Morgunblaðið - 31.12.2018, Qupperneq 61

Morgunblaðið - 31.12.2018, Qupperneq 61
MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 31. 12. 2018 61 Innan við áratug frá því að síminn var fundinn upp hringdi einhver fyrsta dónasímtalið. Hin nýja tækni, sem með undaverðum hætti gerði kleift að eiga samtöl án þess að vera bundin af líkamlegri nánd, leiddi af sér hegðun óháða þeim félagslegu venjum, sem alltaf höfðu komið í veg fyrir að flestir segðu svo ógeðfellda hluti upp í opið geðið hver á öðrum. Nokkrum árum síðar birtust fyrstu símaklefarnir. Klefarnir gerðu að verkum að enn var gengið á tenginguna við ákveðinn stað bæði hljóð- og sjónrænt. Hver notandi gekk inn í ímyndað rými, sem hann deildi aðeins með viðmælandanum hinum megin á línunni. Í raun var þetta rými þó hvergi, hvorki hér né þar, og það undirstrikað hið ófélagslega eðli símtalsins. Undarlegir hlutir gerast í símaklefa. reglur eiga ekki við. Clark Kent breytti sér í Ofurmennið. Hver veit upp á hverju Scott Pruitt hefði tekið? Nú höfum við með því að ákveða að vera í símanum okkar öllum stundum alls staðar gert okkur að föngum í sýndarsímaklefum sem af- tengja okkur án afláts umhverfi okkar. Þegar við erum ekki lengur á staðnum þar sem við erum í raun verðum við félagslegir uppvakningar, andlit okkar upplýst með skuggalegum hætti með bláleitu ljósi skjásins. Við hegðum okkur þannig að við hættum að taka eftir fólkinu í kring- um okkur. Of margir hegða sér dónalega. Við skulum endurheimta samhengið og tengja á ný við umhverfi okkar með hætti sem dregur fram betri hliðarnar í eðli okkar. Ofurmennið gat aðeins barist fyrir sannleika og réttlæti með því að koma út úr klefanum og gefa sig að því sem var að gerast í borginni. Vertu ofurhetja. Slökktu á símanum, horfðu á fólkið í kringum þig og brostu. ©2018 The New York Times og Emily Thompson Paul Body Emily Thompson Emily Thompson er prófessor í sagnfræði við Princeton-háskóla og kemst ágætlega af án snjallsíma. Orðin sem ég fékk að heyra þegar ég var að alast upp klingja enn látlaust í eyrum stúlkna um allan heim: Íþróttir eru ekki fyrir þig. Þegar þær ná unglingsaldri eykst þrýst- ingurinn á ungar konur um að laga sig að ákveðinni gerð af því að vera kvenlegar sem gerir þeim enn erfiðara fyrir að athafna sig á almannafæri, að þróa tilfinningu sína fyrir sjálfstæði og leik. Þegar stúlku er bannað að æfa íþrótt er henni neitað um verðmætt tæki til að þróa hæfileika, sem er hægt að yfirfæra á marga aðra þætti í lífinu, sjálfstraust, forustu- eiginleika, aga, þrautseigju, liðsanda og virðingu fyrir fjölbreytni. Ég segi venjulega við stúlkur: Trúið á ykk- ur sjálfar því ef þið gerið það ekki mun eng- inn annar gera það. Það er hins vegar einn- ig rétt að með réttri fjárfestingu innan íþróttaheyfingarinnar, bæði af hálfu hins op- inbera og einkageirans, verður leiðin fyrir stúlkur til að njóta sín að verðleikum ekki eins erfið og hún var fyrir mig. Við þurfum fleiri konur í valdastöðum þar sem teknar eru ákvarðanir í íþróttahreyfing- unni, betri stefnu fyrir konur í íþróttum og fleiri tækifæri fyrir stúlkur til þess að stunda íþróttir hvar sem þær eru í heiminum. Við getum ekki sagt að mannkyn hafi í raun tekið framförum fyrr en konur og stúlk- ur sitja við sama borð á öllum þeim sviðum sem þær hafa möguleika á að skara fram úr. ©2018 The New York Times og Marta Vieira da Silva UN Women/Ryan Brown Marta Vieira da Silva Marta Vieira da Silva leikur fyrir Or- lando Pride og kvennalandslið Bras- ilíu í knattspyrnu. FIFA hefur sex sinnum útnefnt hana besta leikmann ársins og hún er velgjörðarsendi- herra Sameinuðu þjóðanna í þágu kvenna og stúlkna í íþróttum. Manstu að muna? Manstu hvernig við lærðum hluti utan að? Við gátum farið með heilu ljóðin, símanúmer allra vina okkar og skyldmenna að auki? Manstu hvernig við þurftum að leggja á minnið leiðir til staða, þar á meðal áhugaverð- ar krókaleiðir sem í upphafi voru farnar af mis- gáningi? Við þurftum að muna hvað vantaði vegna þess að við gátum ekki hringt heim ef við gleymdum. Manstu hvernig við þurftum að muna hvernig fólk leit út án þess að fletta því upp, þegar við gátum ekki vistað mikilvæg- ustu hlutina í lífi okkar á harða drifinu hjá ein- hverjum öðrum? Manstu hvernig við lögðum mikilvægu hlut- ina á minnið þar sem þeir voru varðveittir fyrir lífstíð? Allt inni í okkur, skilyrðislaust? Manstu, ó manstu eftir litla, feimna dýrinu, sem kom út úr myrkviðinu þegar við sátum í rólegheitum án þess að hafa neitt fyrir stafni, án þess að neitt klingdi eða titraði til þess að láta okkur halda annað? Og við veltum vöngum og brutum heilann um hluti? Manstu eftir að velta vöng- um? Án þess að muna, hvernig mun fortíðin okkar tala við framtíð okkar? Hvernig munum við yfir höfuð muna hvort við höfum skilið eitthvað mikilvægt eftir, og ef svo er, hvert við eigum að fara til að finna það? ©2018 The New York Times og Julia Alvarez Bill Eichner Julia Alvarez Julia Alvarez er höfundur ljóðasafna, skáldsagna og bóka fyrir unga les- endur. Nýjustu bækur hennar eru Where Do They Go?, A Wedding in Haiti og The Woman I Kept to Myself. Fágun var eitt sinn í góðum metum, bæði sem leið til að skoða heiminn og lifa í hon- um. Nú er hún að glatast um leið og líf okkar verður svo flókið að mann sundlar og svo blátt áfram að vekur þunglyndi. Þetta er undarlegt og veldur áhyggjum. Við erum að tapa skilningi okkar á þeirri al- mennu hugmynd að hlutir séu flóknir og að djúpstæð þekking – á samfélagi, menn- ingu, stjórnmálum – er fullkomið tæki til að mæta áskorunum nýs heims. Svo bara sé litið til hinnar vestrænu hefðar kölluðu Machiavelli, Castiglione, Ba- con, Hobbes, Cavendish, Montesquieu, Wollstonecraft og, já, Benjamin Franklin allir eftir henni, að ógleymdum hinum miklu rithöfundum og vísindamönnum. Sama gerðu stóru tónskáldin og málar- arnir. Síðan glötuðum við félagslegri fágun okkar, allt frá tíguleika og mannasiðum til hinnar nauðsynlegu þarfar fyrir háleita kaldhæðni. Það þurfti ekki ríkidæmi til að öðlast þessa eiginleika. Rakarinn minn þegar ég var krakki bjó yfir félagslegri fág- un. Greta Garbo og Cary Grant gerðu fágun að lýðræðislegum eiginleika; allt snerist um blæbrigði og að sjá hin ýmsu litbrigði heimsins. Jane Austen og Honoré de Bal- zac gerðu sér líka grein fyrir þessu. Freder- ick Douglass sá að til þess að færa rök fyr- ir frelsi yrði hann að ná valdi á tungu- málinu með öllum þess blæbrigðum. Þetta er mótsögn og áskorun á tímum gervi- greindar og Twitter. Ef við getum ekki upp- götvað á ný mannlega fágun – lærða og tígulega glópsku – mun okkur skorta hið fínlega hnífsblað greiningar til að öðlast dýpri skilning. ©2018 The New York Times og Jacob Soll Geraldine Bruneel Jacob Soll Jacob Soll er prófessor í heimspeki, sögu og bókhaldi við Háskóla Suður-Kaliforníu. Ekki er langt síðan því var tekið sem gefnu að mikilvægar byggingar í borgunum okkar væru reistar til að endast um langan aldur. Ólíkt neysluvörum var arkitektúr til fram- búðar. Það þýddi vitaskuld að nota þurfti endingargóð efni, en einnig þurftu hugmynd- irnar að endast; hvort tveggja þurfti til að standast tímans tönn. Ekki lengur. Hnattvæðing, mörkun og fyrir- bærið stjörnuarkitekt hafa breytt þessu öllu. Byggingar eru orðnar líkari stórmyndum kvikmyndahúsanna; í stað þess að vera til frambúðar hylla þær augnablikið, eru hér og nú svo ekki skeikar mínútu. Það er mjög spennandi fyrir daginn í dag, en hvað um morgundaginn? Hvað er eftir þegar nýjabrumið er farið? Verða gamlar byggingar eins og húlahringir og gælu- steinar; tískuæði gærdagsins? Verður þeim einfaldlega hent eins og gömlum símum? Verða ekki aðrir kostir þegar kemur að eldri byggingu en uppfærsla til nútímans – að fríska upp á hana eins og verktakar segja – eða rífa hana? Haldi arkitektúr áfram á þessari braut mun hann fórna eina mikilvægasta hlut- verki sínu: að veita lifandi tengingu við fortíðina, við fólk sem var eins og við, en þó ekki eins og við. ©2018 The New York Times og Witold Rybczynski. David Graham Witold Rybczynski Witold Rybczynski er kanadísk-bandarískur arkitekt, prófessor og rithöf- undur. Hann er prófessor emeritus í borgarfræðum við Pennsylvaníu- háskóla og er staða hans kennd við Martin and Margy Meyerson.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.