Ljósmæðrablaðið - 01.07.2015, Side 16

16 Ljósmæðrablaðið - júlí 2015
Framkvæmd og úrvinnsla
Við gerð rannsóknaráætlunar var miðað við að stærð úrtaks yrði að
minnsta kosti 30 konur (n=30). Samkvæmt heimildum um úrtaks-
stærð við forprófun er talað um 20‒40 þátttakendur (Rea og Parker,
2012). Söfnun gagna fór fram 21. mars til 15. apríl 2013. Tekið
var tilviljunarúrtak kvenna sem voru á tveim deildum kvenna- og
barnasviðs Landspítala (LSH) þessa daga. Við val á þátttakendum
voru ljósmæður á þessum tveimur deildum beðnar um að bjóða
nýbökuðum mæðrum að taka þátt með því að fylla út spurningalist-
ann. Að vera læs á íslenska tungu var skilyrði fyrir þátttöku auk þess
að hafa á síðastliðnum dögum fætt barn. Ljósmæðurnar fengu kynn-
ingarbréf áður en rannsóknin hófst en einnig reyndi rannsakandi að
koma reglulega á deildirnar til að minna á sig og svara spurningum
varðandi rannsóknina. Konurnar fylltu flestar út listana fyrir útskrift
en þær sem fóru í heimaþjónustu létu sína heimaþjónustuljósmóður
fá útfyllta lista fyrir síðustu heimsókn. Leiðbeiningar voru sendar
til heimaþjónustuljósmæðra í gegnum fjölpóst Ljósmæðrafélagsins.
Í umslaginu með spurningalistanum var kynningarbréf sem kynnti
tilgang og eðli rannsóknarinnar. Einnig var þess getið að litið væri
á útfylltan lista sem upplýst samþykki fyrir þátttöku í rannsókninni.
Kynningarbréf og ósk um leyfi fyrir rýnihópum var sent yfirlækni
og yfirhjúkrunarfræðingi tveggja heilsugæslustöðva áður en mögu-
legum þátttakendum var boðið að taka þátt og sótt var um viðeig-
andi leyfi fyrir spurningalistakönnuninni (Vísindanefnd Landspít-
ala, leyfi númer 11/2013).
Notast var við lýsandi tölfræði og ályktunartölfræði við greiningu
gagna í SPSS (Statistical Package for Social Sciences) forritinu,
útgáfu 20.0. Tengsl milli breyta voru skoðuð í krosstöflum,
kí-kvarðat próf var notað til að meta marktækni og stuðlarnir fí
(2x2 krosstöflur) og Cramér´s V (stærri en 2x2 krosstöflur) notaðir
til að meta fylgni. Samkvæmt fylgnistuðlunum telst samband veikt
ef það er < 0.10, miðlungs ef það er 0.11‒0.30 og sterkt ef það er
> 0.3. Einnig var notast við línulega aðhvarfsgreiningu (e. linear
regression analysis) til að lýsa og meta tengsl milli sjálfstæðra
breyta. Þær frumbreytur sem ekki voru á jafnbilakvarða voru endur-
kóðaðar sem tvígildar (e. dummy) breytur. Marktektarmörk voru
sett við p < 0.05.
NIÐURSTÖÐUR
Bakgrunnur þátttakenda
Af þeim 50 konum sem fengu spurningalista svöruðu 45. Fyrstu
fimm spurningar á spurningalistanum sneru að bakgrunni
þátttakenda. Þar var meðal annars spurt um aldur, póstnúmer,
menntun, hjúskaparstöðu og fjölda fæðinga. Meðalaldur þeirra 44
kvenna sem svöruðu spurningunni um aldur var 29,98 ár (18‒44
ára), staðalfrávikið 6,125 ár og spönnin 26 ár. Meirihluti kvennanna
(78%) var í skráðri sambúð eða giftar, 20% í sambandi og 1 kona
einhleyp. Allar konurnar svöruðu spurningum um menntun og kom
meðal annars fram að 26 konur (57,8%) höfðu lokið grunnnámi á
háskólastigi eða framhaldsnámi í háskóla, sjá mynd 1.
Af hópnum voru 40% frumbyrjur á móti 60% fjölbyrjum, en af
fjölbyrjunum voru 37,8% að fæða sitt annað barn og 17,8% sitt
þriðja barn. Meðalbarnafjöldi á hverja konu var 1,87 barn. Tvær
spurningar sneru að fæðingarstað og fæðingarmáta en um 30% þátt-
takenda fæddu í Hreiðrinu og 70% á fæðingargangi. Af þeim sem
svöruðu spurningu um fæðingarmáta þá fæddu 75% kvennanna um
leggöng en af þeim merktu 11% við áhaldafæðingu, hjá 13,3% var
gerður keisaraskurður.
Rannsóknarspurningar 1 og 2 ‒ Hvaða viðbótarmeðferðir nota
íslenskar konur á meðgöngu og í hvaða tilgangi eru þessar
meðferðir notaðar?
Til að fá heilsteyptari mynd af þeim viðbótarmeðferðum sem konur
nota á meðgöngu var jafnframt spurt um 20 meðgöngukvilla og voru
valmöguleikarnir aldrei, stundum, oft, mjög oft og daglega. Á mynd
2 kemur fram að stór hluti kvenna (40%) finnur fyrir hægðatregðu,
höfuðverk (49%) og kvíða (46,5%) einu sinni á meðgöngu. Ógleði,
þreyta, mæði, sinadráttur, brjóstsviði, bak- og grindarverkir voru
algengastir í oft, mjög oft og daglega valmöguleikunum eins og
myndin sýnir. Einnig var valmöguleiki að setja kvilla sem ekki voru
á listanum í síðustu spurninguna, þar var nokkrum meðgöngukvillum
bætt við, til dæmis kláða og fótapirringi.
Áherslan var síðan á notkun viðbótarmeðferða og var spurt um
notkunina áður en konan varð barnshafandi, notkun á meðgöngu
og mögulega notkun á næstu meðgöngu. Listinn samanstóð af 14
meðferðum fyrir meðgöngu og 15 á meðgöngu. Svarmöguleikarnir
voru aldrei, einu sinni, oft, mjög oft og daglega.
Varðandi algengustu viðbótarmeðferðir áður en konan varð barns-
hafandi þá var inntaka vítamíns í fyrsta sæti sem konur höfðu notað
oft eða mjög oft (45%) og 42% merktu við notkun daglega en 11%
sögðust aldrei hafa tekið inn vítamín fyrir meðgöngu. Nudd var næst
algengasta meðferðin sem konur höfðu notað fyrir meðgöngu, 26%
höfðu farið einu sinni í nudd og 19% hafði farið oft í nudd áður er
þær urðu barnshafandi. Um 21% hafði farið oft í jóga, 14% hafði
notað ilmkjarnaolíur oft, mjög oft eða daglega og 14% hafði farið
einu sinni í nálastungumeðferð áður en þær urðu barnshafandi. Á
meðgöngu voru það aftur vítamínin sem voru algengasta viðbótar-
meðferðin en um 62% kvennanna notaði þau daglega en 4,6% hafði
aldrei eða einu sinni tekið inn vítamín. Rúmlega 30% kvennanna
hafði farið í nudd einu sinni, 14% oft og 9% mjög oft og varðandi
meðferðir eins og jóga og meðgöngusund merktu um 20% þátttak-
enda við valmöguleikann oft.
Með aðhvarfsgreiningu kom í ljós marktækt samband milli aldurs
og notkunar viðbótarmeðferða á meðgöngu (p = 0.16). Sambandið
er veikt þar sem breytan aldur skýrir 12,5% í breytileika (e.
adjusted R square) notkunar viðbótarmeðferða á meðgöngu. Þegar
tengsl ákveðinna breyta voru tekin fyrir var ekki fylgni á milli
neinna af meðgöngukvillunum og notkunar á viðbótarmeðferðum
á meðgöngu, til dæmis tengsl bak- og grindarverkja við notkun
Myndir

Mynd 1: Menntunarstig þátttakenda

Mynd 2: Tíðni og eðli meðgöngukvilla

Mynd 3: Hvatning um notkun viðbótarmeðferða á meðgöngu
0
  2
  4
  6
  8
  10
  12
  14
  16

Grunnskólapróf

Hóf
 framhaldsskólanám

Lauk
 framhaldsskólanámi

Iðnám
 eða
 annað
 starfsnám
 á

Grunnnám
 í
 háskóla
 BS/BA

Framhaldsnám
 í
 háskóla,
 kandídatspróf,

Fjöldi

0

5

10

15

Ljósmæður
 í

meðgönguvernd

Vinir/vinkonur
  Læknar
 sem
 sinntu
 á

meðgöngu

Fj
öl
di

ynd 1: Menntunarstig þátttakenda
Myndir

Mynd 1: Menntunarstig þátttakenda

Mynd 2: Tíðni og eðli meðgöngukvilla

Mynd 3: Hvatning um notkun viðbótarmeðferða á meðgöngu
0
  2
  4
  6
  8
  10
  12
  14
  16

Grunnskólapróf

Hóf
 framhaldsskólanám

Lauk
 framhaldsskólanámi

Iðnám
 eða
 annað
 starfsnám
 á

Grunnnám
 í
 háskóla
 BS/BA

Framhaldsnám
 í
 háskóla,
 kandídatspróf,

Fjöldi

0

5

10

15

Ljósmæður
 í

meðgönguvernd

Vinir/vinkonur
  Læknar
 sem
 sinntu
 á

meðgöngu

Fj
öl
di

Myndir

Mynd 1: Menntunarstig þátttakenda

Mynd 2: Tíðni og eðli meðgöngukvilla

Mynd 3: Hvat ing um notkun viðbótarmeðferða á meðgöngu
0
  2
  4
  6
  8
  10
  12
  14
  16

Grunnskólapróf

Hóf
 framhaldsskólanám

Lauk
 framhaldsskólanámi

Iðnám
 eða
 annað
 starfsnám
 á

Grunnnám
 í
 háskóla
 BS/BA

Framhaldsnám
 í
 háskóla,
 kandídatspróf,

Fjöldi

0

5

10

15

Ljósmæður
 í

meðgönguvernd

Vinir/vinkonur
  Læknar
 sem
 sinntu
 á

meðgöngu

Fj
öl
di

Ó
g
le
ði
Si
na
d
rá
tt
ur
Sv
ep
p
as
ýk
in
g
Þr
ey
ta
Ba
kv
er
ki
r
G
ri
nd
ar
ve
rk
ir
Kv
íð
i
Kv
ef
/h
ós
ti
H
æ
g
ða
tr
eg
ða
H
öf
uð
ve
rk
ur
Bj
úg
ur
M
æ
ði
70
60
50
40
30
20
10
0
Einu sinni
Oft, mjög oft, daglega
H
lu
tf
al
l %
Mynd 2: Tíðni og eðli meðgöngukvilla