Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2018, Blaðsíða 34

34 10. águst 2018
Tímavélin Gamla auglýsinginÍsland, málgagn Þjóðernissinna, 25. apríl 1936
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
B
irgir Kjaran var sá úr Flokki
þjóðernissinna sem náði
hvað lengst á pólitískum
vettvangi en hann sat á
Alþingi fyrir Sjálfstæðisflokkinn
um átta ára skeið.
Í janúar árið 1933 bauð Birgir
sig fram til formanns Framtíðar-
innar, nemendafélags í Mennta-
skólanum í Reykjavík, og hafði
þar sigur. Voru nemendafélög þá
allflokkspólitískari en nú gengur
og gerist.
Þremur mánuðum síðar var
Þjóðernishreyfingin stofnuð og
var snemma ljóst að Birgir veitti
henni stuðning. Síðar varð hann
virkur í Flokki þjóðernissinna.
Þetta gátu menntskælingar ekki
þolað og fór svo að samþykkt var
vantrauststillaga á Birgi og hon-
um steypt, sem er einsdæmi í
sögu félagsins. Eftir stúdentspróf
nam hann hagfræði við háskól-
ana í Kiel og München í Þýska-
landi.
Birgir gekk í Sjálfstæðisflokk-
inn og sat í bæjarstjórn Reykja-
víkur árin 1950 til 1954 og á Al-
þingi árin 1959 til 1963 og 1967
til 1971. n
H
ann var kallaður íslenski
böðullinn og var sam-
starfsmaður þýskra nas-
ista í Noregi. Ólafur hélt
til Noregs í nám skömmu fyrir
stríð og kynntist þar mönnum
úr leyniþjónustu þýska hersins.
Hann gekk þeim á hönd og
kom upp um marga úr norsku
andspyrnuhreyfingunni, sér-
staklega í borginni Björgvin.
Lentu margir í fangabúðum og
rúmlega tuttugu voru drepnir
vegna Ólafs.
Einn af þeim sem Ólafur kom
upp um var íslenskur maður að
nafni Leifur Muller, sem ætl-
aði að yfirgefa landið með ólög-
legum hætti. Var hann sendur
í Sachsenhausen-búðirnar,
skammt frá Berlín, þar sem beið
hans vítisvist sem hann náði sér
aldrei fyllilega eftir.
Í stríðslok var Ólafur kominn
til Danmerkur og þaðan ætlaði
hann að flýja til Íslands með
skipinu Esju. En Bretar stöðvuðu
skipið, handsömuðu hann og
komu honum aftur til Noregs til
að svara fyrir glæpi sína. Þar var
hann dæmdur til 20 ára þrælk-
unarvinnu vorið 1947 en Ís-
lendingar þrýstu fast á að hon-
um yrði sleppt til Íslands sem
var gert sama ár, Norðmönnum
til mikillar gremju.
Allir flokkar í utanríkis-
málanefnd Íslands vildu Ólaf
lausan, líka Sósíalistar, og Bjarni
Benediktsson utanríkisráðherra
gekk harðast fram. Eftir stríðið
stofnaði Ólafur endurskoðunar-
skrifstofu í Reykjavík. n
Ólafur Pétursson kom
upp um andspyrnumenn
Þ
egar nasisminn óx í Þýska-
landi á fjórða áratug síð-
ustu aldar spruttu upp
fasískar hreyfingar víða um
Evrópu sem náðu mismikilli fót-
festu. Hér á Íslandi kolféll stefnan
þótt þjóðernissinnar væru mjög
sýnilegir og duglegir að viðra sín
sjónarmið. Um áratuga skeið lá
þessi saga í þagnargildi en árið
1988 skrifuðu bræðurnir Illugi og
Hrafn Jökulssynir tímamótabók
þar sem steinum var velt ofan af
þessari ljótu fortíð.
Armur Sjálfstæðisflokksins
ósáttur við Gúttó
Þjóðernishreyfing Íslendinga var
stofnuð árið 1933 að þýskri fyrir-
mynd en helsta kveikjan að stofn-
un flokksins var Gúttóslagurinn
svokallaði, 9. nóvember árið 1932.
Kreppan var þá í hámæli og at-
vinnuleysi mikið og ákvað bæjar-
stjórn að lækka launin í atvinnu-
bótavinnunni. Eftir fundinn í
Gúttó, góðtemplarahúsi Reykja-
víkur, þar sem þessi ákvörðun
var tekin urðu uppþot og slagur
á milli lögreglu og verkamanna.
Verkamenn, studdir af kommún-
istum, höfðu betur í slagnum og
hætt var við tillöguna.
Margir Sjálfstæðismenn yst á
hægri vængnum voru ósáttir við
slíka „lögleysu“ og fannst flokk-
urinn ekki hafa bein í nefinu til
að takast á við þennan uppgang
kommúnista. Einnig voru óá-
nægðir Framsóknarmenn með-
al stofnenda sem og fólk sem ekki
hafði verið í stjórnmálum áður en
hreifst af hinum þýska nasisma og
Hitler sem var þá ný orðinn kansl-
ari.
Helstu stefnumál Þjóðern-
ishreyfingarinnar var að vernda
íslenska þjóðmenningu og hvíta
kynstofninn. Vildu flokksmenn
loka fyrir innflutning fólks nema
sérmenntað fólk sem Íslendingar
þyrftu á að halda. Vandamál
flokksins var hins vegar að Ís-
land var mjög einsleitt samfé-
lag á fjórða áratugnum og lítið af
útlendingum á landinu, nema þá
Dönum sem komnir voru af kaup-
mönnum. Þýski nasisminn byggði
að miklu leyti á gyðingahatri en
sárafáir gyðingar voru búsett-
ir á Íslandi. Íslensku þjóðernis-
sinnarnir beindu því spjótum sín-
um aðallega að kommúnistum.
Vinsælir í MR og Háskólanum
Innbyrðisdeilur komu fljótt upp
hjá Þjóðernishreyfingunni, líkt
og oft gerist hjá nýjum öfgaflokk-
um, og ollu þær því að flokkurinn
„ENGINN AF ÞEIM ÞURFTI AÐ
GJALDA ÞESS Á NOKKURN HÁTT“
ÍSLEN
SKIR N
ASISTA
R
BJÖRN SV. BJÖRNSSON DÆMDI MANN TIL DAUÐA
B
jörn var liðsmaður Waffen
SS og sonur Sveins Björns-
sonar, fyrsta forseta lýð-
veldisins. Björn kynntist
nasismanum eftir að hann flutti
til Hamborgar árið 1930 en þar
starfaði hann hjá Eimskipum.
Þegar seinni heimsstyrjöldin
hófst starfaði hann sem fréttarit-
ari á austurvígstöðvunum en síð-
an var hann sendur í áróðurs-
deild í Kaupmannahöfn þar sem
hann starfaði bæði við blaðaút-
gáfu og útvarp. Í stuttan tíma var
honum treyst til að stýra danska
ríkisútvarpinu.
Birni var einnig treyst til að sitja
í dómarasæti í einstökum málum.
Í einu slíku máli árið 1945 dæmdi
hann danskan, fyrrverandi SS liða
til dauða fyrir liðhlaup og þjófnað.
Óvíst er hvort dómnum var fram-
fylgt þar sem Þjóðverjar gáfust
upp degi seinna.
Björn gaf sig fram eftir upp-
gjöfina og sat í fangelsi í Dan-
mörku til ársins 1946 þegar hon-
um var sleppt vegna þrýstings frá
Íslandi. Sveinn var þá orðinn for-
seti. Eftir það bjó Björn ýmist á Ís-
landi, Argentínu eða Þýskalandi
og vann ýmis störf. Meðal annars
seldi hann alfræðiorðabækur og
kenndi tónlist. n
Birgir Kjaran
sat á þingi fyrir
Sjálfstæðis-
flokkinn