í ljóðum Halldórs Laxness“ (Helga Kress 2005). — Hér má
nefna að Halldór Laxness skrifaði greinina um Jónas, íslenskasta og besta skáldið,
undir áhrifum frá konu, unnustu sinni og sambýliskonu í Los Angeles, Valgerði
Einarsdóttur. I bréfi til hans, dagsettu í New York 22. febrúar 1930, harmar hún
aðskilnað þeirra, en hann var farinn á undan henni til íslands, þaðan sem hann
sendi henni uppsagnarbréf. Hún veltir fyrir sér ástæðunni, rifjar upp samveru
þeirra og segir: „... það er svo margt sem ég ekki veit. Mér hefur verið sagt að
greinin um J. Hallgrímsson sé með því besta, sem þú hafir ritað og þó sagðist þú
hafa hugsað um mig allan tímann meðan þú samdir hana“ (Bréf Valgerðar Einars-
dóttur til Halldórs Laxness. Lbs 200 NF).