Skessuhorn - 07.03.2007, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 2007
^aUSUIU/.-
Erum á rangri leið í tannheilbrigðismálum
segir Jónas Geirsson, tannlækni á Akranesi
Jónas Geirsson tannheknir á stofu sinni.
Hvernig skyldi standa á því að í
velmegunarþjóðfélagi eins og á Is-
landi séu íslensk börn, rétt eins og
hér á öldum áður, að gráta sig í
svefn vegna tannpínu? Dæmi eru
um að börn niður í þriggja ára ald-
ur séu með allt að 16 tennur
skemmdar og margar það illa farn-
ar að nauðsynlegt reynist að fjar-
lægja þær. Er tannheilbrigði barna
og unglinga hér á landi að stefna í
algert óefni og hver eru viðbrögð
stjórnvalda við því? Skessuhorn
leitaði til Jónasar Geirssonar,
tannlæknis á Akranesi og lektors
við Háskóla Islands til að forvitn-
ast um tannheilbrigði íslenskra
barna og válegar niðurstöður svo-
kallaðrar Munnís rannsóknar, sem
Lýðheilsustofnun stóð fyrir og
kynnti fyrir skömmu. Einnig er
komið inn á árangurslitla baráttu
Tannlæknafélagsins við heilbrigð-
isyfirvöld og hvernig endurgreiðsl-
ur vegna tannviðgerða barna og
unglinga hafa snarlækkað, eða úr
100% niður í 40-50% á undan-
förnum árum.
Blaðamaður mælir sér mót við
Jónas á tannlæknastofunni hans og
af tilefninu hellir hann upp á eðal-
kaffi. Við setjum okkur niður í
notalegri kaffistofunni og hann
byrjar á því að segja aðeins af sjálf-
um sér, hvaðan hann er upprunn-
inn og hvernig það vildi til að hann
gerðist Skagamaður.
Stofa og stúlka á lausu
„Eg er ættaður austan af fjörð-
um, en ólst upp í Hlíðunum og í
vesturbænum í Reykjavík. Astæðan
fyrir því að ég kom hingað upp á
Akranes er sú að á sama tíma og ég
útskrifaðist úr námi árið 1988
losnaði hér tannlæknastofa. Auk
þess var ég búinn að koma mér í
kynni við álitlega stúlku héðan sem
ég giftist og allt passaði þetta vel
saman einhvern veginn,“ segir
Jónas og brosir í kampinn. „I dag
er ég alger dreifbýlismaður, finnst
hvergi betra að vera og finnst alveg
nóg að skjótast í borgina tvisvar í
viku til að kenna í Háskólanum,"
bætir hann við.
Sjúklingar vilja getað
brosað breitt
Árið 2001 brugðu Jónas og fjöl-
skylda hans búi og fluttu til Banda-
ríkjanna þar sem fjölskyldufaðirinn
hóf framhaldsnám í tannfyllingum,
tannsjúkdómaffæðum og tannlýta-
lækningum. En afhverju? „Aþess-
um tíma var ég búinn að vera lengi
starfandi sem tannlæknir og líkt og
kemur yfir flesta þá langaði mig að
hressa upp á tilveruna á einhvern
hátt. Mér fannst tilvalið að skella
mér í framhaldsnám af þessu tagi,
enda ekki margir sérfræðingar í
þessu fagi hér á Islandi. I þessari
sérgrein eru kennarar í háskólan-
um í Norður - Karólínu brautryðj-
endur . Það heillaði mig að komast
í tæri við bestu sérfræðingana í
fræðunum og vinna undir þeirra
leiðsögn. Þar var mikil áhersla
lögð á að lagfæra tennur þeirra
sem höfðu lent í slysum eða áttu
við útlitsgallaðar tennur að stríða
t.d. af erfðafræðilegum orsökum.
Rannsóknir og þekking á þessum
vandamálum auk möguleika á
góðri úrlausn hafa stóraukist und-
anfarin ár og áratugi. Gott dæmi er
ísetning tannplanta úr títaníum í
kjálkabein þeirra sem hafa tapað
tönnum sínum eða þar sem um
meðfædda tannvöntun er að ræða.
Þessar aðgerðir hef ég framkvæmt
á stofu minni um nokkurt skeið og
eru orðnar algengt meðferðarúr-
ræði. Þessir tannplantar virka líkt
og rætur tanna sem hægt er að
smíða postulínskrónur á. Að geta
uppfyllt kröfur sjúklinga um fallegt
og eðlilegt bros er eitt af því sem
gefur manni mikið í þessu starfi og
réttlætir allt puðið við námið.“
Enn eitt heimsmet
Islendinga?
Og Jónas er hvergi nærri hættur
námi, en eftir að hafa útskrifast
með meistaragráðu í tannfýlling-
um, tannsjúkdómum og tannlýta-
lækningum frá University of
North Carolina, Chapel Hill árið
2004, er hann þegar farinn að huga
að doktorsnámi, þar sem rann-
sóknarefnið er eyðing tanngler-
ungs. „Glerungseyðing hér á landi
er stórt, sívaxandi vandamál, enda
drekka börn og unglingar hér að
meðaltali um einn lítra af gosi á
dag! Með slíkri neyslu segir það sig
sjálft að glerungurinn hverfur oft
hratt, enda eigum við sennilega
heimsmet í glerungseyðingu eins
og mörgu öðru,“segir Jónas og
ekki er laust við að votta megi fyr-
ir kaldhæðni í röddinni. „Nýjasta
útspil stjórnvalda er að lækka álög-
ur á sælgæti og gos og sannarlega
mun það ekki hjálpa til,“ bætir
hann við.
Ríkið stendur sig illa
Nýlega kynnti Lýðheilsustofnun
niðurstöður Munnís rannsóknar-
innar, en megin-
tilgangur hennar
var að kanna
tannátu og gler-
ungseyðingu hjá
nemendum í L, 7.
og 10. bekkjum
og náði rann-
sóknin til 20%
slembiúrtaks
þessara árganga
árið 2005. í stuttu
máli sýnir þessi
rannsókn að
tannheilsa barna
og unglinga er
ansi bágborin og
hefur farið versn-
andi síðustu ár.
Islensk börn og
ungmenni eru að
meðaltali með
tvöfalt fleiri
skemmdar tennur
en samanburðar-
hópar í Svíþjóð.
Hjá 15 ára ung-
lingi eru að með-
altali rúmlega 4
fullorðinstennur skemmdar og
þarfnast viðgerðar eða hafa þegar
verið fylltar. Hjá þeim 33% sem
verst eru settir innan þessa hóps
eru að meðaltali 9 tennur skemmd-
ar. I sömu rannsókn kemur fram að
Tryggingastofnun ríkisins greiðir
umtalsvert minna vegna forvarna í
tannheilbrigðismálum barna nú í
samanburði við árið 1998.
Með skemmdir í 16
tönnum af 20
En afhverju er ástandið svona
slæmt hér á Islandi eins og raun ber
vitni? Jónas svarar því: „Þegar ég
útskrifaðist ffá tannlæknadeild Há-
skóla Islands og byrjaði að vinna,
var ástandið að batna frá því sem
áður var í tannheilbrigðismálum. A
þeim tíma var reglulegt eftirlit með
krökkum og kostnaður við tannvið-
gerðir og forvarnir barna endur-
greiddar 100%. Frá því um miðjan
tíunda áratuginn hefur það verið
markviss stefna ríkisstjórnarinnar
að minnka endurgreiðslur vegna
tannlækninga og í dag eru þær
aðeins frá 40 til 50%. Þetta hefur
leitt til þess að stórlega hefur dreg-
ið úr forvörnum og foreldrar koma
seinna og sjaldnar til tannlækna
með börn sín og stundum ekki fyrr
en allt er komið í óefni.“ Jónas seg-
ir ástandið grafalvarlegt enda mörg
börn að koma í slæmu ástandi. „Eg
meðhöndlaði t.d. þriggja ára barn
um daginn sem var með sextán af
tuttugu tönnum skemmdar, og þar
af þurfti að fjarlægja fjórar. Þetta
barn er því miður ekkert einsdæmi,
og tannlæknar út um allt land hafa
svipaða sögu að segja og umtalað er
meðal þeirra hversu hratt tann-
heilsa barna og unglinga hrakar.
Ekki einungis
vanræksla ríkisins
„I dag eru engir samningar á
milli tannlækna og Trygginga-
stofnunar ríkisins í gildi og hafa
ekki verið síðan 1997, enda enginn
sérstakur vilji hjá ríkinu til þess að
semja,“ heldur Jónas áfram og bæt-
ir við: „En svo er skuldinni alfarið
skellt á tannlækna og hvað við
séum dýrir.“ Jónas viðurkennir að
hann sé hissa á því áhugaleysi sem
ríki um versnandi tannheilsu barna
og unglinga og sífellt minnkandi
fjármagni sem hið opinbera veiti til
þessa málaflokks. Segir hann að
ekki einungis séu það stjórnvöld
sem standi sig illa heldur einnig
ASI, foreldrasamtök og önnur
hagsmunasamtök. „Tannlæknar eru
búnir að reyna að viðra málið við
þingmenn úr öllum flokkum en
fengið daufar undirtektir. Og þrátt
fyrir að kosningar séu í vændum
breytist það lítið, en líklega er þetta
ekki nægilega spennandi og gríp-
andi kosningamál. Góð tannheilsa
er hluti af góðri almennri heilsu en
virðist, hvernig sem á því stendur,
skipta sorglega litlu máli í heil-
brigðiskerfi okkar.“
Allir hafi sama rétt
Að lokum segir Jónas og leggur
áherslu á orð sín: „Þrátt fyrir að
staða þjóðfélagsins fyrir 15-20
árum hafi verið öllu verri þá en í
dag, var engu að síður tannlækna-
kostnaður barna endurgreiddur
100%. Eg tel að þeir sem eru á am-
erísku línunni í heilbrigðis- og
menntamálum, ættu að dvelja í
Bandaríkjunum í nokkur ár og at-
huga hvort þeim snúist ekki hugur
við að upplifa kerfið þar. Það virk-
ar fínt fyrir þá sem eiga pening en
jafn ömurlega fyrir það fólk sem á
þá ekki og mér finnst skelfilegt að
verið sé að taka upp þá stefnu á Is-
landi. Eg hef ávallt sagt það og er
inn á þeirri línu, að takmarka eigi
miðstýringu, en í mennta- og heil-
brigðismálum, þá eigi ríkið að
koma inn, þar sem allir, bæði hinir
efnameiri og þeir efnaminni, hafa
jafnan rétt,“ segir Jónas Geirsson,
tannlæknir að lokum.
KH
Jónas að störfum ásamt aSstoðarkonu sinni.
„Tannplantar virka líkt og rætur tanna sem hœgt er að smíSa postulínskrónur á. AS geta
uppjyllt kröfur sjúklinga umfallegt og eSlilegt hros er eitt afþví sem gefur manni mikiS
í þessu starfi. “