Fréttablaðið - 05.02.2020, Qupperneq 33

Verðbréfafjárfest-
ing hefur leitað frá
landinu síðustu ár. Að hluta
til vegna erlendra fjárfest-
inga lífeyrissjóða eftir
afnám hafta en einnig vegna
útreymis erlendra fjárfesta.
Skotsilfur Versti dagur á kínverskum hlutabréfamarkaði í fimm ár
Kínverskar hlutabréfavísitölur hríðféllu á mánudag, fyrsta viðskiptadag eftir meira en vikulangt frí, vegna vaxandi áhyggna þarlendra fjárfesta af
áhrifum kórónaveirunnar á hagkerfi landsins. CSI 300 vísitalan í Sjanghæ lækkaði sem dæmi um 7,9 prósent en hún hefur ekki lækkað eins mikið á
einum degi frá því í ágúst 2015. Kínversk stjórnvöld dældu lausafé inn í fjármálakerfið en aðgerðirnar höfðu ekki tilskilin áhrif. FRÉTTABLAÐIÐ/AFP
Oft hefur verið rætt um lækkun fyrir­tækjaskulda hér á landi síðastliðin ár. Sá skuldatoppur sem lækkunin er
miðuð við skilaði okkur reyndar
efst á heimslista yfir skuldir fyrir­
tækja sem hlutfall af landsfram­
leiðslu. Þó að skuldir hafi lækkað
þýðir það ekki að þær séu lágar.
Skuldir íslenskra fyrirtækja sem
hlutfall af landsframleiðslu eru
til dæmis rúmlega 10% hærri en
í Bandaríkjunum, þar sem aukin
skuldsetning á tímum lágra vaxta
hefur mikið verið til umræðu. Þá
var umrætt skuldahlutfall jafnt
hlutfalli þróaðra landa fyrir ári,
eða 89%. Umræðu um skuldaaukn­
ingu þessara þjóða þarf vart að
nefna. Við stöndum nú í 85% ekki
vegna minnkandi framlags íslensks
fjármagnsmarkaðar heldur vegna
þess að hlutfall erlendra skulda
Skuldsettur viðsnúningur
Kristrún
Frostadóttir
aðalhagfræðing-
ur Kviku banka
500 milljarðar króna
400
300
200
100
-100
-200
-300
-400
✿ Hreint fjármagnsflæði*
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
G
ja
ld
ey
ris
in
nf
læ
ði

að
ö
ðr
u
ób
re
yt
tu
G
ja
ld
ey
ris
út
fl
æ
ði

að
ö
ðr
u
ób
re
yt
tu
*Í gögnum Seðlabankans eru formerki öfug. Uppgjör þrotabúa
bankanna 2015 og uppgjör aflandskróna 2016 skekkja tölurnar.
n Verðbréfafjárfesting
n Bein fjárfesting
Heimild: Seðlabanki Íslands
-81 -57
-11
406
-422
-276
-146 -177-197
Konráð
Guðjónsson
hagfræðingur
Viðskiptaráðs
RÁÐDEILDIN
Sem opið örhagkerfi er Ísland afar háð viðskiptum og sam­skiptum við önnur ríki, ekki
hvað síst í fjárfestingum. Þrátt fyrir
það, og afnám hafta, hefur lítið
gerst síðustu ár, sem er áhyggjuefni.
Eins og myndin hér sýnir hefur
verðbréfafjárfesting leitað frá land­
inu síðustu ár. Að hluta til vegna
Hvar er erlenda fjárfestingin?
erlendra fjárfestinga lífeyrissjóða
eftir afnám hafta en einnig vegna
útstreymis erlendra fjárfesta, sem
til dæmis seldu meiri íslensk verð­
bréf en þeir keyptu að fjárhæð 54
milljarðar króna árið 2019.
Ekki hafa birst tölur um beina
erlenda fjárfestingu fyrir árið 2019
en myndin sýnir að þar er sagan
svipuð og til dæmis drógu erlendir
aðilar úr beinni fjárfestingu hér á
landi um 34 milljarða króna árið
2018. Það er enn meira áhyggjuefni
því slíkri fjárfestingu fylgir oftar en
ekki bein atvinnusköpun, þekking
og ný tækni.
Það er til mikils að vinna að snúa
þróuninni við. Til þess þarf að
kortleggja og draga úr beinum og
óbeinum hindrunum eftir fremsta
megni, en einnig tryggja fyrirsjáan­
legt og gott rekstrarumhverfi.
Frá Marel til KS
Stella Björg
Kristinsdóttir lét
í síðasta mánuði
af störfum sem
markaðsstjóri
fiskiðnaðar Mar-
els og tók til starfa
sem forstöðumaður
hjá Mjólkursamlagi Kaupfélags
Skagfirðinga. Stella Björg starfaði
um fimmtán ára skeið hjá Marel en
hún stýrði markaðsmálum fiskiðn-
aðarsviðs félagsins á árunum 2009
til 2020. Áður hafði hún meðal
annars gegnt starfi sýningarstjóra
og almannatengils Marels. Stella
Björg er með MS-gráðu í alþjóða-
markaðssetningu og stjórnun frá
Copenhagen Business School.
Aftur til
WOW air
Kristján Þorvalds-
son hefur verið
ráðinn yfir-
maður tækni-
mála hjá WOW
air sem USAero-
space Associates,
félag Michele Roose-
velt Edwards, hyggst endurreisa á
grunni hins gjaldþrota flugfélags.
Kristján starfaði hjá WOW air um
fimm ára skeið, eða frá árinu 2013
til sumarsins 2018, en þar var
hann yfirmaður upplýsingatækni-
deildar. Kristján réð sig til Marels
þar sem hann var deildarstjóri inn-
viða áður en hann tók við starfinu
hjá WOW air um síðustu áramót.
Kristján er fyrsti íslenski stjórn-
andinn sem vitað er um hjá WOW
air en mikil leynd hefur hvílt yfir
endurreisn flugfélagsins.
Erfið sala
Það er ekki
hlaupið að því
að selja um
700 milljóna
króna fasteign
á Seltjarnarnesi.
Skúli Mogensen
hefur reynt að selja
heimilið sitt frá því í sumar við
dræmar undirtektir. Það er enda
ekki á færi margra hérlendis að
festa kaup á húsinu. Skúli, sem
hefur mætt nokkrum mótvindi
upp á síðkastið, reynir að há-
marka hvað hann fær við söluna
með því að selja eignina sjálfur
og horfir út fyrir landsteinana að
kaupanda. Frumkvöðullinn lék
þennan sama leik þegar OZ varð
gjaldþrota og seldi Fjölnisveg
11 fyrir hæsta mögulega verð til
Boga Pálssonar.
fyrirtækja hefur lækkað.
Frést hefur að hrein ný útlán
til atvinnufyrirtækja hafi dregist
saman um tæp 60% á milli ára í
fyrra. Ný útlán voru þó veitt, við­
bót var við útlánastofninn, rétt
eins og hagvöxtur mælist þegar
viðbót er við landsframleiðsluna.
Viðbótin var bara minni í fyrra
en árið þar áður. Raunin er sú að
útlánastofn innlendra lánastofn­
ana óx um 8% í fyrra miðað við 14%
árið áður, líkt og hagvöxtur var 0%
í fyrra borið saman við tæplega
5% árið áður. Útlán til fyrirtækja
jukust um 6% umfram landsfram­
leiðslu frá miðju ári 2016 fram á
mitt síðasta ár, á tímum mikils
hagvaxtar. Það er ekki sjálf bært til
lengri tíma að útlán vaxi umfram
landsframleiðslu. Af leiðingin er sú
að skuldir fyrirtækja sem hlutfall
af landsframleiðslu hækka, eða í
tilviki íslenskra fyrirtækja um 6%
frá miðju ári 2016 til loka ársins
2018.
Áhugaverð spurning á tímum
lækkandi vaxta og hárra skulda
á heimsvísu er að hve miklu leyti
eigi að ýta undir hagvöxt með
aukningu skulda. Örvun getur
falist í lækkun vaxta þó það hæg­
ist á útlánavexti, enda ekki sjálf­
gefið að lægri vextir skili sér til
allra fyrirtækja. Hagvöxturinn
er þannig drifinn áfram af best
stöddu félögunum með hagstæð­
ari fjármögnun, á meðan búast má
við hagræðingu hjá þeim félögum
þar sem svigrúm til aukinnar
fjármögnunar er ekki til staðar.
Hagvöxtur til skamms tíma er þá
minni en ef allir fengju fjármagn.
Þessari stöðu fylgir óhjákvæmi­
lega aukið atvinnuleysi í einhvern
tíma. En spurningin er hvort rétt sé
að fresta slíkri aukningu í atvinnu­
leysi tímabundið með ósjálf bærri
sk u ld set ning u . Sk u ldast aða n
skiptir máli.
Annar mikilvægur mælikvarði
á sjálf bærni f yrirtækjaskulda
er nettó skuldir sem hlutfall af
EBITDA­framlegð, sem gefur til
kynna hve auðvelt er að standa
straum af vaxta­ og af borgunar­
greiðslum. Því lægra sem hlut­
fallið er, því auðveldara. Nýjustu
tölur Hagstofunnar sem ley fa
slíkan útreikning fyrir viðskipta­
hagkerfið sýna að hlutfallið var
um 4 í lok árs 2018. [1] Hlutfallið
náði lágmarki árið 2016, um 3.
Sambærilegt hlutfall í Bandaríkj­
unum er um 2,5 sem er yfir sögu­
legu meðaltali þarlendis. Er ástæða
til að ætla að íslensk fyrirtæki beri
hærri skuldsetningu en banda­
rísk? EBITDA­framlegð íslenskra
fyrirtækja var 9% árið 2018 en
19% í Bandaríkjunum. Framlegðin
hefur farið minnkandi hér á landi
á síðustu árum meðal annars vegna
launahækkana. Ef eitthvað er ættu
skuldahlutföll að vera lægri hér en
í Bandaríkjunum vegna þess að
ekki er eins mikið borð fyrir báru í
rekstri og almennt meiri sveif lur í
efnahagslífinu.
Því er ekki að furða að innlendar
bankastofnanir haldi nú að sér
höndum. Fyrrgreind hlutföll hafa
að öllum líkindum versnað miðað
við í lok árs 2018 vegna slakari
rekstraraf komu í fyrra. Hærra
áhættuálag á vexti til íslenskra
fyrirtækja endurspeglar líka þessa
stöðu. Hitt er annað mál að við
upphaf niðursveif lu kann aukin
áhættufælni meðal lánveitenda
einnig að hafa áhrif á fjármagnsað­
gengi fyrirtækja sem standa vel,
enda óvissan mikil. Fyrr en síðar
hljóta þessi fyrirtæki þó að geta
nýtt sterka stöðu sína til að sækja
sér fjármagn á lægri vöxtum. Hinir
ættu líklega að bíða.
[1] Fasteignafélögin sem hafa hátt
skuldahlutfall en sterk veð hafa
verið tekin út fyrir sviga sökum
umfangs, auk veitustarfsemi sem
er í f lestum tilvikum opinber og
álfyrirtæki sem eru útibú erlendra
fyrirtækja og fjármögnuð sem slík.
5 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN