Skessuhorn - 18.10.2017, Page 20

MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 201720
Sæmundur Sveinsson var sett-
ur rektor Landbúnaðarháskóla Ís-
lands, LbhÍ, til eins árs frá 1. októ-
ber síðastliðnum. Var hann settur
í embætti af Kristjáni Þór Júlíus-
syni menntamálaráðherra, að feng-
inni tillögu háskólaráðs LbhÍ. „Mér
líst vel á ögrandi verkefni, sem eru
ærin og þau miklu tækifæri sem ís-
lenskur landbúnaður býður upp á
og LbhÍ vill umfram allt styrkja og
efla. Hér innan veggja skólans er
frábært stjórnendateymi og kraft-
mikið starfsfólk sem er tilbúið að
takast á við þau,“ segir Sæmundur
í samtali við Skessuhorn. „Ég vona
að ég geti látið gott af mér leiða fyr-
ir þessa stofnun, íslenskan landbún-
að og byggðir landsins á komandi
ári og ber hag hennar fyrir brjósti.,“
bætir hann við.
Framtíðarsýn mótuð
Aðspurður segir hann stefnumótun-
arvinnu skólans vera brýnasta verk-
efnið sem framundan er á næstu vik-
um. „Stefna Landbúnaðarháskólans
til framtíðar verður fyrst og fremst
mótuð af starfsfólki skólans í nánu
samstarfi við stjórnvöld og hlutað-
eigandi hagsmunaaðila. Þó ég verði
ef til vill ekki rektor eftir eitt ár þá
mun það verkefni halda áfram því
stefnumótun er lifandi verkefni sem
áldrei má niður falla á tímum stöð-
ugra breytinga í þjóðfélaginu. Stóra
málið er að koma því í raun af stað,“
segir Sæmundur. „Sú vinna verð-
ur enn fremur unnin í samstarfi við
hagsmunaaðila skólans, það er að
segja landbúnaðinn, bændur, aðila
í iðnaði sem tengjast landbúnaðin-
um og helst bara sem flesta,“ seg-
ir hann og bætir því við að vonandi
muni sú vinna hefjast fyrir áramót.
„Þetta verkefni er í raun og veru
óskrifað blað, en þannig á það að
vera. Ég vona að þegar henni lýk-
ur fái rektor og aðrir stjórnendur í
hendurnar plagg sem segir svart á
hvítu hver framtíðarsýn skólans er
að mati starfsmanna annars vegar og
hagsmunaaðila og stjórnvalda hins
vegar. Vonandi verður samhljómur
þar á milli,“ segir Sæmundur. „Helst
vona ég að þetta muni leiða af sér að
skólinn nái betri tengingu við land-
búnaðinn og bændur. Mér finnst
hún ekki nógu góð sem stendur.
Við þurfum að sýna bændum betur
fram á að þeirra hagsmunir og okk-
ar fari saman. Ef ekkert kemur út úr
þessu nema bætt tengsl skólans við
landbúnaðinn og að bændur í víð-
tækri merkringu upplifi sig í ríkara
mæli sem hagsmunaaðila skólans og
háskólinn og allar deildir hans sem
hagsmunaaðilar bænda og lands-
byggðanna, þá tel ég að mikið hafi
áunnist,“ bætir hann við.
Horfa þarf til
verðmætasköpunar
Hann segir stjórnendur skólans
þegar hafa hafist handa við að bæta
tengslin við landbúnaðinn. Fyrsti
liður í því sé opinn fundur sem
LbhÍ, Samtök ungra bænda og Mat-
ís boða til á Hvanneyri 24. októ-
ber nk. „Fundurinn ber yfirskriftina
„Aukið virði landafurða. Hvað ætl-
ar Ísland að gera?“ Þar munum við
Sveinn Margeirsson, forstjóri Mat-
ís, halda stutt erindi um fundarefn-
ið. Öllum framboðum sem bjóða
fram lista til alþingiskosninga verð-
ur boðið sérstaklega að senda full-
trúa. Á fundinum viljum við m.a.
fá að heyra hvernig frambjóðend-
ur þessara lista sjái fyrir sér hvern-
ig auka megi virði landbúnaðaraf-
urða,“ segir Sæmundur.
Hann segir óumdeilt að bænd-
ur framleiði afar verðmæta vöru,
þ.á.m. frábærar mjólkurafurðir, gott
kjöt, gott korn og að gæði landbún-
aðarafurða hér á landi séu almennt
mikil. „Þess vegna er það mín skoð-
un að við verðum að horfa meira til
verðmætasköpunar í framleiðslu. Ég
held að við þurfum að beina sjón-
um okkar enn lengra og fara að
einblína á hvernig hægt er að auka
verðmæti einstakra þátta í virðis-
keðjunni,“ segir hann. „Það er ver-
ið að nota margar auðlindir, sumar
hverjar takmarkaðar, til að fram-
leiða þessi verðmæti. Auðlindirnar
eru dýrmætar og við verðum að nýta
þær með sjálfbærum hætti. Til þess
verða allir hlekkir í virðiskeðjunni
að vera í lagi, allt frá kynbótum og
framleiðsluaðferðum til umhverf-
isáhrifa framleiðslunnar á viðkvæm
vistkerfi landsins og m.t.t. loftslags-
breytinga.“
En hvernig telur hann að auka
megi verðmæti landbúnaðarafurða?
„Ég veit það ekki nákvæmlega, en
til þess eru rannsóknir. Það vantar
framsýnna styrkjakerfi til landbún-
aðarrannsókna sem tekur mið af
stuðningi við hagnýtar rannsóknir
sem hafa það markmið að auka virði
vörunnar sem framleidd er með
sjálfbærum hætti. Slíkur sjóður er til
í sjávarútvegi og þangað hafa margir
sótt styrki síðustu ár. Það hefur skil-
að sér í fjölmörgum tækninýjungum
og aukinni hagkvæmni og marg-
földu virði afurða í sjávarútvegi. Því
er kannski engin furða að á undan-
förnum árum hafa orðið gríðarleg-
ar framfarir hvað varðar virðisaukn-
ingu sjávarafurða. Vegna rannsókna
sem hafa þessi markmið að leiðar-
ljósi, hafa orðið til fjölmargar tækni-
nýjungar sem hafa skilað sér í auknu
verðmæti vörunnar, allt frá betri og
markvissari kælingu afurða til nýrra
veiðarfæra,“ segir hann. Og þjóð-
arbúið í heild sinni nýtur góðs af,
þar á meðal þeir sem afla bestu hrá-
efnanna.
Afi og langafi skóla-
stjórar Bændaskólans
Sem fyrr segir var Sæmundur sett-
ur rektor til eins árs. Því liggur fyr-
ir að auglýst verður aftur eftir nýj-
um rektor skólans næsta vor. Ætlar
hann að sækja um? „Ég er opinn fyr-
ir því en tel rétt að sjá fyrst hvernig
mér gengur í starfi. Einnig verður sú
ákvörðun tekin í samráði við mína
fjölskyldu,“ segir hann. „Við erum
búsett í Reykjavík og ég vildi ekki
vera að rífa börnin upp með rót-
um fyrir eitt ár. Skólinn er líka með
starfsemi að Keldnaholti og Reykj-
um. Ég reyni að vera þar hálfa vik-
una á móti veru minni hér á Hvann-
eyri,“ bætir hann við.
Sæmundur er alinn upp í Gunn-
arsholti á Rangárvöllum en á sterkar
tengingar við Hvanneyri. „Afi minn,
Runólfur Sveinsson, var skólastjóri
Bændaskólans á Hvanneyri frá 1936
til 1947. Þar áður var Halldór Vil-
hjálmsson, tengdafaðir hans og
þar með langafi minn, skólastjóri
Bændaskólans um langt skeið, eða
frá 1907 til 1936. Þannig að það er
svolítið sérstakt að ég sé allt í einu
orðinn rektor Landbúnaðarháskól-
ans,“ segir Sæmundur og brosir.
LbhÍ býr að miklum
tækifærum
Aðspurður telur hann LbhÍ búa yfir
gríðarmiklum tækifærum til fram-
tíðar. „Ég held að ef við náum að
auka rannsóknir í auknu virði land-
afurða og náum að koma á öflugum
tengingum við landbúnaðinn í land-
inu, þannig að bændur upplifi að
við vinnum í þeirra þágu og eigum
sömu hagsmuna að gæta, þá getur
skólinn sótt fram mjög víða,“ segir
hann. „Ef við lítum bara til matvæla-
framleiðslu, þá er talað um að hún
þurfi að aukast um 50% á heimsvísu
til ársins 2050. Þegar við hugsum
um matvælaframleiðslu hér á landi
þá dettur mörgum sjávarútvegur
fyrst í hug, vegna þess að hann hefur
verið stóra greinin hér. En á heims-
vísu er sjávarútvegur ekki nema 5%
af allri matvælaframleiðslu, en 95%
er landbúnaður,“ segir Sæmund-
ur. „Á sama tíma og fyrir liggur
að auka þurfi matvælaframleiðslu
í heiminum um 50% á skömmum
tíma þá erum við að horfast í augu
við geigvænlegar loftslagsbreyting-
ar. Þeim fylgir að á norðurslóðum,
þar á meðal hér á Íslandi, gæti orð-
ið auðveldara að rækta mat í fram-
tíðinni. Líkön spá því hins vegar að
á ýmsum svæðum í heiminum, sem
nú eru afar hentug til matvælafram-
leiðslu, verði erfiðara að rækta mat-
væli í framtíðinni, m.a. vegna vatns-
skorts og mengunar jarðvegs,“ bætir
hann við. „Þess vegna hugnast mér
til dæmis ekki að taka land sem er
hentugt til akuryrkju og skipuleggja
þar frístundabyggð eða skógrækt
í gróðursælustu héruðum lands-
ins, því svo gæti farið að við neyð-
umst til að grípa til þess í framtíð-
inni,“ segir Sæmundur. „Einnig vil
ég að farið verði varlega í endur-
heimt votlendis með því að moka
í skurði og fórna ræktuðu landi, af
sömu ástæðum. Það eru hins vegar
víðfeðm votlendi þar sem ekki eru
ræktarlönd sem henta vel til þeirra
hluta og margar aðrar leiðir færar til
að binda kolefni. Íslenski eldfjalla-
jarðvegurinn er til dæmis mjög vel
til þess fallinn og Landbúnaðarhá-
skólinn hefur verið leiðandi í rann-
sóknum þar að lútandi. Með því að
sá í og binda jarðveginn á óheyri-
lega stórum auðnum landsins má
taka gríðarstór skref í kolefnisbind-
ingu,“ segir hann. „Við hér á Íslandi
verðum að búa okkur undir breyttar
aðstæður í náinni framtíð. Þar getur
Landbúnaðarháskóli Íslands orðið
leiðandi í umræðunni og þróuninni
til hagsbóta fyrir umráðahafa lands-
ins og þjóðina alla,“ segir rektorinn.
Bændur eru
vörslumenn landsins
Að sama skapi kveðst Sæmund-
ur vonast eftir kerfisbreytingum í
styrkjakerfi landbúnaðarins. „Það
væri óskandi að nýjar áherslur
yrðu ráðandi við gerð næstu bú-
vörusamninga. Að mínu viti þurf-
um við að líta á bændur í aukn-
um mæli sem vörslumenn lands-
ins. Færa kerfið meira í þá átt að
styrkja þá til að hugsa enn betur um
landið og tryggja sjálfbæra nýtingu
þess, frekar en að greiða bændum
fyrir hvert framleitt kíló af kjöti
eða líter af mjólk,“ segir Sæmund-
ur. „Færa mætti kolefnisbindingu
inn í styrkjakerfi landbúnaðarins.
Bændur myndu þá vonandi sjá hag
sinn í því að halda akuryrkjulandi í
ræktun og planta trjám í land sem
ekki er nýtanlegt til matvælafram-
leiðslu. Styrkjakerfið er hins vegar
ekkert á leiðinni í burtu, landbún-
aður í nær öllum löndum heimsins
nýtur opinbers stuðnings með ein-
hverjum hætti. Ég er þeirrar skoð-
unar að líta eigi styrkina þeim aug-
um að skattgreiðendur séu að fjár-
festa í matvælaframleiðslu sem fer
fram með sjálfbærum hætti og færir
neytendum bestu og heilnæmustu
matvæli í heimi á samkeppnishæfu
verði. Landbúnaðarháskólinn á að
leiða þá þróun,“ segir Sæmundur
að endingu.
kgk
„Stefni að því að LbhÍ nái betri samskiptum
við landbúnaðinn og bændur“
- segir Sæmundur Sveinsson, rektor LbhÍ
Sæmundur Sveinsson, rektor Landbúnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri.
Landbúnaðarháskóli Íslands á Hvanneyri. Ljósm. úr safni.
Nýnemar LbhÍ á árlegum nýnemadegi við upphaf skólaársins nú í haust. Ljósm. LbhÍ.