Morgunblaðið - 21.02.2019, Qupperneq 28

28 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2019
Dönsk hönnun
LAUGAVEGI 24 - REYKJAVÍK - S. 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - AKUREYRI - S. 462 4646
Askalind 4 | Kópavogi | Sími 564 1864 | vetrarsol.is
40 ár
á Íslandi
Snjóblásarar í
öllum stærðum
og gerðum
Hágæða snjóblásarar frá
Stiga
ST5266 PB
VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Fyrstu mælingar á árangri Þjóðar-
sáttmála um læsi benda til þess að
leiðin liggi upp á við. Þó eru ekki tald-
ar líkur á því að upphaflegt markmið
um að 90% nemenda geti lesið sér til
gagns hafi náðst í PISA-prófinu á síð-
asta ári en niðurstöður þess liggja
ekki fyrir. Arnór Guðmundsson, for-
stjóri Menntamálastofnunar, segir að
markmiðið hafi verið háleitt og það
taki lengri tíma að ná því. Áfram
verði unnið að verkefninu.
Læsismálin hafa verið talsvert í
umræðunni undanfarin ár, sérstak-
lega eftir að niðurstöður PISA-prófa
frá árinu 2012 birtust, en þá hafði ár-
angur íslenskra grunnskólanemenda
í lestri farið dalandi frá aldamótum,
sérstaklega meðal drengja, og var
orðinn lakari en á öllum hinum lönd-
unum á Norðurlöndunum. Síðustu
vikur hefur Hermundur Sigmunds-
son, prófessor í Þrándheimi, gagn-
rýnt þær aðferðir sem hér eru not-
aðar.
Samstaða um að bæta læsi
„Sama tilhneiging sást í fleiri lönd-
um en þar hafði verið brugðist fyrr
við. Það var mat flestra að það þyrfti
einnig að gera hér,“ segir Arnór.
Hann segir að ástæðurnar fyrir þess-
ari þróun séu margþættar. Þar komi
til breytingar á menningu. Nefnir
hann að bóklestur barna hafi
minnkað. Þjónusta við skólana og
kennara hafi riðlast við færslu grunn-
skólans til sveitarfélaganna. Þá fylgi
áskoranir framkvæmd sem kennd er
við skóla án aðgreiningar.
Arnór segir að mikil samstaða hafi
verið um að bæta læsi. Lagðar voru
til aðgerðir í Hvítbók í menntamálum
sem kom út á árinu 2014 og hefur sér-
stöku fjármagni verið varið til Þjóð-
arsáttmála um læsi frá því í október
2015. Á þessum þremur árum hefur
verið unnið að ýmsum verkefnum.
Eitt það fyrsta var að sveitarfélögin
settu sér læsisstefnu, sem þau hafa
almennt gert. Menntamálastofnun
hefur lagt til ýmis tæki, eins og les-
fimipróf, sem kennarar geta notað til
að meta stöðu og þarfir nemenda fyr-
ir stuðning. Verið er að þróa þetta
tæki og fleiri til þess að prófa les-
skilning, stafsetningu, ritun og orða-
forða. Unnið er að fjölda annarra
verkefna sem miða að sama marki,
bæði í grunnskóla og leikskóla.
„Við höfum einnig lagt áherslu á
vitundarvakningu foreldra og alls
skólasamfélagsins um að lestur er
grundvallaratriði alls náms og lýð-
ræðisstarfs í þjóðfélaginu,“ segir
Arnór. Í því skyni hefur verið efnt til
samstarfs við aðra aðila um nokkur
verkefni, meðal annars RÚV og Rit-
höfundasamband Íslands. Þá er verið
að undirbúa lesferilsvef til stuðnings
og leiðbeiningar fyrir kennara til að
halda áfram með lesturinn eftir að
staðan hefur verið metin með þeim
matstækjum sem verið er að útbúa.
Erum að rétta okkur við
Í Hvítbókinni er sett það markmið
að 90% nemenda geti lesið sér til
gagns og miðað við PISA-prófið á
árinu 2018. Niðurstöður þess verða
ekki birtar fyrr en síðar á þessu ári.
„Við teljum ekki líkur á að það
markmið náist núna enda var það há-
leitt,“ segir Arnór. Hann segir að
niðurstöður prófa sýni að flestir ár-
gangar grunnskólanna séu að bæta
sig.
„Ég bind vonir við að við séum að
ná að rétta okkur við, höldum ekki
áfram að dala í samanburði við aðrar
þjóðir, en það mun taka lengri tíma
ná þeim markmiðum sem sett voru á
árinu 2014,“ segir Arnór og bætir því
við að það veki væntingar um góðan
árangur hversu mikil þátttakan er og
jákvæðni í samfélaginu almennt. „Öll
viljum við að börnunum okkar gangi
vel í skóla og lestur er grundvöllur
þess.“
Lengri tíma tekur að ná í mark
 Vísbendingar eru um að Þjóðarsáttmáli um læsi sé að skila árangri  Unnið að fjölmörgum verkefnum
 Þó er útlit fyrir að það taki lengri tíma að ná því markmiði að 90% nemenda geti lesið sér til gagns
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Forstjóri Arnór Guðmundsson stýrir aðgerðum Þjóðarsáttmála um læsi og er ánægður með árangurinn það sem af er.
Hermundur Sigmundsson, prófessor í sálfræði við
Norska tækni- og vísindaháskólann í Þrándheimi og
Háskólann í Reykjavík, hefur gagnrýnt aðferðir sem
notaðar eru við lestrarkennslu hér á landi. Hefur það
komið fram í viðtölum og greinum í Morgunblaðinu.
Meðal annars gagnrýnir hann lesfimiprófin sem hann
nefnir hraðlestrarpróf og lögð eru fyrir 40 þúsund
börn í grunnskólum landsins þrisvar á vetri.
Arnór telur að þeim tíma sem varið er í lesfimi-
prófin í skólunum sé vel varið, eins og staðan er nú.
Hann bendir á að þetta sé fyrsta matstækið sem
skólunum hafi verið látið í té og fleiri séu í þróun.
Hugsanlegt sé að draga úr notkun lesfimiprófa þegar
ákveðinn árangur hafi náðst. En þörf sé á því að nota
þau reglulega til að viðhalda færninni.
Lesfimiprófin ganga út á það að mæla fjölda rétt
lesinna orða á mínútu. Arnór segir að þegar
ákveðnum hraða sé náð skapist svigrúm til þess að
efla lesskilning sem er hið endanlega markmið.
Telur hann mikilvægt fyrir nemendur, kennara og
foreldra að fá upplýsingar um stöðuna til þess að
þau geti metið hvar á að leggja áherslur í lestrar-
námi.
Skólarnir eru sjálfstæðir
Hermundur vekur einnig athygli á því að ekki noti
allir skólar hljóðaðferð við kennslu byrjenda í lestri
og þörf sé á auknum bókakosti til að efla áhuga og
lestur í skólunum. Bendir hann á að hægt sé að þýða
bækur úr til dæmis norsku og sænsku.
Arnór segist sammála Hermundi um að hljóðaðferð
sé mikilvæg við kennslu byrjenda. Hins vegar hafi
skólar og sveitarfélög sjálfstæði í því hvaða aðferðir
þau noti. Sumir skólar noti aðferðir sem kenndar eru
við byrjendalæsi, samhliða hljóðaðferðinni.
Hljóðaðferðin er hin hefðbundna lestrarkennsla
fyrir byrjendur, eins og lestrarbókin Gagn og gaman
er gott dæmi um. Við byrjendalæsisaðferð eru ýmsir
textar kynntir börnunum, þótt þau séu ekki orðin að
fullu læs, til þess að auka áhuga þeirra. Arnór segir
að það sé grundvallaratriði að allir geti lært að lesa
og alltaf þurfi að nota hljóðaðferð við kennslu til
þess að allir nái grundvallarfærni.
Varðandi bókakostinn tekur Arnór undir orð Her-
mundar um að efla þurfi skólabókasöfn og gefa út
fleiri lestrarbækur.
Forstjórinn segir tímanum sem fer
í lesfimipróf skólanna vera vel varið
GAGNRÝNI HERMUNDAR SIGMUNDSSONAR SVARAÐ
Mentamálastofnun Starfsfólk Menntamálastofnunar sat í gærmorgun kynningu á stöðu Þjóðarsáttmæla um læsi.
Morgunblaðið/Árni Sæberg