Náttúrufræðingurinn - 2018, Blaðsíða 3

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
83
Þegar Hið íslenska náttúru-
fræðifélag var stofnað árið 1889
var talsvert langt í að Ísland yrði full-
valda ríki. Megintilgangur félagsins og
markmið voru, og eru enn, að fræða
almenning um náttúru Íslands, að efla
vitund og þekkingu landsmanna á
náttúrufræðum og stuðla að náttúru-
vernd. Upphafsmenn félagsins töldu
ástæðu til og höfðu metnaðarfullar
hugmyndir um að efla náttúruvitund
og þekkingu almennings á þessum
tíma. Miðlunarleiðir þekkingar og fróð-
leiks voru þá aðallega í rituðu máli en
frumkvöðlarnir töldu að á þessu sviði
þyrfti fleira til en textann einan. Helsta
baráttumál forkólfa félagsins var því
að koma á fót sem fullkomnustu nátt-
úrugripasafni á Íslandi. Í því skyni var
strax sett á laggirnar safn náttúrugripa
og var það rekið með ýmsum hætti
í meira en öld.
Náttúrugripasafnið varð að Nátt-
úrufræðistofnun Íslands árið 1965 og
var safnið síðast staðsett í húsakynnum
stofnunarinnar við Hlemm í Reykjavík.
Sýningarsölum við Hlemm var lokað
í apríl 2008 í kjölfar laga um Náttúru-
minjasafn Íslands, sem samþykkt voru
árið 2007 (nr. 35/2007). Fyrsta áratug
starfseminnar hafði safnið þó hvorki
húsnæði né fjármagn til að sinna
lögbundnu hlutverki sínu, „að miðla
fræðslu um íslenska náttúru til skóla,
fjölmiðla og almennings“. Sú raunasaga
hefur áður verið rakin en allan tímann
hefur Hið íslenska náttúrufræðifélag
staðið þétt að baki Náttúruminjasafn-
inu í baráttunni. Ég tel ástæðu til að
benda sérstaklega á dyggilega fram-
göngu forvera míns, Árna Hjartar-
sonar, ásamt öðrum stjórnarmönnum
á þessu tímabili.
Nú hefur svo sannarlega birt til.
Fyrsta sýning á vegum Náttúru-
minjasafns Íslands var opnuð 1. des-
ember síðastliðinn, á 100 ára fullveld-
isafmæli þjóðarinnar. Var þetta
mögulegt með framlagi ríkisins til
sýningarhönnunar og uppsetningar
ásamt rausnarlegu framlagi þeirra
aðila sem standa að sýningunni Perlu
norðursins um afnot af hluta af sýn-
ingarsvæði þeirra í Perlunni. Sem
nýkjörinn formaður Hins íslenska
náttúrufræðifélags kemur það í minn
hlut að óska forstöðumanni og öðrum
hlutaðeigandi hjartanlega til ham-
ingju með þessa glæsilegu sýningu.
Þar sem plássið var lítið og fjár-
magnið takmarkað var einkar vel til
fallið að tileinka þessa fyrstu sýningu
Vatninu í íslenskri náttúru. Sérsýn-
ing Náttúruminjasafnsins um vatnið
fellur vel að heildarsýningu Perlu
norðursins um Undur íslenskrar nátt-
úru. Þrátt fyrir ólíkar áherslur um
rekstrarform og hagnaðarstefnu má
ætla að svýningagestir í Perlunni telji
að um eitt og sama safnið sé að ræða.
Er tilfinning margra sú að loksins séu
Íslendingar búnir að eignast veglegt
náttúruminjasafn og er það vel sótt.
Þrátt fyrir gríðarlegt flæði upplýsinga
nú um stundir og nær ótakmarkaðan
aðgang að vel framsettu efni um náttúru,
dýralíf og tengd málefni virðist þörfin
fyrir slíkt safn ekki síður brýn en fyrir
130 árum.
Einhver gæti þá spurt sig hver sé
þá staða Hins íslenska náttúrufræði-
félags. Er markmiðum þess náð
með tilkomu hinnar glæsilegu sýn-
ingar um náttúru Íslands í Perlunni?
Eru Íslendingar fullnuma í nátt-
úrufræðum og er meðvitund um
mikilvægi náttúruverndar áberandi
meðal landsmanna?
Í stuttu máli er verkefnum félags-
ins hvergi nærri lokið, og útgáfa Nátt-
úrufræðingsins, sem eins metnaðar-
fyllsta rits um náttúrufræði á íslensku,
er brýnni en nokkurn tíma áður. Hlut-
verk félagsins, að miðla þekkingu og
fróðleik um náttúrufræði og efla vit-
und þjóðarinnar um náttúruvernd, er
ekki síður mikilvægt en það var fyrir
130 árum. Íslendingar eru stoltir af
náttúru landsins og landsmenn gera
sér í auknum mæli grein fyrir mikil-
vægi náttúruverndar. Sést það best á
Miðlun þekkingar og
fræðslu um náttúru
Íslands og náttúruvernd
Náttúrufræðingurinn 88 (3–4), bls. 83–84, 2018