Hugur og hönd - 01.06.1975, Blaðsíða 12

Horf in tiandbrögð
Neyðin kennir naktri konu að spinna, segir gamalt mál-
tæki. Við fátt á þetta máltæki betur, en forfeður okkar.
Þeir hafa barist harðri baráttu fyrir tilveru sinni í ellefu
hundruð ár, í okkar elskulega landi, gróandi þjóðlífs og
menningar, minnugir hinnar óblíðu veðráttu elds og ísa.
Að bera virðingu fyrir sinni samtíð og nýta hlutina til
hins ýtrasta var sjálfsögð skylda. Til þess að sjá gott
dæmi um þetta, þá nægir okkur að fara um fjörutíu ár
aftur í tímann. Kaffibollinn, sem myndin er af, hefur
brotnað. Hann hefur verið saumaður saman af miklum
hagleik, og var svo notaður í nokkur ár. Hér er ekki um
neitt einsdæmi að ræða. Viðgerð á leirtaui mun hafa tíðk-
ast all víða á landinu.
Að sauma leirtau var nokkuð vandasamt verk. Fengust
ekki við það nema laghentir menn og konur. Verkið var
unnið í höndum. Verkfæri sem notuð voru, var alur, nál
og þráður. Alurinn var heimasmíðaður, hertur í eldi og
brýndur þannig að hann virkaði sem bor, er honum var
núið við leirinn.
Nálin var sívöl, einnig innlend srníði. Þráðurinn, spunn-
inn úr kembum, var einnig heimatilbúinn.
Nálin var venjulega þrædd á þann hátt, að þráðurinn
var dreginn tvöfaldur í nálina og afmörkuð ákveðin lengd,
sem þótti þægilegt að sauma með og þverhnútur settur á
endann. Þessi aðferð við að þræða nálina, gerði það að
verkum, að þráðurinn varð fjórfaldur í saumnum, eftir að
tekið hafði verið eitt spor. Nálinni var sjaldan brugðið
nema tvisvar. Var það gert til þess að saumurinn skærist
síður í götunum. Hvert spor var sjálfstæður saumur.
Stundum var leirtau er búið var að sauma, soðið í
mjólk. Var það gert til þess að fá sauminn þéttan.
Bollinn, sem hér er sýndur, er saumaður af hagleiks-
manninum, Sveini Jónssyni, fyrrum bónda á Sellátranesi
við Patreksfjörð. Sveinn smíðaði einnig alin, sem myndin
er af.
Egill Olafsson.
12
HUGUR OG HÖND