Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2019, Blaðsíða 36

36 FÓKUS - VIÐTAL 30. ágúst 2019
svo á, það er „hardcore“ vinna að
vera í neyslu. Þetta er ekki neitt
djók og hausinn á þér er alltaf að.
Þú ert ekki bara að bregðast sjálfri
þér, heldur ert þú að bregðast fjöl­
skyldu þinni, samfélaginu og öllu.
Það hata þig allir fyrir þetta.“
Hræddist sjálfa sig
Eftir sjö mánaða neyslu fór Iðunn
í fyrsta skiptið inn á deild 33a á
Landspítalanum, fíknigeðdeild.
Þar dvaldi hún í níu daga sem
reyndist henni vel.
„Ég fékk rými til þess að anda,
það voru miklu færri einstaklingar
inni og þetta var allavega deildin
fyrir mig og mínar greiningar. Ég
fór svo aftur á Teig og massaði þá
meðferð, mætti á hverjum einasta
degi og leið meiriháttar vel. Ég
sótti um í endurhæfingu hjá Virk
og þurfti að bíða í um tvo mánuði
eftir viðtali. Sá tími gerði mér ekki
gott og ég varð ofboðslega þung­
lynd. Ég hafði ekkert fyrir stafni
og engan til þess að leiðbeina mér.
Þegar ég loksins fékk sálfræðivið­
tal hjá Virk þá var ég orðin afar
veik aftur. Ég var orðin hrædd við
að detta í það og mig langaði að
vera edrú. Ég þorði ekki að fara
út úr húsi, til dæmis að hitta vin­
konur mínar, því ég var viss um að
ég myndi biðja þær að skutla mér
eitthvert þar sem var dóp var að
hafa. Ég var orðin virkilega hrædd
við sjálfa mig. Ég fór í sálfræði­
viðtal hjá Virk, en fékk í kjölfarið
neitun á endurhæfingu. Það var
slæmur skellur og ég datt í það.“
Réðst á lögreglukonu og endaði
í fangaklefa
Þrír mánuðir liðu og neysla Iðunn­
ar var orðin svo slæm að lyfin sem
hún innbyrti voru hætt að gera
eitthvað fyrir hana.
„Ef ég var undir áhrifum þá
var ég í blakkáti. Ég var ekkert að
njóta, ég var aldrei að nota til þess
að mér liði vel. Ég var annaðhvort
í blakkáti eða fráhvörfum og þetta
var virkilega ógeðslegur tími. Ég
var heimilislaus, enginn vildi hafa
mig og ég kunni þetta ekki. Ég vissi
ekkert hvað ég var að gera og ég
hafði engin ráð. Ég kunni ekki að
vera partur af þessum heimi. Í lok
þessarar neyslu endaði ég í fanga­
klefa í þriðja skiptið þar sem ég lá
inni í nítján klukkustundir eftir að
ég hafði ráðist á lögreglukonu. Eft­
ir að mér var hleypt út hringdi ég
í afa minn og sagði við hann að
ég gæti ekki meira. Ég fór niður á
fíknigeðdeild, en þau vildu ekki
taka við mér. Mig langaði að vera
edrú, en ég var rosalega skemmd.
Nokkrum dögum seinna fór afi
með mig aftur á fíknigeðdeildina
og sagði við þau að það yrði að
leggja mig inn, og það var gert.“
Viss um að krabbameinslyfin
hafi skemmt efnaskipti heilans
Fram til þessa hafði Iðunn ávallt
hlustað á öll læknisráð þrátt fyrir
að ekkert hefði gengið upp hjá
henni. Inni á fíknigeðdeildinni
hitti hún sama geðlækni og áður
og hann sagði henni að nú yrði
hún að takast á við hlutina.
„Ég tók brjálæðiskast á lækn­
inn, sem ég hafði aldrei gert
áður. Þarna var ég búin að reyna
að hlýða öllu og öllum, en ekk­
ert breyttist. Hann gaf mér þá lyf
sem bjargaði lífi mínu. Ég hafði
upplifað verki og óeirð í líkaman­
um í mörg ár án þess að vita af því,
þetta var bara orðið eðlilegt ástand
hjá mér. En allt í einu slokknaði
á þessu. Ég hafði oft kvartað yfir
því að eitthvað væri að og að þetta
væri ekki venjulegt ástand á lík­
ama mínum og mér eftir krabba­
meinsmeðferðina, en það var ekki
hlustað á mig. Þegar ég fékk lyf­
in hætti hausinn á mér að þeyti­
vinda allt fram og til baka og ég
er alveg viss um að krabbameins­
lyfin höfðu gríðarleg áhrif á allt
kerfið. Við vitum í rauninni ekkert
hvaða áhrif þau hafa á heilann og
efnaskipti í heilanum. Ég er alveg
viss um að það það hafi orðið ein­
hverjar skemmdir á serótónín­ og
dópamínframleiðslu hjá mér.“
Þegar Iðunn gekk út af 33a
fór hún í fyrsta skiptið í fullt pró­
gramm hjá 12 spora samtökum.
Hún mætti á fund á hverjum ein­
asta degi í sex mánuði og fékk sér
sponsor.
„Þetta bjargaði lífi mínu. Þessi
samtök eru frábær af því að það
er svo margt fólk sem kemur út úr
meðferð og hvað svo? Hvað á það
svo að gera? Þarna fékk ég stuðn­
ing, umhyggju og umburðar­
lyndi. Það er þessi jafningjastuðn­
ingur sem skiptir svo miklu máli
– að geta speglað hegðun sína í
einhverjum öðrum. Einnig fór
ég í endurhæfingu á endurhæf­
ingargeðdeild Klepps.“
Öll ljós kveikt en enginn heima
Í dag er Iðunn búin að vera edrú í
23 mánuði, hefur eignast dóttur og
sinnir lífi þeirra mæðgna af alúð.
„En þetta er ekkert djók, það
þarf heilmikinn kjark til að verða
edrú. Þeir fíklar sem ég hitti og um­
gekkst eru manneskjur sem hafa
orðið fyrir mörgum áföllum, og
þá sérstaklega í æsku. Hafa geng­
ið í gegnum allt of mikið. Það er
ástæða fyrir því að allir fíklar fá sér.
Það er ekki bara vegna þess að það
sé svo gaman að reykja gras. Það
er einhver grunnur að þessu, þetta
er flótti. Þetta er svo auðveld leið
til þess að deyfa sig, vera á flótta,
komast burt frá sjálfum sér og því
sem er í gangi. Þegar maður er síð­
an kominn í neysluna er maður
svo fastur, að maður er tilbúinn til
þess að gera hvað sem er af því að
maður getur ekki tekist á við það
að verða edrú. Ég var í alvörunni
tilbúin til þess að gera hvað sem
er og var þar af leiðandi að bæta
í áfallabankann. Ég var að búa
til áföll í þeim aðstæðum sem ég
vildi óska að ég hefði aldrei þurft
að vera í. Í lokin af minni neyslu
var þetta bara þörf. Ég þurfti efn­
in, ég gat ekki lifað nema fá þau.
Þannig að þegar fíkill ætlar sér að
verða edrú, þá er hann ekki bara
að takast á við æskuna og mögu­
lega einhver áföll sem hann gekk
í gegnum þá, heldur er hann líka
að takast á við allt neyslutímabil­
ið. Svo verður fíkillinn edrú og þá
fer hann að upplifa að hann man
kannski ekki eftir mörgum vikum
hingað og þangað.
Þá vakna upp spurningarnar:
Hvar var ég, hvað kom fyrir mig,
hvað gerði ég? Með hverjum var
ég, í hvaða bíl var ég, með hvaða
fólki og hver var að keyra? Ég
man eftir einum sófa sem ég sat
í og að hafa hlustað á ákveðið lag
með ákveðinni manneskju. Hvar
hitti ég hana, hvert fór hún síð­
an og af hverju er hún ekki hér?
Þetta er ákveðið áfall líka. Af því
að þegar þú ert í neyslu og und­
ir áhrifum allan tímann, þá ert þú
ekki að vinna úr upplýsingunum
sem eru í gangi hjá þér. Þú ert ekk­
ert að vinna úr því sem er að ger­
ast í kringum þig. Þess vegna skil
ég svo vel að sumt fólk verði aldrei
edrú eða jafnvel láti lífið í neyslu,
vegna þess að þetta er ofboðslega
erfitt. Það er alveg magnað þegar
fólk nær að verða edrú. Fíklar eru
fólk sem þarf fyrst og fremst að­
stoð og umhyggju. Það er það eina
sem við erum að leita að í þessu
lífi, ást og umhyggja. Það er ekki
mikið af því í neysluheiminum.
Svo er svo erfitt að ætla að kenna
fíklinum um ástand hans, vegna
þess að hann gat bara ekki ann­
að. Ég hugsaði til dæmis aldrei að
núna skyldi ég sko hefna mín á öll­
um eða að mig langaði til þess að
vera vond við fjölskyldu mína. Ég
gat bara ekki verið edrú svo ég fór
bara á „autopilot“. Öll ljós kveikt,
en enginn heima.“
Viss um að hún myndi deyja úr
ofneyslu en segir alltaf vera von
Þegar Iðunn hafði náð að vera
edrú í fimm mánuði komst hún að
því að hún gengi með barn. Bæði
hamingja og hræðsla helltist yfir
hana, en var hún staðráðin í að
þeirri gjöf skyldi hún taka opnum
örmum.
„Í dag hugsa ég um tvo einstak­
linga. Mig og dóttur mína. Hún
er gjöf, birtan í lífi mínu. Hún er
verk efni sem ég sinni og ég held
að hún hafi haldið mér gangandi
í gegnum þetta allt saman. Þetta
er rosalega óraunverulegt. Ég var
alveg viss um að ég myndi deyja
úr ofneyslu. Ég var korter í það
að sprauta mig og fór yfir í það að
eiga heilbrigt, fallegt og gott líf.
Ég vakna á morgnana og næ að
sinna öllu. Það var mikil vinna að
komast hingað en ég gerði þetta.
Ég gerði þetta í hænuskrefum og
mér er sama þótt það taki mig
þrjá mánuði eða þrjú ár í endur­
hæfingu, af því að mér skal takast
þetta, ég ætla mér það. Ég þurfti
að fara alveg til baka til upphafs­
ins vegna þess að kröfurnar sem
ég hafði lagt á sjálfa mig voru rugl­
aðar, það var allt eða ekkert. En í
dag þá minni ég mig á það að vera
stolt af því sem ég er að gera, öll­
um litlu hlutunum. Þannig er ég
búin að byggja sjálfa mig upp á
nýtt. Auðvitað getur álag eins og
það að eignast barn orðið fíkli að
falli og hefur oft gert það. En þegar
ég varð edrú þá var ég svo innilega
tilbúin til þess að takast á við sjálfa
mig og gera þetta. Ég vissi hvað
ég þyrfti að gera og lagði góðan
grunn að edrúmennskunni. Mér
finnst æðislegt að vera móðir og ég
er svo þakklát fyrir dóttur mína. Ég
ætlaði mér aldrei að eignast börn
og mér líður í alvöru eins og hún
sé gjöf; mér hafi verið hún gefin.
Áður en ég fékk jákvætt óléttu­
próf þá vissi ég að ég væri ólétt og
ég vissi strax að ég vildi eiga hana.
Hún er mín hvatning í lífinu.“
Allir þeir erfiðleikar sem Iðunn
hefur gengið í gegnum í lífinu hafa
mótað hana sem manneskju og í
dag má greinilega sjá hamingju­
sama unga móður sem leggur hart
að sér.
„Þetta er hægt og með aðstoð
getur hvaða fíkill orðið edrú. Lyk­
illinn er að gefast ekki upp og
halda áfram að prófa leiðir sem
eru í boði. Þetta tók mig margar
tilraunir en á endanum tókst mér
þetta með mikilli hjálp frá bæði
fjölskyldu og fagaðilum. Það er
alltaf von.“ n
Við mælum
rafgeyma og
skiptum um
H
ra
ðþjónusta
Allir út að hjóla
Eitt mesta úrval
landsins í allar gerðir faratækja
TUDORmeð
Bíldshöfði 12 - skorri.is - 5771515
„Við notuðum
rosalega mikið
af eiturlyfjum,
alveg rosalega
mikið“
MYND: EYÞÓR ÁRNASON