Morgunblaðið - 10.01.2019, Blaðsíða 44

SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Svandís Svavarsdóttirheilbrigðisráðherra áform-ar að leggja fram á vorþingifrumvarp um breytingu á
lögum um ávana- og fíkniefni þar
sem bætt verður við ákvæði sem
heimilar rekstur og starfsemi
neyslurýma að uppfylltum tilteknum
skilyrðum sem kveðið verður á um í
reglugerð. Meg-
inreglan er sú að
varsla og meðferð
ávana- og fíkni-
efna er óheimil
skv. 1. mgr. 2. gr.
laganna og kveðið
er á um eina und-
antekningu í 3.
mgr. Áætlað er
að kveða á um
neyslurými í
nýrri grein, 2. gr. a, í lögunum.
Áform þessi eru nú kynnt í samráðs-
gátt stjórnvalda.
Neyslurými er lagalega vernd-
að umhverfi þar sem einstaklingar
sem eru 18 ára og eldri geta neytt
vímuefna um æð, undir handleiðslu
heilbrigðisstarfsmanna, og þar sem
gætt er fyllsta hreinlætis, öryggis og
sýkingavarna.
Rætt hefur verið um það um
nokkra hríð hvort opna eigi neyslu-
rými hér á landi en slík rými hafa
verið rekin í fjölmörgum löndum,
meðal annars í Danmörku. Alls er
talið að um 90 neyslurými séu rekin
um heim allan. Byggjast neyslurými
á hugmyndafræði skaðaminnkunar.
Heilbrigðisráðherra hefur unn-
ið að innleiðingu þessara breytinga
um nokkurt skeið. Hún hafði þetta
um neyslurými að segja í grein í
Morgunblaðinu í febrúar í fyrra:
„Þeir sem eiga við mestan
vímuefnavanda að etja stunda
neyslu sína oft við hættulegar og
heilsuspillandi aðstæður sem valda
enn meiri skaða en ella og stuðla að
veikindum og jafnvel dauða. Mark-
miðið er því fyrst og fremst að
tryggja öryggi neytenda eins og
kostur er.“
Telja þörfina brýna
Forsaga málsins er sú að í júní
2016 lagði þáverandi heilbrigðis-
ráðherra, Kristján Þór Júlíusson,
fram skýrslu á Alþingi um mótun
stefnu til að draga úr skaðlegum af-
leiðingum og hliðarverkunum vímu-
efnaneyslu, til aðstoðar og verndar
neytendum efnanna og félagslegum
réttindum þeirra, aðstandendum og
samfélaginu í heild, eins og það er
orðað í kynningu í samráðsgáttinni.
Starfshópur sem vann skýrsl-
una fyrir ráðherra lagði til að kann-
að yrði hversu ítarleg þörfin væri
fyrir uppsetningu neyslurýma fyrir
einstaklinga sem nota vímuefni með
sprautubúnaði.
Þörfin reyndist brýn fyrir upp-
setningu neyslurýma, enda voru alls
um 2.800 heimsóknir til Frú Ragn-
heiðar árið 2017 og hafði farið fjölg-
andi frá árinu 2016. Frú Ragnheiður
er sem kunnugt er sérinnréttaður
bíll sem er ekið um götur höfuðborg-
arsvæðisins á kvöldin. Í honum er
boðið upp á hjúkrunarmóttöku og
þar geta einstaklingar sem sprauta
vímuefnum í æð komið og sótt sér
hreinar nálar, sprautur og fleira.
Velferðarsvið Reykjavíkur-
borgar mun taka þátt í verkefninu
um neyslurými og útvegar húsnæði
fyrir það. Þá hefur Rauði krossinn á
Íslandi fallist á að sinna þjónustunni.
Í upphafi er gert ráð fyrir að opið
verði á dagvinnutíma alla daga vik-
unnar.
Um tilraunaverkefni er að ræða
og eru 50 milljónir króna eyrna-
merktar til þess á fjárlögum ársins.
Gert er ráð fyrir tveimur stöðugild-
um, þar af verður heilbrigðismennt-
Vilja tryggja öryggi
vímuefnaneytenda
Morgunblaðið/Ófeigur
Frú Ragnheiður Starfsfólk býður upp á hjúkrunarmóttöku og nála-
skiptaþjónustu á kvöldin. Nú á að bjóða þessa þjónustu á daginn líka.
Svandís
Svavarsdóttir
aður starfskraftur í öðru þeirra.
Kostnaður vegna launa og tengdra
gjalda er áætlaður 28-30 m.kr. Ann-
ar rekstrarkostnaður er metinn á
um 20 millj. kr.
Í skýrslu starfshópsins, sem
getið er hér til hliðar, kemur
fram að kostnaður við rekstur
neyslurýma og nálaskiptaþjón-
ustu sé hverfandi í samanburði
við þann kostnað sem heilbrigð-
iskerfið ber vegna þeirra sem
sýkjast af alvarlegum sjúkdóm-
um og öðrum heilsufarsvanda
vegna sprautunotkunar.
Neyslurými eru talin geta
haft þær afleiðingar að færri
muni veikjast alvarlega, en ein-
staklingar sem sprauta vímu-
efnum í æð eru allir í aukinni
áhættu á blóðbornum sjúkdóm-
um, svo sem HIV og lifrarbólgu
C, og á staðbundnum og kerf-
isbundnum sýkingum, þar sem
þeir sprauta sig með óhreinum
nálum og við óviðunandi að-
stæður. Úrræðið er hugsað sem
viðbót við Frú Ragnheiði.
Færri muni
veikjast
KOSTIR NEYSLURÝMA
44
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
StéttarfélagiðEfling sendií fyrradag
frá sér frétta-
tilkynningu þar
sem sagði að félag-
ið hefði stofnað
nýtt svið, fé-
lagssvið. „Hlutverk þess er
fyrst og fremst að blása nýju
lífi í herskáa stéttabaráttu með
virkri þátttöku félagsmanna
sjálfra. Ætlunin er þannig að
mynda aukið mótvægi gegn sí-
auknum yfirráðum fyrirtækja-
eigenda í samfélaginu,“ segir í
tilkynningunni.
Tilkynning með þessu orða-
lagi hefði ekki komið á óvart
snemma á liðinni öld, en í dag
er þetta – svo vægt sé til orða
tekið – tímaskekkja.
Í tilkynningunni er haft eftir
formanni Eflingar, Sólveigu
Önnu Jónsdóttur, að verka-
lýðshreyfingin sé „orðin of
mikil þjónustustofnun“. Fé-
lagssviðið nýja sé hugsað „til
að ganga lengra í að virkja fé-
lagsmenn í baráttunni en hefur
þekkst áratugum saman“. Þar
er ennfremur vitnað í fram-
kvæmdastjóra félagsins, Viðar
Þorsteinsson, sem vonar að fé-
lagssviðið ryðji „braut fyrir
stóreflda baráttu víðar í hreyf-
ingunni og í samfélaginu“.
Augljóst er af þessari til-
kynningu að forysta Eflingar
ætlar sér allt annað og meira
en að vinna að kjarabótum fyr-
ir félagsmenn sína. Forysta
Eflingar situr að völdum með
stuðningi lítils minnihluta fé-
lagsmanna og hefur meðal ann-
ars af þeirri ástæðu afar veikt
umboð til að gerbreyta félag-
inu. Þrátt fyrir þetta er hún að
færa félagið yfir í almenna
stjórnmálabaráttu í stað þess
að einbeita sér að
því sem hún á að
gera, að vinna að
bættum kjörum fé-
lagsmanna sinna.
Þá er það orða-
val sem notað er í
tilkynningu Efl-
ingar ekki geðfellt og ekki til
þess fallið að stuðla að bættum
kjörum launþega. Þvert á móti
lýsir það ábyrgðarleysi forystu
Eflingar og skorti á tengslum
við þann raunveruleika sem fé-
lagar í Eflingu og aðrir lands-
menn lifa í. Ennfremur lýsir
þetta skorti á skilningi á þeim
veruleika sem fyrirtækin í
landinu búa við og hafa búið við
á síðustu mánuðum. Hvorki
launamenn né fyrirtæki þurfa á
„herskárri stéttabaráttu“ að
halda. Enginn er betur settur
með verkföllum eða hótunum
um verkföll, allra síst þeir
lægst launuðu hverra hags-
muna forysta Eflingar þykist
sérstaklega vilja gæta.
Forysta Eflingar hefur þeg-
ar valdið miklu tjóni með fram-
ferði sínu og skaðað atvinnulíf
og þar með launþega með því
að láta ítrekað að því liggja að
framundan séu hörð átök á
vinnumarkaði. Yfirleitt finna
þeir sem stýra stórum félögum
og hafa áhrif á hagsmuni og af-
komu mikils fjölda fólks til
ábyrgðar sinnar. Þeir reyna að
bæta hag þeirra sem þeir
starfa fyrir og forðast að sjálf-
sögðu að valda tjóni. Því miður
starfar núverandi forysta Efl-
ingar eins og hún hafi einhver
allt önnur markmið en að bæta
kjör félagsmanna sinna og tel-
ur sig bersýnilega ekki bera
nokkra ábyrgð á bættum hag
þeirra eða annarra lands-
manna.
Verkalýðsfélagið
færir sig nær stjórn-
málabaráttu en
hagsmunabaráttu
fyrir launþega}
Efling boðar
„herskáa“ baráttu
Hildur Björns-dóttir, borg-
arfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins,
furðar sig á því að
Þórdís Lóa Þór-
hallsdóttir, formaður borg-
arráðs og borgarfulltrúi Við-
reisnar, skuli hafa fært fram
þau rök í braggamálinu að hóp-
urinn sem vinna átti úr skýrslu
innri endurskoðunar borg-
arinnar hafi ekki verið með
nægilega skilgreinda stjórn-
skipulega stöðu. Píratar höfðu
reyndar borið svipuð rök á borð,
enda stutt á milli samfylking-
arflokkanna í þessu sem öðru.
En þar sem formaður borg-
arráðs er svo upptekinn af
formlegri stöðu hópsins þá er
annað ekki síður undarlegt sem
Hildur benti á. Það var að fram
hefði komið hjá for-
manni borgarráðs
að hópurinn hefði
verið að störfum á
milli jóla og nýárs,
en að hún hefði
aldrei verið boðuð til þeirra
funda.
Ef til vill er það orðið þannig
hjá borginni að hópar eru að-
eins skipaðir til málamynda og
þá þykir kannski ekki skipta
máli hvort allir þeir sem skip-
aðir voru í hópana séu líka boð-
aðir. Óformlegir hópar utan alls
skipulags borgarinnar kalla
sennilega á slík vinnubrögð.
Það skyldi þó ekki vera að
lausatök af þessu tagi væru
hluti skýringarinnar á fram-
úrkeyrslunni í braggamálinu og
öðrum slíkum málum borg-
arstjórnarmeirihlutans?
Endaleysan í
braggamálinu ætlar
engan enda að taka}
Óformlegi hópurinn óboðaði Þ
egar Jón Gunnarsson kynnti hug-
myndir sínar um veggjöld árið
2017 var ég einn fárra sem ekki
slógu hugmyndina út af borðinu,
því hún er umræðu virði. Margt
mælir með því að þeir sem nota vegi borgi fyrir
slit á þeim. Skiptir þá engu hvort um er að
ræða dreifbýli eða þéttbýli. Þegar stærri hluti
bílaflotans hættir að nota fljótandi eldsneyti er
líka augljóst að finna þarf nýjar leiðir til þess að
fjármagna vegakerfið.
Sú hugmynd að flýta vegaframkvæmdum
með innheimtu veggjalda er líka spennandi,
ekki síst fyrir íbúa á suðvesturhorninu, sem
hafa séð að Sundabraut er sífellt frestað og vita
að bæta má helstu stofnbrautir, svo dæmi séu
tekin. Sumir eyða hátt í klukkutíma á dag á
tepptum vegum. Vegaframkvæmdir víða um
landið eru auðvitað líka margar brýnar. Svo margar að
ekki er rúm til þess að telja þær upp í stuttri grein.
Kostir vel útfærðra veggjalda eru ýmsir. Ef veggjöld
væru ekki þau sömu alls staðar mætti til dæmis nota þau
til aðgangsstýringar á umferðaræðar sem eru stíflaðar
tímunum saman nánast upp á hvern dag. Þess vegna vildi
ég gjarnan skoða þau betur.
Ekki er hægt að segja að Jón hafi fengið miklar und-
irtektir, hvorki frá félögum sínum í Sjálfstæðisflokknum
né í samstarfsflokkunum nýju. „Það er ekki stafkrókur um
veggjöld í stjórnarsáttmálanum,“ sagði Sigurður Ingi í
desember 2017. „Þær [hugmyndir] voru lagðar til hliðar.“
Nú er öldin önnur. Því miður bendir flest til þess að
ríkisstjórnin ætli að klúðra veggjaldamálinu
með klaufalegum hætti. Málið hefur litla kynn-
ingu fengið, nema að Sjálfstæðismönnum víða
um land hefur verið sagt hver líkleg útfærsla
verði. Ef marka má fréttir láta þeir sér vel líka.
Af þeim spilum, sem þegar hafa sést, má
ráða að í fyrsta lagi ætli ríkisstjórnin að kosta
aukin útgjöld til vegamála með sérstakri lán-
töku (ekki gjaldtöku), láni upp á um 60 millj-
arða króna. Það á sem sé að borga seinna, eins
og loðað hefur við eyðsluglaða stjórnmála-
menn. Í öðru lagi stendur til að stofna sérstakt
bákn um þessar nýju framkvæmdir, nýtt ohf.
sem væntanlega á að nýta til þess að fela
kostnaðinn, sem auðvitað gengur ekki upp.
Skyndilega hefur ríkisstjórnin gleymt að til er
Vegagerð.
Verst er að gjöldin verða fyrst og fremst
lögð á suðvesturhornið, en peningar sem „sparast“ vegna
veggjalda eiga að fara í framkvæmdir annars staðar.
Flýtiframkvæmdir eru því nýtt nafn á flumbrugangi,
byrði á höfuðborgarsvæðið og flutningi tuga milljarða
króna annað.
Framsókn og VG hafa lítið fylgi á höfuðborgarsvæðinu,
einn borgarfulltrúa af 23, og kæra sig kollótt. Þess vegna
eru álögur stjórnarinnar á höfuðborgarsvæðið í boði Sjálf-
stæðisflokksins, en flokkurinn virðist ætla að keyra þær
vanhugsaðar í gegn og borgarfulltrúar hans fagna, eða
þegja þunnu hljóði.
Benedikt Jó-
hannesson
Pistill
Veggjöld: Árás á höfuðborgarsvæðið?
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen