Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.2019, Qupperneq 44

44 18. október 2019
Tímavélin Gamla auglýsinginVísir - 24. júlí 1914
EIGUM MARGA
LITI Á LAGER
Nánari upplýsingar á
mt.is og í s: 580 4500
HANNAÐ FYRIR
ÍSLENSKT VEÐURFAR
ÁLKLÆÐNINGAR
& UNDIRKERFI
n Lífið breyttist á svipstundu n Á fimmta þúsund yfirgáfu heimili sín á ör-
fáum klukkustundum n Sumir sneru aldrei aftur til baka
S
ú fjölskylda, sem kallast ís­
lensk þjóð, varð áþreifan­
leg og sönn þessa nótt.“
– Guðjón Ármann Eyjólfs­
son, Eyjamaður.
Rétt fyrir tvö um nóttina,
þann 23. janúar 1973, hófst eld­
gos í Heimaey. Gosið var einstakt
hér á landi þar sem það var það
fyrsta sem hófst í byggð hér á
landi. Gosið kom Eyjamönnum
í opna skjöldu, en engu að síður
gekk hratt og vel að koma svefn­
drukknum og skelkuðum Eyja­
mönnum í öruggt skjól. Eldgosið
var eðlilega mikið áfall fyrir Eyja­
menn, margir misstu heimili sín
og urðu fyrir stórfelldu eignatjóni.
Enn þann dag í dag má segja að
Vestmannaeyjar hafi ekki náð sér
á strik og ljóst að margir Eyja­
menn sneru ekki til baka eftir að
gosinu lauk. En saga Heimaeyjar­
gossins er líka saga af hugrekki,
æðruleysi, samstöðu og seiglu.
Stóísk ró
Það var rétt fyrir tvö um nóttina
sem Eyjamenn urðu fyrst varir
við eldgosið. Flestir höfðu lagst
til svefns þegar fyrstu tilkynn­
ingar bárust til yfirvalda. Fyrst
töldu menn að um eldsvoða væri
að ræða í einhverju húsinu, sinu­
bruna, eða jafnvel að eldgos
væri hafið í Heklu. Engum datt
strax í hug að það væri Helgafell
sem stæði þarna ljósum logum.
Fljótlega gerðu menn sér þó
grein fyrir hvers kyns var. Margar
sögur hafa í seinni tíð verið sagð­
ar af viðbrögðum Eyjamanna
þessa örlagaríku nótt. Fólk dreif
sig út úr húsum, gekk milli húsa
til að vekja nágranna og safnað­
ist saman á bryggjunni þar sem
fólk var ferjað með öllum tiltæk­
um skipum yfir á meginlandið.
Fólk var vissulega skelkað, en
hélt ró sinni og aðeins örfáum
klukkustundum síðar höfðu um
4.000 þúsund Vestmanneyingar
flúið Heimaey án þess að hafa
hugmynd um hvenær þeir gætu
snúið aftur, eða hvort þeir hefðu
eitthvað til að snúa aftur til.
„Fólk varð auðvitað skelkað
þegar það frétti hvers kyns var,
en engin skelfing greip um sig og
því varð aldrei neitt öngþveiti,“
sagði Birgir Sigurjónsson, lög­
reglumaður í Eyjum, í samtali við
fréttamenn morguninn eftir að
gosið hófst.
Við vorum ekki ein
Hjónin Jessy Friðriksdóttir og
Trausti Jakobsson lýstu atvikum
fyrir blaðamönnum Morgun­
blaðsins, en blaðamaður náði tali
af þeim þar sem þau höfðu fengið
tímabundið athvarf í grunnskóla
í Reykjavík. „Við vöknuðum við
jarðskjálftakipp og rétt á eftir hr­
ingdi tengdamamma og sagði að
kviknað væri í öllum Austurbæn­
um. Trausti fór þá út og sá fljót­
lega hvers kyns var. Við vorum
ekki aðeins hrædd um okkur, við
vorum líka hrædd um að þegar
hefði orðið einhver mannskaði.
En yfirleitt reyndi fólk að halda
rósemi og þegar niður á bryggju
kom, var ekkert um óp og læti,
þar gekk allt fyrir sig af stillingu,“
sagði Jessy. „Einhvern veginn datt
okkur fljótlega í hug að opna út­
varpið,“ bætti Trausti við. „Þaðan
tóku fljótlega að berast tilkynn­
ingar frá Almannavörnum. Þær
róuðu mann mikið. Við vorum
ekki ein, allir vildu hjálpa okkur
og það var verið að gera allt, sem í
mannlegu valdi
stóð til að koma okkur til hjálp­
ar.“ Annar viðmælandi lýsti því að
undarlegt hafi verið að sigla frá
Heimaey og sjá landslagið breyt­
ast. „Nýjar hæðir og hólar höfðu
hrannast upp; sýnin til eldanna
var stórkostleg og ógleymanleg.
En auðvitað höfðum við áhyggjur
af því hvort við kæmumst heim.
En þarna er allt okkar. Þarna er
okkar líf. Ef við getum ekki farið
heim höfum við verið slitin upp
með rótum á mjög sársaukafull­
an og miskunnarlausan hátt.“
Hörmungarnar í
Vestmannaeyjum
Erla Dóra
erladora@dv.is