Skessuhorn - 07.03.2007, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 2007

Reykholt er beðið að svara Reykjavík strax
Rætt við Halldóru Þorvaldsdóttur, húsfreyju og fyrrum símstöðvarstjóra í Reykholti
Hjónin Halldóra Þorvaldsdóttir ogjón Þórisson í gariinum sínum á sjötugsafnueli Hall-
dóru.
Halldóra Þorvaldsdóttir hefur búið
í Reykholti í Borgarfirði í yfir sextíu
ár, kom upphaflega ftá Grindavík í
vinnumennsku í Borgarfjörðinn, að-
eins sautján ára gömul. Hún var
stöðvarstjóri Pósts og Síma í hartnær
fimmtíu ár og sér mest eftir því að
hafa hent gamla símstöðvarborðinu
sem fomleifafræðingar framtíðarinn-
ar munu finna í jörðu í nágrenni
Reykholts. Halldóra, eða Dóra eins
og hún er jafnan kölluð, hefúr ekki
látið þetta duga. Hún var alltaf með
mannmargt heimili, ól upp fjögur
böm, starfaði með leikdeild Ung-
mennafélags Reykdæla auk þess að
spila bridge í áratugi. Hún ásamt eig-
inmanni sínum Jóni Þórissyni, var
frumbyggi í götunni þeirra í Reyk-
holtsþorpinu eftir að hafa búið í tólf
ár í Héraðsskólanum í Reykholti, þar
sem Jón starfaði við kennslu. Einn
sólríkan dag fyrir skemmstu var drep-
ið á dyr hjá Dóm og gamlir tímar rifj-
aðir upp.
„Eg kom fyrst í Borgarfjörð sem
vinnukona Onnu Bjamadóttur prest-
ffúar hér í Reykholti. Hún var ffænka
mín og vantaði stúlku. Systir mín átti
að fara, ég þótt of ung, aðeins sautján
ára, en þetta æxlaðist svona,“ hefúr
Dóra samtal okkar. „Frú Anna hafði
átt erfitt og vildi því ekki fá ókunnuga
vinnukonu inn á heimilið og þannig
kom þetta til. Aðspurð hvernig
Grindvíkmgi þóttd að koma úr sjávar-
lofdnu svona inn til dala, svarar Dóra
því til að allt hafi verið þröngt. „Ég
man að ég skrifaði mömmu í bréfi að
það væri svo þröngt héma að ég gæti
varla snúið mér við, auk þess væri
þungt loft. Mig vantaði hressandi
sjávarloftið sem ég hafði andað að
mér alla mína tíð og einnig sjóinn,
sem ég saknaði að sjá ekki.“
Misstum aldrei
neirni í hafið
En upphafið var ekki í Reykholts-
dal. Bregðum okkur aftur í tímann til
Grindavíkur þar sem Dóra hafði alið
manninn ffam að Reykholtsför. A
heimar bemskuárum var þríbýli á
Jámgerðarstöðum, þar sem fjölskyld-
an bjó. Þar áttu heima, auk fjölskyldu
Dóm, amma hennar og móðurfólk.
Því var mikið af ættmennum, tólf til
þrettán krakkar á hlaðinu og mikið líf
og fjör. Það var farið út með sjó eða
upp í hraun til að leika sér og fleira
var gert sér til skemmtunar.
„Við fórum mikið í kílubolta og
svo í yfir. Hentum bolta yfir húsið
hennar ömmu. Það var mjög garnan,"
segir Dóra þegar talið berst að
bemskunni í Grindavík. „Eins og
tíðkaðist vorum við krakkamir látnir
hjálpa til eins snemma og auðið var. A
Járngerðarstöðum var útvegsbýli.
Pabbi, amma og hinn tengdasonur
hennar gerðu saman út bát og einnig
var búið með skepnur. Við krakkam-
ir vorum helst látin stokka upp línur
til að flýta fyrir eða skottast með mat
og kaffi til karlanna, austur að sjó,
eins og það var kallað heima í
Grindavík. Það var samfélag um bát-
inn og allir reyndu að gera gagn.
Fiskurinn var unninn heima svo þar
þurfd mörg handtök. Eg man eftir
einu atviki þegar Tómas ffændi minn
og ég vorum í skúmum að stokka upp
línu. Fullt var af körlum fyrir utan og
ég var alveg að pissa í buxumar. Eklá
gekk að hætta að vinna til að fara
heim og því síður að pissa fyrir utan í
karlahópnum, svo ég lét það bara
vaða í buxumar. Og mér var svo kalt
á leiðinni heim að það var voðalegt."
Dóra kímir og bætir síðan við alvar-
legri í bragði. „Þó að sumir í fjöl-
skyldunni yrðu ekki langh'fir var það
ekki af því að þeir hefðu farið í hafið.
Þeir létust af öðrum orskökum. Það
var með ólíkindum hvað allt gekk vel
þar sem margt var öðmvísi en nú.
Sem dæmi var hafiiaraðstaðan engin,
brimið bara rétt við land og annað
eftir því.“
Trúin var homsteirminn
I harðbýlu landi þar sem maðurinn
mátti síns lítrils gagnvart öflum nátt-
úrunnar og var oft vamarlaus gagn-
vart duttlungum hennar var trúin það
haldreipi sem fólk hélt í. A þennan
veg var þessu einnig háttað í heima-
bæ Dóm. í þessu lida samfélagi þar
sem barátta upp á líf og dauða var á
stundum sýnilegri og áþreifanlegri en
víða annarsstaðar inn til dala, var eði-
legt að trúin hefði sterk ítök í íbúun-
um, enda margar konur sem sáu á
eftir feðrum, eiginmönnum eða son-
um í kaldan faðm Ægis. Alltaf var far-
ið með ferðabæn áður en lagt var á
sjó, það máttí aldrei bregðast. Hún
segir að faðir sinn hafði sýnt meiri trú
en mamman. Hann las upp úr Passíu-
sálmunum og húslestra á kvöldin,
meðan bömin tolldu inni til að
hlusta. Þegar krakkamir stálpuðust
hafi dregið úr lestrinum.
Sá sem var heilsulítiU
fór í skóla
Dóra er fædd 1921 og margt var á
annan hátt í menntunarmálum þjóð-
arinnar en er í dag. Þó var komin ein
kennslustofa í Grindavík þar sem
yngri og eldri deild skiptust á að
stunda sitt nám, annan hvem dag.
Eldri deildin var frá klukkan 9-16 og
yngri krakkamir vom frá klukkanló-
19. Skólagöngu lauk síðan alla jafrian
á fermingarárinu.
„Við systkinin vomm fimm og
komust öll til manns, eins og sagt er,“
heldur Dóra áfiram. „Það var ekki
mikil fjölbreytni í náminu, ekki mik-
ið af tungumálum en þó aðeins af
dönsku. Kennarinn minn kenndi mér
áfiram svolítið af dönsku eftír að ég
hætti í skóla, fjórtán ára gömul og ef
ég hefði fengið dulítið meiri frið við
það, hefði ég líklega lært meira, en
maður þurftí að vinna og það gekk
fyrir öllu. Sá eini af okkur systkinun-
um sem fór í langskólanám var Guð-
laugur bróðir. Harm var heilsulaus
sem krakki og talið að hann myndi
ekki geta stundað sjóinn. Því var
hann sendur á skóla. Þetta er sannar-
lega ekld í anda þess sem viðgengst í
dag,“ segir Dóra brosandi, „þar sem
námsframboðið er gífurlegt og
stendur öllum til boða sem vilja.“
Komið í Reykholt
Eins og sagði í upphafinu kemur
Dóra í Reykholt, sautján ára gömul.
Þetta var árið 1938. Hún fór til
Reykjavíkur og svaf um borð í Lax-
fossi sem átti að flytja dömtma upp í
Borgames, því brottför skipsins var
áætluð snemma næsta dag. Er upp í
Borgames var komið, beið á bryggj-
unni mjólkurbílsstjóri Reykdæla sem
sagðist eiga að sækja stúlku sem væri
að fara í Reykholt. Frú Anna Bjarna-
dóttir sem fékk Dóm til sín í vinnu-
mennsku, samdi kennslubækur, með-
al annars í tungumálum. Á meðan
Dóra var þar í vist var aldrei talað um
að frúin kenndi frænku sinni neitt.
„Eg man ekki til að ég hafi
nokkum tíma hugsað um að biðja
Onnu um að kenna mér,“ segir Dóra.
„Það var bara verið að hugsa um að
vinna og standa sig í því. En þegar ég
lít til baka þá held ég kannski að ef ég
hefði verið komin með meiri undir-
stöðu í tungumálunum, þá hefði ég
séð að þama var tækifæri til að bæta
við menntunina. Eg mátti fara í sund
og vera með í leikfimi, sem ég gerði,
en annað var það ekki. Aðspurð hvort
hún hafi ekki fengið heimþrá, segist
Dóra ekki muna að svo hafi verið.
„Það var nóg að gera og því enginn
tími til að láta sér leiðast. Eg hafði
afar gott af vistinni hjá ffænku og
lærði margt en eftir þriggja ára dvöl
fannst mér komið nóg og fór aftur
heim.“
Lífsförunauturinn
kemur til sögunnar
Þegar Dóra var í Reykholti var
ekkert verið að skoða strákana. Nóg
var að gera, upplifa og vera til.
Tveimm árum síðar, er frú Anna
þurfti aðstoð á ný, fór Grindavíkur-
stelpan aftur í Reykholt, og þá gerð-
ist eitthvað.
„I seinna skiptið sem ég vistaðist til
frænku var ég tuttugu og tveggja ára
og þá varð ég skotin í Nonna míntun,
Jóni Þórissyni sem var búsettur hér.
Þegar ég var hér fyrst hafði ég ekkert
verið að spá í stráka, hvorki hann né
aðra þó ég hafi verið eins og grár
köttur inn á heimili foreldra hans,“
segir Dóra. „Ég var bara að vinna og
lifa lífinu. Kannski hafa forlögin ofið
þama einhvem vef, hver veit. Við
giftum okkur 1945 og fyrsta veturinn
vorum við í Reykjavík þar sem Nonni
var að bæta við menntun sína. Hann
hafði tekið íþróttakennarapróf og var
nú að bæta við kennaranáminu. Þetta
var tveggja ára viðbót sem hann tók,
en ég var bara með honum annan
veturinn í höfúðstaðnum. Eftir nám-
ið fékk hann stöðu við skólann og við
fengum íbúð í skólahúsinu með nem-
endur fyrir neðan okkur og við hlið-
ina. Við áttum að passa útidyrahurð-
ina, en það vom nú gluggar á þessum
vistarverum, sem brúka mátti til ým-
issa hluta,“ segir Dóra sposk.
Teldð við símstöðiimi
I íbúðinni sem Dóra ogjón fengu
til afinota var símstöð staðarins. Hús-
næðinu fylgdi sú kvöð að sjá um stöð-
ina. Þannig kom það til að afskipti
hófust af símstöðvarmálum. Jón var
fyrst skrifaður stöðvarstjóri en hafði
engan tíma til að sinna henni svo það
kom í hlut Dóm að sjá um þessi mál.
Svo auðvitað kom að því að Dóra var
skipuð í stöðuna.
„Það var árið 1947 sem við tókum
við og stöðin var í skólanum þessi tólf
ár sem við bjuggum þar. Þegar við
fluttum í nýja húsið okkar 1960 fylgdi
stöðin bara með. Það vora þægindi af
því að hafa þetta svona innanhúss en
samt aðskilið frá heimilinu og sér dyr
sem fólk kom inn um sem erindi átti
á símstöðina eða á pósthúsið. Eg
hætti með stöðina 1992 þegar ég varð
sjötíu og eins ár og hafði þá verið í 45
ár með símstöðina og póstinn. Segja
má að heimilishaldið hafi á margan
hátt verið öðruvísi hér en gerðist á
bæjtun almennt. Það var alltaf traffik,
mikill gestagangur sem er ólíkt lífi
mínu í dag, þegar ég hef ekkert að
gera,“ segir Dóra brosandi. „Það
lærðu allir á heimilinu á símstöðina
og alltaf var einhver hér að passa upp
á símann, þótt ekki væri auglýstur
opnunartími. Þetta var jú öryggistæld
ef eitthvað kom fyrir. Eg sef enn með
dymar á svefhherberginu opnar, þótt
ég sé löngu hætt að starfa við þetta.
Svona er maðtn ekkert nema vaninn.
En þrátt fyrir stöðvarstjórastarfið
fórum við alltaf í eitthvert ffí á sumr-
in. I minningunni er eitt atvik sem
tengist ferðalagi og hvað stöðin var
nauðsynleg. Við Nonni vorum að
ferðast á Vestfjörðum. Þá heyrum við
allt í einu í útvarpinu: „Reykholt er
beðið vun að svara Reykjavík strax.“
Við vissum ekkert hvaðan á okkur
stóð veðrið. A þessum tíma var erfið-
ara um vik að komast í síma, við vest-
ur á fjörðum og gátum fatt eitt gert.
Stúlkan sem var á vakt hafði nauð-
synlega þurft að bregða sér aðeins frá
en hafði kennt krakka sem var heima
að svara, en ekki langlínunni. Það
vildi til að heimamaður hafði heyrt
þetta líka, grunaði að eitthvað hefði
farið úrskeiðis á stöðinni og kom og
bjargaði málunum. Þá hafði orðið
flugslys og Reykjavík var að reyna að
koma skilaboðum áleiðis. Svona gat
þetta verið og kannski engin furða að
maður hlusti ósjálfrátt enn. Opnun-
artími stöðvarinnar var frá níu að
morgni til átta að kvöldi. Eg var yfir-
leitt með fjórar stúlkur í vinnu sem
skipust á, tvær og tvær í senn, sína
vikuna hver. í heildina hef ég verið
með um þrjátíu símastúlkur meðan
símstöðin var og hét. Það var mildll
munur þegar sjálfvirki síminn kom,
líklega um 1982, þá var hægt að
ganga út og loka á eftir sér án þess að
þurfa að hugsa um að hafa einhvem
heima til að vakta stöðina. Líklega
gerði maður sér ekki grein fyrir því,
fyrr en þá, hversu mikil binding þetta
hafði verið.“
Notaði pósthúsið
eins og banka
„Það var nú kannslti ekki gæfúlegt
að vera með fólk í vinnu og kunna
ekki að færa bókhald," heldur Dóra
áfram. „Eg býst við að slíkt þætti ekki
góð latína í dag. En það kom hér
maður að sunnan og kenndi mér
þetta allt saman. Þeir vom ósköp
góðir við mig í Reykjavíkinni. Eins
og ég sagði fyrr þá var tfmaffekt að
vera með símstöðina og að ýmsu var
að hyggja. Það þurffi ekki bara að
svara í símann. Póstafgreiðslan var
hér líka og miklir peningar sem bár-
ust í húsið. Hér var að sjálfsögðu
Töluvert var datjrai við leiklistargyójuna og hér er Dóra í hlutverki kerlingarinnar í
Gullna hliði Davíós Stefánssonar.
Dóra á símtöðinni eftir að báðar voru komnar í einbýlishúsið sem Dóra býr í enn í dag.