Morgunblaðið - 19.07.2019, Blaðsíða 13

FRÉTTIR 13Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 2019
VINNINGASKRÁ
11. útdráttur 18. júlí 2019
104 7819 21932 30107 42603 51358 60684 68767
400 8329 22236 30220 42655 51548 60759 68816
899 9586 22530 30618 42946 51954 60775 69004
1100 9892 22582 30814 43725 52208 60790 69117
1499 10032 22785 31088 43807 52489 61143 69178
1711 10780 22887 31677 43909 52533 61519 69423
1816 11526 22916 31955 44311 52747 61690 69664
1891 11610 23076 32521 44554 53169 62487 69846
1911 11672 23291 32570 44635 53273 62797 71147
1921 11920 23970 33004 44636 53366 62800 71213
2236 12001 24200 33131 45073 53603 63176 71295
2435 12159 24305 34446 45212 53653 63264 71791
2563 12265 24634 35103 45386 53915 63305 72167
2739 12380 24673 35286 45556 54590 63370 74168
3152 12957 25170 35697 45593 55615 63863 74441
3492 13514 25534 35711 46064 55667 63923 75373
3647 13917 25616 35795 46183 55693 63938 75390
3699 13948 25716 35808 46283 55707 64053 75479
3813 14360 26041 35812 46588 55765 64579 75519
3823 15353 26273 35859 47062 55842 64790 75870
4080 15606 26319 36163 47070 56188 65309 75882
4290 16194 26748 36465 47123 56444 66058 76962
4939 16771 26824 36932 47597 56760 66465 77018
5299 17989 27082 37044 48336 57074 66622 77710
5375 18150 27346 37374 48380 57960 67009 77728
6062 18264 27348 37702 48475 58117 67025 78147
6095 18821 27603 37806 48637 58280 67032 78219
6145 19190 27626 38382 49231 58388 67132 78778
6182 19851 27961 38868 49690 58751 67405 78844
6201 20507 28409 39215 49770 58763 67533 78920
6301 20510 28464 39589 50085 59060 67774 79101
6415 20528 28472 40140 50272 59321 67799
6597 20772 29111 40686 50377 59529 67812
6828 20945 29334 41427 50681 59621 67992
7036 21243 29704 41530 51019 59837 68005
7083 21692 29893 42133 51267 59859 68248
7584 21752 30101 42212 51350 60066 68689
2571 15289 23810 30045 44309 53837 62646 72226
3250 15719 24954 31286 44383 54426 63536 72699
3477 15814 24974 32445 45047 54714 65369 72954
3667 17454 26565 32616 46098 55643 66805 73581
5068 17998 26823 32631 46646 56666 67677 73629
6754 18055 27566 33117 46744 56713 68317 77345
9098 19173 27666 33811 46853 57129 68625 79416
9152 19710 28061 33984 47945 57433 68769 79798
9609 19975 28869 34015 48833 60842 69051 79986
11532 20288 29066 37669 49526 61337 69186
11947 20594 29128 39219 49559 61586 70045
13049 20956 29274 40958 50499 61695 71194
14236 21899 29737 43027 52017 62478 71928
Næstu útdrættir fara fram 25. júlí & 1. ágúst 2019
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 12.000 Kr. 24.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 25.000 Kr. 50.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
15234 18786 21598 64555 66046
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
3799 24891 37442 43532 56575 66852
14347 26541 37800 44326 59398 69787
15649 35178 37887 46703 64231 72445
19997 35308 39750 47276 65081 76246
Aðalv inningur
Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
5 0 4 7
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Geimvísindastofnun Bandaríkjanna,
NASA, hefur gert marga samninga
við bandarísk fyrirtæki á síðustu
mánuðum í tengslum við Artemis-
áætlunina svonefndu um ferðir til
tunglsins, hálfri öld eftir að Banda-
ríkjamenn sendu fyrsta mannaða
geimfarið þangað.
Bandaríkjamenn hættu tungl-
ferðum 1972, þremur árum eftir að
Apollo ellefti lenti á tunglinu með
þriggja manna áhöfn, en NASA
stefnir nú að því að koma upp lítilli
geimstöð á braut um tunglið fyrir
árið 2024 og senda geimfara á yfir-
borð þess. Áætlunin er kennd við
Artemis, tvíburasystur Apollons í
grískri goðafræði, gyðju ósnortinnar
náttúru, veiða, nætur, tungls og
dauða.
Þrjár Artemis-tunglferðir
Samkvæmt áætluninni verður
ómönnuðu geimfari komið á braut
um tunglið á næsta ári. Í annarri
ferð, Artemis 2, á að senda mannað
geimfar á braut um tunglið árið
2022. Stefnt er síðan að því að í
þriðju tunglferðinni, Artemis 3,
verði geimfarar sendir á yfirborð
fylgihnattarins árið 2024. Á meðal
þeirra verður kona sem verður lík-
lega fyrst kvenna til að stíga á
tunglið.
Geimförunum þremur verður
væntanlega skotið á loft með
stærstu eldflaug allra tíma, SLS-
flaug (e. Space Launch System).
Hún er í þróun undir forystu Boeing
en smíði hennar hefur tafist og þessi
þáttur tunglferðaáætlunarinnar hef-
ur sætt gagnrýni í Bandaríkjunum.
Þeir sem gagnrýna áformin um að
nota SLS-flaugina segja að verk-
efnið sé of flókið og kostnaðarsamt.
Ráðgert er að nota SLS-burðar-
flaugina til að skjóta geimfarinu
Orion á loft. Samið hefur verið við
fyrirtækið Lockheed Martin um
smíði geimfarsins.
NASA undirbýr fimm aðrar geim-
ferðir til að flytja byggingareiningar
lítillar geimstöðvar, Gateway, sem á
að vera á braut um tunglið. NASA
hyggst greiða einkafyrirtækjum fyr-
ir að annast þessar ferðir sem verða
farnar á árunum 2022 til 2024.
Marsferðir lokamarkmiðið
Gert er ráð fyrir því að geimstöðin
verði í fyrstu samsett af sólarraf-
hlöðum, búnaði til að knýja hana og
hylki þar sem geimfarar eiga að
dvelja áður en þeir fara á tunglið.
Samið verður við einkafyrirtæki um
smíði lendingarfars sem á að flytja
geimfarana á tunglið. Hluti farsins
verður áfram á tunglinu en hinn
hlutinn á að flytja geimfarana aftur í
geimstöðina þar sem þeir fara um
borð í Orion-flaugina sem á að flytja
þá til jarðar.
Jim Bridenstine, forstjóri NASA,
segir að lokamarkmiðið með tungl-
ferðunum sé að undirbúa ferðir til
Mars þegar fram líða stundir.
Einkafyrirtæki í startholunum
Mörg einkafyrirtæki í Bandaríkj-
unum hugsa sér gott til glóðarinnar
vegna verkefna í tengslum við tungl-
ferðaáætluna. Talið er að um 58
fyrirtæki vinni að ýmsum tækni-
verkefnum í tengslum við tungl-
ferðir, að sögn SpaceFund, fyrir-
tækis sem sérhæfir sig í áhættu-
fjármögnun á sviði geimtækni.
Auk geimflauganna og tungl-
stöðvarinnar eru fyrirtækin að þróa
ýmis tæki sem hægt væri að nota á
tunglinu. Eitt þeirra er til að mynda
að þróa tæki til að bora eftir ís á
tunglinu og nota hann til að búa til
súrefni handa geimförum og vetni til
að knýja geimför. Önnur eru að
smíða geimvagna sem hægt væri að
nota á tunglinu. Nokkur fyrirtæki
ætla að þróa þrívíddarprentara sem
geti notað tunglryk til að prenta
ýmsan búnað á hnettinum. Eitt
þeirra er að þróa tækni til að búa til
egglaga vistarverur fyrir geimfara
með þrívíddarprentun.
Aðeins tólf geimfarar, allir banda-
rískir, hafa stigið á tunglið og 24
hafa farið á braut um fylgihnöttinn.
Hins vegar hafa nær 550 manns far-
ið í geiminn frá því að Júrí Gagarín
fór fyrstur manna umhverfis jörðina
í sovésku geimfari árið 1961.
Áform Bandaríkjamanna um að sendamenn til tunglsins
Heimild: NASA
Samkvæmt tunglferðaáætlun NASA ám.a. að koma geimstöð á braut um tunglið
Til 2024 2024
ARTEMIS-ÁÆTLUNIN SVONEFNDA
Geimstöðinni verður komið upp
og tæki verða flutt á tunglið til
að undirbúa ferðir þangað.
Einkafyrirtækjum verður greitt
fyrir að annast sum verkefnanna.
Geimfarar verða sendir í
Gateway-stöðina og á
yfirborð tunglsins. Suðurpóll
tunglsins verður kannaður.
Skotbúnaður: SLS-eldflaug
(„Space Launch System“)
Mjög öflug burðarflaug,
á að geta flutt allt að
45 tonna farm
Orion
Flaug sem á
að flytja
áhöfn í
geimstöðina
Gateway (lítil geimstöð)
Á að fara á braut um jörðina.
Geimfarar eiga að geta
dvalið þar í stuttan tíma
Lendingar-
búnaður
98 m
5 m
Mörg fyrirtæki keppa um
tunglferðaverkefni NASA
 Tæknifyrirtæki vestanhafs hugsa sér gott til glóðarinnar
Stefnir í kapphlaup
» Geimferðakapphlaup virðist
vera í uppsiglingu milli Banda-
ríkjanna og Kína því að Kínverj-
ar stefna að því að koma upp
bækistöð á tunglinu ekki síðar
en árið 2030.
» Kínverjar hafa sent tvö
geimför til fylgihnattarins,
fyrst árið 2013 og síðan til
fjærhliðar tunglsins í janúar.
» Auðkýfingarnir Elon Musk
og Jeff Bezos og fyrirtæki
þeirra stefna einnig að því að
senda menn til tunglsins og
jafnvel Mars.
Þrír Marokkómenn voru dæmdir til
dauða í Marokkó í gær fyrir morð á
tveimur norrænum konum sem voru
myrtar í tjaldi í desember þegar
þær voru á ferð um Atlasfjöll.
Tveir mannanna höfðu áður
viðurkennt að þeir hefðu myrt kon-
urnar, þær Louisu Vesterager
Jespersen, 24 ára námskonu frá
Danmörku, og Maren Ueland, sem
var 28 ára og frá Noregi. Þriðji
maðurinn viðurkenndi að hafa tekið
myndir af morðunum. Þremenning-
arnir birtu myndirnar á netinu og
sögðust styðja Ríki íslams, samtök
íslamista.
25 ára götusali, sem er talinn hafa
verið forsprakki hóps stuðnings-
manna Ríkis íslams, sagði fyrir rétti
í bænum Salé að þeir hefðu undir-
búið hryðjuverk en ekki getað
framið þau. Þeir hefðu því ákveðið
að ráðast á konurnar og myrða þær
með hnífi í tjaldinu.
Þótt dauðarefsingar séu heimilar
í Marokkó hefur engin aftaka farið
fram þar í rúm 25 ár, þannig að lík-
legt er að dómurinn yfir mönnunum
jafngildi lífstíðarfangelsi, að sögn
fréttavefjar danska ríkisútvarpsins.
Dæmdir til dauða fyrir morð
 Refsað fyrir að myrða tvær norrænar konur í Marokkó
Rúm 95% fýla sem fundust dauðir við strendur Dan-
merkur reyndust vera með plast í maganum. Þetta er
niðurstaða rannsóknar danska umhverfisráðuneytisins.
John Pedersen, sem stjórnaði rannsókninni, segir hana
gefa skýra vísbendingu um hversu mikil plastmengunin
í höfunum sé orðin. Fýlarnir gleypi plast þegar þeir leiti
fæðu á sjávarborðinu. „Þeir fá þá tilfinningu að þeir
hafi étið nægju sína en þetta er ekki fæða og þeir drep-
ast úr vannæringu,“ hefur AFP eftir honum.
RANNSÓKN Á VEGUM UMHVERFISRÁÐUNEYTIS DANMERKUR
95% fýlanna með plast í maga
Íslenskir fýlar á
góðum degi.