Skessuhorn - 10.06.2015, Blaðsíða 32

Akranes 440 2360 • Borgarnes 440 2390
1915 - Kosningaréttur kvenna í hundrað ár – 2015

Þess er minnst með veglegum hætti í ár að öld er liðin frá því íslenskar konur fengu kosningarétt. Skessuhorn í næstu viku verður helgað þessum
tímamótum. Meðal annars verður rætt við konur sem tengjast jafnfréttisbaráttu, þingkonur fyrr og nú og nútíma konur á Vesturlandi teknar tali.
Þá verða kvenskörungum og alþýðuhetjum í upphafi síðustu aldar minnst.
Fyrirtæki og auglýsendur ættu ekki að láta þetta blað fram hjá sér fara, það er meira en tilvalið til auglýsinga. Eftir því verður tekið!
Efni til birtingar sem og auglýsingapantanir þurfa að berast tímanlega, helst fyrir næstu helgi.
Sími markaðsdeildar er 433-5500 og netfangið: emilia@skessuhorn.is Efni skal sent á: skessuhorn@skessuhorn.is
Kvennablaðið
kemur út 17. júní
Töluverð vanhöld eru víða á fjárbú-
um landsins af ástæðum sem menn
kunna enga einhlíta skýringu á. „Á
sumum bæjum eru kannski 20 –
30% af fjárstofninum sem er hor-
aður og illa haldinn af ókunnum
ástæðum. Það eru dæmi um að 20%
af lambám á einstökum búum hafi
drepist þrátt fyrir að menn hafi
gert allt sem í þeirra valdi stóð til
að hamla gegn því að dýrin vesl-
uðust upp. Þetta er fé á besta aldri
sem ætti að vera hraust. Þetta ger-
ist jafnvel á fyrirmyndarbúum. Ég
vísa því algerlega á bug að þetta sé
einhver búskussaháttur. Það er af
og frá. Menn hafa staðið ráðþrota
frammi fyrir þessu,“ segir Þórarinn
Ingi Pétursson formaður Lands-
samtaka sauðfjárbænda í samtali við
Skessuhorn.
Ærnar veslast upp
Morgunblaðið greindi frá því í gær,
að mikil vanhöld væru á fé í Borg-
arfirði og víðar á Vesturlandi. Ný-
bornar lambær eða ær komnar fast
að burði hafi veslast upp í höndum
bænda og búaliðs. „Þetta lýsir sér
þannig að kindurnar éta og éta en
halda engum holdum,“ segir Mar-
grét Katrín Guðnadóttir dýralæknir
í Borgarnesi.
Jóhannes V Oddsson bóndi á
Grenjum á Mýrum er einn þeirra
bænda sem hafa þurft að horfa upp
á fé úr bústofni sínum drepast í vor.
„Ég áttaði mig á því í vetur að það
væri eitthvað að einni kind hjá mér.
Svo sá ég aðra. Þær höfðu horast
og voru illa haldnar. Þær vesluðust
upp þó þær ætu mikið og jórtruðu.
Ærnar héldu áfram að missa hold
þó ég gerði allt til að hjálpa þeim.
Þær fóru í kryppu, settu undir sig
afturlappirnar og voru daufar. Ég
hafði reglulega samband við dýra-
lækna í vetur út af þessu en þeir sem
ég talaði við gátu ekki áttað sig á því
hvað þetta gæti verið. Þrjár kindur
hjá mér hættu að mjólka eftir burð.
Ég varð að lokum að lóga þeim því
ég gat ekki horft upp á þetta. Það
var ekki um að kenna fóðrum, það
er alveg á hreinu. Ég hef aldrei séð
svona gerast áður í minni búskarp-
artíð,“ segir Jóhannes.
Virðist gæta víðsvegar
Orsakir þessa fjárdauða eru ókunn-
ar og ýmsar kenningar á lofti. Sam-
kvæmt því sem Skessuhorn kemst
næst þá virðist vandamálið þó ekki
einskorðast við Vesturland held-
ur finnast dæmi þessa víðast hvar
á landinu. „Umræðan er kannski
sterkust um þetta á Vesturlandi en
það eru líka dæmi um þetta af Norð-
ur- og Austurlandi. Ég hef líka heyrt
að það sé mikið af ám á Suðurlandi
sem eru komnar út en líta ekki alltof
vel út. Þetta er nokkuð sem bænd-
ur hafa ekki talað um á meðan sauð-
burðurinn stóð yfir. Margir hafa
kannski hugsað sem svo að þetta
einskorðaði sig við þeirra bú og því
haldið þessu fyrir sig. Nú þegar fólk
nær að líta upp frá önnum fréttist af
þessu af fleiri bæjum og víðar á land-
inu. Þá fara menn að ræða þetta sín
á milli og bera saman bækur sínar.
Það er afbrigðilegt þegar menn eru
að missa tugi kinda á besta aldri á
fyrirmyndarbúum. Við hjá Lands-
samtökum sauðfjárbænda erum nú
að vinna að því að öðlast yfirsýn um
þetta mál og óskum eftir því að fólk
hafi samband við okkur. Það verður
gætt fyllsta trúnaðar,“ segir Þórar-
inn Ingi Pétursson formaður Lands-
sambands sauðfjárbænda.
Margrét Katrín dýralækn-
ir í Borgarnesi hefur verið í sam-
bandi við fjölmarga bændur nú í
vor vegna vanhaldanna og fjárdauð-
ans. „Bændur eru mjög víða í vand-
ræðum. Ég hef heyrt af þessu hér á
Vesturlandi og í báðum Húnavatns-
sýslum. Fólk er þó hrætt við að tjá
sig um þetta því það óttast að fá á
sig þann stimpil að það sé að van-
fóðra. Ég tel þetta hljóti að vera eitt-
hvað annað og meira en slíkt. Bænd-
ur sem hafa alltaf lagt alúð í að fóðra
vel eru að glíma við þetta vandamál.
Þetta fólk er ekki að gera mistök í
fóðrun. Sem dæmi veit ég um bónda
sem er með 300 fjár. Hann hef-
ur verði að glíma við þessi vanhöld
og gefið ánum 800 kíló af kjarnfóðri
en ærnar halda engum holdum. Það
er eitthvað að. Þetta þarf að kanna
og reyna að komast að því hvað er
á seyði. Ég held þetta sé annað og
meira en léleg hey,“ segir Margrét
Katrín.
Kenna um
lélegum heyjum
Slæm heygæði hafa einmitt verið
nefnd sem skýring þess hve margar
ær hafa þrifist illa. Þrálát rigningatíð
í fyrrasumar olli því að seint var sleg-
ið, hey hraktist og gras spratt úr sér
sem aftur bitnar á próteininnihaldi í
heyinu. „Það er þekkt að þetta gerist
þegar hey eru léleg og lambafóstr-
in fara að taka til sín í móðurkviði
í mars og apríl. Ef heyin eru ekki
góð með nægu próteini þá geng-
ur svo mikið á mæðurnar á þessu
lokaskeiði meðgöngunnar að kind-
urnar veslast upp og drepast. Þetta
hefur skeð mjög víða núna seinni-
part vetrar. Þetta er eiginlega ann-
að árið í röð að við sjáum þetta eiga
sér stað. Þetta er nokkuð sem maður
þekkir í kjölfar slæmra heyskapars-
umra,“ segir Gunnar Gauti Gunn-
arsson dýralæknir í Borgarnesi.
Lárus Birgisson ráðunautur hjá
Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins á
Hvanneyri segir það rétt að margir
séu með léleg hey. „Það eru til nóg
hey en vitað að gæðin eru ekki allt-
af góð. Menn náðu að afla góðra
heyja fyrst í fyrrasumar. Þau gætu
verið á þrotum en menn eiga það
sem þeir voru að slá eftir rigningar
í fyrrasumar. Ég var þó ekki búinn
að heyra af því að vanhöld og afföll
væru svo mikil. Bændur hafa ekki
verið í sambandi við okkur enn sem
komið er. Það gæti þó orðið ef menn
sækja um bætur í Bjargráðasjóð. Það
verður þó vart fyrr en í haust. Rok
og rigning og kuldi nú getur leitt til
þess að ærnar geldist. Þær þurfa nú
skjól og góð hey þar sem beit er tak-
mörkuð.“
Formaður Landssamtaka sauð-
fjárbænda segist ekki kaupa þá skýr-
ingu að næringarsnauðum heyfeng
megi kenna um. „Ég held þetta sé
eitthvað annað þó ég beri vissulega
ekki gegn því að margir eru ekki
með nógu góð hey frá því í fyrra-
sumar. Það er alls ekki hægt að segja
að þetta sé vanfóðrun. Þeir sem segja
frá þessu eru fólk sem er með hlut-
ina í mjög góðu lagi. Ég hef sjálfur
séð þetta hjá mér. Þó að svona kind-
ur séu teknar til hliðar kannski strax
í febrúar og reynt að gera vel við þær
í fóðrun svo sem með úrvals heyi,
vítamínum, salti og öðrum bætiefn-
um, þá veslast dýrin upp. Menn hafa
verið að missa mjög margar ær fyrir
burð og bornar kindur standa uppi
sem óttalegar hryglur,“ segir Þórar-
inn.
Eitrun vegna eldgoss
nefnd sem skýring
Önnur skýring sem hefur ver-
ið nefnd, er að um geti verið að
ræða einhvers konar eitrun af völd-
um eldgossins í Holuhrauni í vet-
ur. „Nei, nei, ég hef enga trú á því,“
segir Gunnar Gauti Gunnarsson.
Margrét Katrín kollegi hans vill þó
ekki afskrifa þennan möguleika og
að um einhvers konar eitrun geti
verið að ræða. „Gosið hófst í ágúst
og gasmengun barst víða. Hún gæti
hafa sest að í útihúsum. Síðan er um
að ræða mörg efnasambönd og flók-
in ferli sem gætu valdið eitrun. Við
vitum þó ekkert um þetta, allt málið
er á frumstigi og ekkert verið rann-
sakað enda allir dýralæknar í verk-
falli nema þeir sem starfa sjálfstætt,“
segir hún.
Jóhannes bóndi á Grenjum segist
hafa verið búinn að heyja og plasta
allar rúllur áður en gosið hófst í
ágúst. Hann vill þó ekki útiloka að
ær hafi orðið fyrir einhverjum eitur-
áhrifum við grasbit í fyrrahaust eða
að eiturgas hafi komist í útihús. „Það
var mikil mengun suma dagana svo
manni súrnaði í augum eftir að hafa
verið úti daglangt.“
Landssamtök sauðfjárbænda hafa
þegar beitt sér fyrir því að rannsaka
frekar orsakir fjárfellisins. „Það á að
fara af stað í blóðsýnatökur á nokkr-
um bæjum þar sem menn eru enn
með fé á húsum. Verkfall dýralækna
gerir okkur þó erfitt fyrir. Í sumum
dreifðum byggðum eru ekki sjálfs-
ætt starfandi dýralæknar og það
veldur vandræðum,“ segir Þórarinn
Ingi Pétursson. mþh/ Ljósm. af.
Dularfull vanþrif og dauði hjá sauðfé víða um land