Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2015, Blaðsíða 54

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 91. árg. 201552
Díazepam hjá einstaklingi sem er í fráhvarfi (Courtenay, 2008).
Árið 2012 var reglugerð í Bretlandi breytt í þá átt að nú mega
hjúkrunarfræðingar með leyfi (e. nurse independent prescriber)
ávísa öllum eftirritunarskyldum lyfjum sem falla undir þeirra
starfsvettvang (Griffith og Tengnah, 2012).
Lyfjaávísunum hjúkrunarfræðinga með leyfi svipar til lyfjaávísana
lækna hvað tegund lyfja, skammta og fjölda sjúklinga varðar
(Gielen o.fl., 2014). Rannsókn Wilson og félaga (2012) á
lyfjaávísunum hjúkrunarfræðinga í vettvangsteymi sjúkrahúss
í Bretlandi, sýndi að mest var ávísað af vökvum í æð,
næringu og söltum auk verkjalyfja, úðalyfja, ógleðistillandi og
sýrubindandi lyfja, sýklalyfja og hjartalyfja. Einnig kom í ljós að
ávísanir lyfja jukust milli kl. 20 og 04 og náðu hámarki frá kl.
22 til 24. Svipaðar niðurstöður komu fram í rannsókn Pirret
(2011) á Nýja­Sjálandi en það voru aðallega verkjalyf og sölt
sem þar var ávísað bæði fyrir og eftir leyfi til lyfjaávísunar. Eftir
að hjúkrunarfræðingar höfðu öðlast leyfi ávísuðu þeir fleiri
lyfjategundum (s.s. lyfjum við hjartsláttaróreglu, sýklalyfjum,
segavarnarlyfjum og þvagræsilyfjum) heldur en þegar lyfjalistinn
(e. standing order) var notaður (verkjalyf, ógleðistillandi lyf,
bráðalyf, berkjuvíkkandi lyf, vökvi í æð, sölt og ýmis lyf).
Umfang lyfjagjafa hjúkrunarfræðinga án fyrirmæla lækna
(stakra lyfjagjafa) er ekki þekkt á Íslandi og innlendar og
erlendar rannsóknir um viðfangsefnið benda til þess að það sé
lítt eða ekki rannsakað. Með tilkomu rafrænna lyfjafyrirmæla er
unnt að varpa skýrara ljósi á lyfjagjafir, eðli þeirra og umfang.
Mikilvægt er að varpa ljósi á viðfangsefnið og leggja þannig
grunn að upplýstri umræðu um hvernig bæta má verkferla við
lyfjameðferð sjúklinga. Tilgangur þessarar rannsóknar er að
varpa ljósi á umfang og eðli stakra lyfjagjafa hjúkrunarfræðinga
án skriflegra fyrirmæla lækna á Landspítala. Með stökum
lyfjagjöfum hjúkrunarfræðinga án fyrirmæla lækna er átt við
skráningu á lyfjagjöf í eitt skipti í senn í lyfjaumsýslukerfið
Therapy undir einu sameiginlegu notendanafni hverrar deildar
(umbeðið af hjúkrun) þegar fyrirmæli læknis eru ekki til staðar
(Birna Jónsdóttir og Björk Inga Arnórsdóttir, 2009). Í þessari
rannsókn er átt við skrifleg fyrirmæli þegar talað er um að
lyfjagjöf sé án fyrirmæla lækna.
Settar voru fram eftirfarandi rannsóknarspurningar:
1. Hvert er umfang stakra lyfjagjafa hjúkrunarfræðinga án
fyrirmæla lækna á Landspítala árin 2010 og 2011 m.t.t.
fjölda á ári, mánuði, vikudegi, tíma sólarhrings og er munur
eftir árum?
2. Úr hvaða lyfjaflokkum (samkvæmt ACT­flokkun) eru lyf gefin
og hvaða lyfjum er helst ávísað innan hvers flokks?
AÐFERÐ
Um lýsandi afturvirka megindlega rannsókn var að ræða.
Þýði og úrtak
Þýði rannsóknarinnar voru allar ávísaðar og skráðar lyfjagjafir
á Landspítala í rafræna lyfjaumsýslukerfinu Therapy en þær
voru 1.586.684 árið 2010 og 1.633.643 árið 2011. Úrtak
rann sóknar innar voru stakar lyfja gjafir hjúkrunarfræðinga á
Land spítala án fyrirmæla lækna sem voru skráðar í rafræna
lyfja umsýslu kerfið Therapy undir heitinu umbeðið af hjúkrun
árin 2010 og 2011. Hver deild hefur notendanafn í Therapy fyrir
hjúkrun og skrá hjúkrunarfræðingar lyfjagjöfina undir því kenni­
merki. Árið 2010 voru notendanöfn hjúkrunar á Landspítala,
sem skráðu í Therapy, samtals 54 en 61 árið 2011. Úrtakið
náði til 51 notendanafns hjúkrunar í Therapy á geðsviði (10
notendanöfn hjúkrunar), kvenna­ og barnasviði (5 notendanöfn
hjúkrunar), lyflækningasviði (22 notendanöfn hjúkrunar) og
skurðlækningasviði (14 notendanöfn hjúkrunar). Gert er ráð fyrir
að í úrtaki séu lyf sem eru á lyfjalistum deilda enda falla þær
lyfjagjafir undir stakar lyfjagjafir án skriflegra fyrirmæla lækna.
Framkvæmd
Gögn voru fengin frá heilbrigðis­ og upplýsingatæknisviði
Landspítala. Gagnaskráin afmarkaðist af færslum frá árunum
2010 og 2011 eða samtals 24 mánaða tímabili. Gögnin bárust
á geisladiski sem Microsoft Excel­skjal sem innihélt svæði
með upplýsingum um skráningu lyfjaávísunar, þ.e. hvaða deild
skráði, dagsetningu og tíma, lyfjaflokk (samkvæmt ATC) og
lyfjaheiti (Lyfjastofnun, 2010).
Siðfræði
Framkvæmd rannsóknarinnar var tilkynnt Persónuvernd
(nr. S562/2012), samþykkis framkvæmdastjóra lækninga á
Landspítala var aflað þar sem lyfjaskrá er hluti af sjúkraskrá
og fengið var leyfi frá siðanefnd Landspítala (nr. 14/2012).
Gögnin, sem notuð voru í rannsókninni, innihéldu engar
persónugreinanlegar upplýsingar og því ekki hægt að tengja
þau við ákveðna starfsmenn eða sjúklinga.
Úrvinnsla gagna
Við úrvinnslu voru gögnin lesin inn í Microsoft Excel með
Power Pivot­viðbót. Með notkun Pivot­taflna (snúningstaflna)
var hægt að flokka og greina upplýsingar á mismunandi máta
og nota lýsandi tölfræði til að varpa ljósi á niðurstöðurnar.
Dagsetningum og tímum lyfjagjafar var skipt í ár, mánuði, daga
og klukkustundir. Tölfræðileg greining, s.s. kí­kvaðratpróf, var
framkvæmd með innbyggðum föllum í Microsoft Excel.
NIÐURSTÖÐUR
Umfang stakra lyfjagjafa hjúkrunarfræðinga án
fyrirmæla lækna
Árið 2010 voru stakar lyfjagjafir 4% (n=63.454) af
heildarlyfjagjafafjölda á Landspítala og 4,23% (n=69.132) árið
2011. Fjöldi stakra lyfjagjafa jókst um 8,95% frá 2010 til 2011
og er það marktækur munur á árum χ2 (1, N=159.586) =
243,46, p<0,001. Flestar stakar lyfjagjafir hjúkrunarfræðinga
voru á skurðlækningasviði og lyflækningasviði bæði árin. Tafla
1 sýnir fjölda stakra lyfjagjafa hjúkrunarfræðinga eftir klínískum
sviðum árin 2010 og 2011.
Aukning varð á stökum lyfjagjöfum hjúkrunarfræðinga alla
mánuði milli ára nema í júní og október, þar varð fækkun
á stökum lyfjagjöfum. Stakar lyfjagjafir voru fæstar yfir