Fréttablaðið - 15.02.2020, Qupperneq 11

LÖGREGLUMÁL Hvernig fer ákæru­
valdið að því að skyggnast inn í
huga þess sem fremur brot til að átta
sig á hugarfari hans og ásetningi til
að fremja alvarlegustu brot sem
kveðið er á um í almennum hegn­
ingarlögum? Hvað ræður því hvort
maður er ákærður fyrir manndráp
(211. gr.) manndráp af gáleysi (215.)
eða líkamsárás sem leiðir til dauða
(2. mgr. 218.)?
Fréttablaðið ræddi við Kolbrúnu
Benediktsdóttur varahéraðssak­
sóknara um hugtakið ásetning í
alvarlegum líkamsmeiðingamálum
og þær ákvarðanir sem ákæruvaldið
stendur frammi fyrir þegar manns­
bani eða alvarlegt líkamstjón hlýst
af samskiptum manna á milli.
Ásetning þarf líka til afleiðinga
„Til að ákæra mann fyrir mann­
dráp af ásetningi þarf ákæruvaldið
að sýna fram á að hann hafi bæði
haft ásetning til verknaðarins sjálfs
og til af leiðinga hans,“ segir Kol­
brún en öll brot á hegningarlögum
áskilji ásetning nema ákvæði þeirra
heimili sérstaklega að ákært sé fyrir
gáleysisbrot.
Þótt unnt sé að sýna fram á að
viðkomandi hafi framið sjálft verk­
ið, og jafnvel sanna ásetning til að
valda líkamstjóni, er ekki þar með
sagt að hann hafi ætlað sér að verða
manni að bana.
Gat honum ekki
dulist að svo gæti
farið að þau, sem uppi voru,
kæmust ekki undan ef
kviknaði í húsinu.
Linnti hún ekki
látum þó að brota-
þoli stæði vopnlaus frammi
fyrir henni.
Ákærði hafi látið
sér afleiðingar af
þessari háttsemi sinni í léttu
rúmi liggja.
Hvenær drepur maður mann?
Hæstiréttur mun veita úrlausn um mörk gáleysis og ásetnings í máli manns sem sakfelldur var fyrir manndráp af ásetningi í Lands-
rétti en gáleysisbrot í héraði. Fréttablaðið ræðir við varahéraðssaksóknara um hugtakið ásetning í líkamsmeiðingamálum.
Hæstiréttur
mun fjalla um
mörk gáleysis
og ásetnings í
brennumálinu á
Selfossi. FRÉTTA-
BLAÐIÐ/EYÞÓR
Aðalheiður
Ámundadóttir
adalheidur@frettabladid.is
Gáleysi breytt í ásetning
Brenna
Í héraði var ekki talið að Vigfús
Óskarsson hefði haft ásetning til
að bana fólkinu sem lést í elds-
voðanum á Selfossi. Var hann sak-
felldur fyrir manndráp af gáleysi
og fékk fimm ára dóm.
Landsréttur sakfelldi Vigfús hins
vegar bæði fyrir brennu og fyrir
manndráp af ásetningi og er vísað
til líkinda ásetnings í forsendum.
Hann hafi vitað af fólkinu á efri
hæð hússins og að mikill elds-
matur var í húsinu. „Gat honum
ekki dulist að svo gæti farið að
þau, sem uppi voru, kæmust ekki
undan ef kviknaði í húsinu og lík-
legt væri að þau gætu beðið bana,
eins og reyndin varð.
Líkamsárás breytt í manndráp
Án vopns eða tækja
Valur Lýðsson var sakfelldur fyrir
stórfellda líkamsárás á bróður
sinn og dæmdur í sjö ára fangelsi í
héraði. Héraðsdómur taldi hvorki
sannað að fyrir Val hefði vakað
að ráða bróður sínum bana, né
að honum hefði mátt vera ljóst
hverjar afleiðingar atlögu hans
gætu orðið.
Landsréttur taldi atlögu hans
hins vegar svo ofsafengna að Val
hefði hlotið að vera ljóst að lang-
líklegast væri að bani hlytist af
henni. Var hann því sakfelldur fyrir
manndráp af ásetningi og refsing
hans þyngd í 14 ára fangelsi.
Stórfelld líkamsárás
Hálstak og æsingsóráð
Þótt Arnar Jónsson Aspar hafi ekki
lifað þá atlögu af sem hann varð
fyrir á Æsustöðum í Mosfellsdal,
var talið að svonefnt æsingsóráð
hefði átt hlut í dauða hans og
það var niðurstaða bæði ákæru-
valds og dómstóla að Sveinn
Gestur Tryggvason hefði ekki haft
ásetning til að bana Arnari og hann
hefði ekki mátt geta sér til um það
æsingsóráð sem Arnar Jónsson
Aspar var í þegar hann varð fyrir
atlögunni að Æsustöðum. Sveinn
Gestur var því ákærður og sak-
felldur fyrir stórfellda líkamsárás
en ekki manndráp.
Tilraun til manndráps
Hnífstunga
Ingibjörg Löve fékk fimm ára
fangelsi fyrir atlögu að fyrrverandi
kærasta sínum. „Þótt ósannað
sé að sá ásetningur hafi vaknað
hjá ákærðu á fyrri stigum að ráða
brotaþola bana var atlaga hennar
að honum heiftúðug. Linnti hún
ekki látum þó að brotaþoli stæði
vopnlaus frammi fyrir henni, þá
þegar sár eftir höfuðhöggið sem
hún hafði veitt honum. Lagði hún
til hans með hnífnum, sem hún
vissi að var flugbeittur. Gat henni
ekki dulist á verknaðarstundu að
mannsbani gæti hlotist af atlögu
í brjóstkassa með svo hættulegu
vopni.“
Tilraun til manndráps
Hálstak
Ákærði var sakfelldur fyrir að hafa
stöðvað för barnsmóður hans úr
íbúð þeirra er hún reyndi að flýja
ofbeldi hans „með því að taka
hana hálstaki og hert þannig að
öndunarvegi hennar að hún hafi
ekki megnað að streitast á móti
og „hafi dottið út“, það er misst
meðvitund um stund með þeim
afleiðingum sem lýst er í ákæru-
skjali héraðssaksóknara. Ákærði
hafi látið sér afleiðingar af þessari
háttsemi sinni í léttu rúmi liggja.“
Var hann sakfelldur fyrir tilraun
til manndráps. Hann var einnig
sakfelldur fyrir nauðgun og frelsis-
sviptingu og dæmdur til fangelsis
í tíu ár.
„Ákærða mátti vera ljóst“
Kolbrún vísar til kenninga í refsi­
rétti og dómafordæma sem gefa
ákæruvaldinu leiðbeiningar um
mat á ásetningi.
„Þegar um tjónsbrot er að ræða
erum við með nokkur ásetningsstig.
Efsta stigið er beinn ásetningur en
næst á eftir kemur líkindaásetning­
ur sem er algengasta stigið í þessum
alvarlegustu málum,“ segir Kolbrún
og tekur dæmi um hnífstungur.
„Ef maður stingur einhvern með
hnífi í brjósthol eða kviðarhol má
honum vera ljóst að líklegast er að
þolandinn deyi.“ Í dómafordæmum
er líkindaásetningi yfirleitt lýst
með þeim orðum að gerandanum
hefði ekki getað dulist er hann
veittist að brotaþola með hnífnum
að langlíklegast væri að bani hlytist
af atlögunni.
Til að lýsa líkindaásetningi betur
nefnir Kolbrún þekkt fordæmi um
líkamsárás sem leiddi til dauða en
gerandinn gat engan veginn séð
fyrir að mannsbani hlytist af, svo­
kallaðan Ásláksdóm. Gerandinn
var ákærður fyrir stórfellda líkams­
árás með því að hafa greitt öðrum
manni hnefahögg á veitingastað
í Reykjavík. Við höggið rofnaði
slagæð við hálshrygg mannsins
sem fyrir árásinni varð, sem leiddi
til heilablæðingar sem dró mann­
inn til dauða.
Kolbrún segir að þarna hafi verið
ásetningur um verknaðinn sjálfan
en gáleysi um afleiðingarnar. Ger­
andinn hafi haft fullan ásetning
til að kýla manninn en ekki til að
drepa hann. Var ákærði sakfelldur
fyrir stórfellda líkamsárás.
„Lét sér í léttu rúmi liggja“
Kolbrún lýsir lægsta stigi ásetnings
um af leiðingar brots þannig að
gerandinn kæri sig kollóttan um
afleiðingar gjörða sinna.
Aðspurð segir Kolbrún að bruna­
málið á Selfossi kunni að vera á
mörkum þessa stigs og líkinda­
ásetnings. „En þetta lægsta stig
ásetnings er líka oft á mörkum
gáleysisbrots,“ segir Kolbrún. Hún
segist ekki geta tjáð sig efnislega um
brennumálið enda liggi endanleg
niðurstaða ekki fyrir í því en hafa
þurfi í huga að í málinu sé ákært
fyrir tvö brot; brennu og manndráp.
„Þegar svo er þarf ekki að vera sama
ásetningsstig fyrir bæði brotin.
Ákærði gæti hafa haft beinan ásetn­
ing um að kveikja í húsi og látið sér
í léttu rúmi liggja hvort eldsvoðinn
verður þeim að bana sem sofa í hús­
inu,“ segir Kolbrún.
Hún segir mikilvægt að hafa í
huga að ákæruvaldið ber alltaf
sönnunarbyrðina fyrir öllu, bæði
varðandi styrkleika ásetningsins og
að hann nái til allra þátta brotsins,
bæði verknaðarins og af leiðing­
anna. „Auðvitað látum við stundum
reyna á hlutina, jafnvel þótt við
teljum einhvern vafa á sakfellingu.
Réttarkerfið þróast aldrei áfram
nema við látum reyna á hluti,“ segir
Kolbrún.
Ákæruvaldið þurfi þó alltaf að
hafa gott mál í höndunum til að láta
reyna á eitthvað sem ekki eru til for­
dæmi fyrir. Hún nefnir nýlegan dóm
þar sem hálstak hafi í fyrsta sinn
leitt til sakfellingar fyrir tilraun til
manndráps. Dómarar hafi á sínum
tíma ekki einu sinni viljað heimfæra
hálstak sem alvarlega líkamsárás.
„Þetta mál var svo alvarlegt og gróft
að við urðum að láta á það reyna. Og
þannig verður framþróun.“
Pantanir á www.goa.is
Áttu von á smáfólki í fyrirtækið á öskudaginn?
Markaðurinn er á
frettabladid.is
Markaðurinn færir þér
nýjustu viðskiptafréttirnar
og greinargóða umöllun
um viðskiptalíð.
1 5 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð