Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2015, Blaðsíða 45

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 91. árg. 2015 43
máli og útkoma hennar og barnsins úr
fæðingarferlinu. Við ætlum ekki að rekja
alla greinina hér en út frá henni hefur
skapast mikilvæg umræða um notkun
mænurótardeyfingar í fæðingu. Einungis
kostir deyfingarinnar koma fram í
greininni, aukaverkanir og ókostir hennar
gleymast. Eða gleymast þeir? Getur
verið að höfundur viti bara ekki betur?
Getur verið að höfundur hafi ekki verið
frædd um kosti og galla deyfingarinnar?
Höfundur virðist heldur ekki vera upplýst
um að strax við upphaf fæðingarinnar var
hún komin út úr eðlilegu ferli þar sem hún
var gangsett.
Inngripum í fæðingu fylgir hætta á frekari
inngripum og aukin hætta er á verri
útkomu fyrir móður og barn. Þess vegna
er mikilvægt að sterkar ábendingar séu
fyrir inngripum í fæðingarferlið. Af hverju
er gripið inn í fæðingarferlið? Það eru
ákveðnir þættir sem við getum ekki haft
áhrif á, svo sem sjúkdómar sem geta
verið til staðar fyrir eða á meðgöngu,
streita barns, meðgöngulengd og svo
framvegis. Þá þurfum við gjarnan að
grípa inn í ferlið til að flýta fæðingu
barnsins eða minnka einkenni og áhrif
sjúkdómsins.
Greinin, sem vitnað er í hér að framan,
er reynslusaga sem á fullan rétt á sér.
Við megum hins vegar ekki alhæfa út
frá reynslu einnar. Við verðum að horfa á
heildina og á niðurstöður rannsókna og
vinna þannig sem fagfólk út frá gagnreyndri
þekkingu. Við sem fagfólk verðum að
miðla þekkingu okkar til ungra kvenna.
Hefði höfundur verið upplýstari um kosti
og galla deyfingarinnar erum við vissar
um að hún hefði skrifað enn betri grein
þar sem gallar mænurótardeyfingarinnar
hefðu verið teknir til greina. Þessi grein
er gott dæmi um það hversu mikilvæg
fræðsla er ungum konum. Þær virðast
ekki vera meðvitaðar um hversu eðlilegt
barneignarferlið er en langflestar konur
hafa enga áhættuþætti á meðgöngu.
Hins vegar hafa vandamál á meðgöngu
aukist töluvert í seinni tíð en þau skýrast
að miklu leyti af hækkandi aldri mæðra,
aukinni tíðni offitu, tæknifrjóvgunum og
ýmsum lífsstílstengdum þáttum. Sem
dæmi um vandamál, sem hefur farið
hratt vaxandi, má nefna sykursýki á
meðgöngu. Þegar kona greinist með
meðgöngusykursýki kallar það gjarnan
á inngrip í fæðinguna, svo sem síritun
fósturhjartsláttar, framköllun fæðingar,
örvun í fæðingu, áhaldafæðingu eða
keisaraskurð, þar sem börn mæðra með
meðgöngusykursýki eru gjarnan stór.
Afleiðingar af sykursýki á meðgöngu
geta verið alvarlegar en aukin hætta er á
axlarklemmu í fæðingu og blæðingu eftir
fæðingu svo eitthvað sé nefnt. Einnig eru
konur með meðgöngusykursýki líklegri
til að fá áunna sykursýki síðar á ævinni.
Börnin þeirra eiga oft í upphafi erfiðara
með að aðlagast lífinu utan móðurkviðar
þar sem þau falla oftar í blóðsykri og
þurfa náið eftirlit fyrsta sólarhringinn. Þau
eru einnig líklegri til að kljást við offitu
síðar á ævinni.
Hvaða konur eru í aukinni hættu á að
fá meðgöngusykursýki? Það eru konur
með ættarsögu um sykursýki, konur af
kynþætti öðrum en hvítum, konur sem
hafa áður fengið meðgöngusykursýki og
fleira. Þetta eru þættir sem við getum
ekki haft áhrif á en aðrir áhættuþættir
fyrir meðgöngusykursýki eru ofþyngd
(líkamsþyngdarstuðull > 30) og aldur yfir
40 ár. Það eru þættir sem hægt er að hafa
áhrif á. Aukning vandamálsins skýrist
meðal annars af aukinni tíðni ofþyngdar
og offitu kvenna á barneignaraldri sem
og frestun barneigna og hærri meðalaldri
þungaðra kvenna. Offita er áhættuþáttur
fyrir flestalla meðgöngutengda kvilla
og jafnframt er eftirlit á meðgöngunni
erfiðara þar sem ómskyggni getur verið
takmarkað og ytri þreifing til mats á
stærð og legu barns ónákvæmari vegna
kviðfitu.
Í mæðravernd á Íslandi er skimað eftir
meðgöngusykursýki og með því getum
við komið í veg fyrir ýmsa kvilla og inngrip.
Getum við ekki gert miklu betur? Getum
við gert eitthvað áður en konan verður
þunguð? Við þurfum vitundarvakningu
hjá ungum konum, jafnvel stúlkum á
grunnskóla­ og menntaskólaaldri. Við
þurfum að fræða þessar ungu konur um
kynheilbrigði og lifnaðarhætti sem geta
stuðlað að eðlilegri þungun, meðgöngu,
fæðingu og sængurlegu.
Við hjúkrunarfræðingar berum ábyrgð.
Við höfum einsett okkur að efla lýðheilsu
og fyrirbyggja sjúkdóma. Gerum það
sama fyrir barneignarferlið. Með fræðslu
getum við dregið úr meðgöngutengdum
kvillum, ekki síst þeim sem tengjast
offitu, en flestar konur ættu að geta
gengið í gegnum eðlilegt barneignarferli.
Sjúkdómsvæðum ekki eitt það náttúru­
legasta sem til er í heiminum.
Við skorum á Evu Ýri Gunnlaugsdóttur,
hjúkrunar fræðing og MS í mannauðs-
stjórnun, að skrifa næsta þankastrik.