Fréttablaðið - 10.10.2015, Qupperneq 36

Arabíska vorið svo-nefnda hófst í Túnis eftir að fátækur götu-sali kveikti í sjálfum sér í desember árið 2010. Aðeins fjórum
vikum síðar hraktist Zine El Abidine
Ben Ali forseti úr embætti.
Frá Túnis breiddist ólgan hratt út
um mörg arabalandanna í norðan-
verðri Afríku og Mið-Austurlöndum.
Víðast hvar hefur hún leitt til upp-
lausnar, átaka og ofbeldis sem enn
virðist hvergi sjá fyrir endann á.
Nema í Túnis.
Norska Nóbelsverðlaunanefndin
segir það vera að miklu leyti leið-
togum fjögurra mikilvægra hags-
munasamtaka í Túnis að þakka. Í gær
var tilkynnt að svonefndur Þjóðar-
samræðukvartett, sem stofnaður
var sumarið 2013, fái friðarverð-
laun Nóbels í ár. Verðlaunin verða
afhent við hátíðlega athöfn í Ósló í
desember næstkomandi.
„Kvartettinn var stofnaður sum-
arið 2013 þegar lýðræðisþróunin
var að hruni komin vegna pólitískra
morða og mikillar ólgu í samfé-
laginu,“ segir í tilkynningu norsku
Nóbels nefndarinnar.
Að kvartettinum standa samtök
atvinnurekenda, samtök verkalýðs-
hreyfingarinnar, lögmannafélag og
mannréttindasamtök í Túnis. Nóbels-
nefndin leggur þó áherslu á að verð-
launin séu ætluð kvartettinum í sam-
einingu, ekki samtökunum fernum.
„Lykilþátturinn í því að byltingin í
Túnis náði hámarki í friðsamlegum
og lýðræðislegum kosningum síð-
asta haust var það starf sem kvart-
ettinn hefur unnið við að styrkja
vinnu stjórnlagaþingsins og tryggja
að stjórnarskrárferlið njóti stuðnings
meðal almennings í Túnis,“ segir
Nóbelsnefndin. „Kvartettinn varð-
aði veginn í áttina að friðsamlegum
samræðum milli almennings, stjórn-
málaflokka og ráðamanna og hjálp-
aði til við að finna lausnir, reistar á
samkomulagi, á alls kyns erfiðum
málum þvert á pólitískan og trúar-
legan klofning.“
Nefndin segir árangur kvartettsins
meðal annars sýna að íslamískar og
veraldlegar stjórnmálahreyfingar
geti starfað saman, að samræður
milli andstæðinga hafi mikið gildi á
átakasvæðum heimsins og að borg-
araleg samtök geti gegnt lykilhlut-
verki í lýðræðisþróun.
Eftir byltinguna 2011 náði íslam-
istaflokkurinn Ennhada völdum í
lýðræðislegum kosningum. Ágrein-
ingur flokksins við veraldlega sinn-
aða stjórnarandstæðinga harðnaði
mjög árið 2013 eftir að tveir áhrifa-
miklir stjórnmálamenn stjórnarand-
stöðunnar voru myrtir.
Fjöldamótmæli hófust gegn
stjórninni og kröfur voru uppi um
að hún segði af sér án tafar.
Leiðtogar samtakanna fjögurra í Túnis sem hljóta friðarverðlaunin í sameiningu þetta árið: Wided Bouchamaoui, forseti samtaka atvinnurekenda, Houcine Abbassi, framkvæmdastjóri verkalýðshreyfingarinnar,
Abdessattar ben Moussa, forseti mannréttindahreyfingarinnar og Mohamed Fadhel Mahmoud, forseti lögmannasamtakanna. Myndin er tekin á blaðamannafundi árið 2013. NordicPhotos/AFP
Með samræðum
er hægt að leysa allt
Þjóðarsamræðukvartettinn í Túnis fær friðarverðlaun Nóbels í ár.
Leiðtogum atvinnurekenda, verkalýðs, lögfræðinga og mannrétt-
indasamtaka hefur í sameiningu tekist að treysta í sessi veikburða
lýðræðisþróun í landinu eftir Jasmínbyltinguna árið 2011.
Guðsteinn
Bjarnason
gudsteinn@frettabladid.is
Stofnanir og samtök
Friðarverðlaun Nóbels hafa ekki alltaf farið til einstaklinga. Þau hafa
stundum komið í hlut alþjóðastofnana og samtaka af ýmsu tagi.
1963 Alþjóðanefnd Rauða
krossins (fékk verðlaunin einnig
1944 og 1917)
1965 UNICEF, Barnahjálp
Sameinuðu þjóðanna
1969 Alþjóðavinnumála­
stofnunin (ILO)
1977 Amnesty International
1981 Flóttamannafulltrúi
Sameinuðu þjóðanna (UNHCR)
(fékk verðlaunin einnig 1954)
1985 Alþjóðasamtök eðlis­
fræðinga um að afstýra
kjarnorkustríði (IPPNW)
1988 Friðargæslusveitir
Sameinuðu þjóðanna
1995 Pugwash­samtökin,
Kanada
„fyrir baráttu þeirra fyrir því að
draga úr því hlutverki sem kjarn-
orkuvopn hafa gegnt í alþjóða-
stjórnmálum og að útrýma slíkum
vopnum til lengri tíma litið“
1997 Alþjóðaherferð fyrir banni
við jarðsprengjum (ICBL)
„fyrir vinnu þeirra að banni við jarð-
sprengjum og við hreinsun þeirra“
1999 Læknar án landamæra,
Sviss
„til viðurkenningar á brautryðjenda-
starfi þeirra að mannúðarmálum í
nokkrum heimsálfum“
2005 Alþjóðakjarnorku­
stofnunin (IAEA)
„fyrir viðleitni sína til að koma í
veg fyrir að kjarnorka verði notuð
í hernaðartilgangi og tryggja að
notkun kjarnorku í friðsamlegum
tilgangi verði svo örugg sem verða
má“
2012 Evrópusambandið
„fyrir að hafa í meira en sex ára-
tugi unnið að því að efla frið og
sáttaumleitanir, lýðræði og mann-
réttindi í Evrópu“
2013 Samtök um bann við
efnavopnum (OPCW)
„fyrir umfangsmikla viðleitni til að
útrýma efnavopnum“
Það var þá sem kvartettinn steig
fram og hóf viðræður við bæði leið-
toga stjórnarinnar og stjórnarand-
stöðunnar. Samningur tókst og í
október 2013 samþykkti Ennhada að
efna til kosninga og víkja frá stjórn
landsins fram að þeim.
Kosningarnar voru svo haldnar
stuttu síðar. Þar misstu íslamistarnir
þingmeirihlutann.
Leiðtogar samtakanna fernra, sem
mynda kvartettinn, hafa lýst fögnuði
sínum vegna úthlutunar Nóbelsverð-
launanna og leggja áherslu á mikil-
vægi þess að finna lausnir með sam-
ræðum frekar en að grípa til vopna.
„Ég er í skýjunum. Ég er orðlaus,“
sagði Mahfoud, formaður lögmanna-
félagsins, þegar hann fékk fréttir af
Nóbelsverðlaununum í gær. „Þetta
sendir skilaboð til alls heimsins, til
allra landa, til allra sem vinna að lýð-
ræði og friði, um að allt sé hægt að
leysa með samræðum.“
1978
Mohamed Anwar al­Sa­
dat, forseti Egyptalands, og
Menachem Begin, forsætis-
ráðherra Ísraels,
„fyrir framlag þeirra til tveggja
rammasamninga um frið í
Mið-Austurlöndum og um frið
milli Egyptalands og Ísraels,
sem voru undirritaðir í Camp
David 17. september 1978“
1993
Nelson Mandela, leiðtogi
Afríska þjóðarráðsins, og
Frederik Willem de Klerk,
forseti Suður-Afríku,
„fyrir vinnu þeirra að því
að binda með friðsam-
legum hætti enda á aðskiln-
aðarstjórnina og leggja grunn
að nýju lýðræðisfyrirkomu-
lagi í Suður-Afríku“
1994
Jasser Arafat, leiðtogi Pal-
estínumanna, Shimon Peres,
utanríkisráðherra Ísraels, og
Jitzhak Rabin, forsætisráð-
herra Ísraels,
„fyrir störf þeirra í þágu friðar
í Mið-Austurlöndum“
1996
Carlos Filipe Ximenes Belo
biskup og José Ramos­
Horta, einn helsti leiðtogi
andspyrnuhreyfingarinnar á
Austur-Tímor,
„fyrir vinnu þeirra að réttlátri
og friðsamlegri lausn á átök-
unum í Austur-Tímor“
1998
John Hume, leiðtogi Sósíal-
demókrataflokksins á Norður-
Írlandi, og David Trimble,
leiðtogi Sambandssinnaflokks
Ulster á Norður-Írlandi,
„fyrir viðleitni þeirra við að
finna friðsamlega lausn á
átökunum á Norður-Írlandi“
1973
Henry A. Kissinger, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, og Le
Duc Tho*, leiðtogi Kommún-
istaflokksins í Víetnam,
„tveir aðalsamningamennirnir
sem tókst að koma á vopna-
hléi eftir nærri fjögurra ára
samningaviðræður“
✿ Stillt til friðar | Friðarverðlaun Nóbels hafa nokkrum sinnum farið til leiðtoga sem hafa komið á friði á átakasvæðum
*Le Duc Tho er eini friðarverðlaunahafinn sem hefur neitað að taka við verðlaununum.
Hann sagði ástæðuna þá að friður væri ekki orðinn að veruleika þegar verðlaunin voru afhent.
1 0 . O K T ó B E R 2 0 1 5 L A U G A R D A G U R36 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A ð I ð