Hugur og hönd - 01.06.1975, Blaðsíða 31

Sigurhnútur: Tveir vinna saman, hnýtir annar hnút-
inn í þremur atrennum, aðstoðarmaður heldur þétt í
bandendann á móti. Vinstri hönd er lögð flöt ofan á
bandið, það dregið upp um þumalfingursgreip og þvert
yfir handarbakið að handjaðri, þar sem það er lagt hægra
megin við endann, sem í er haldið. Dregið í lykkju með
því að slá lausa endanum undir þann fasta, til vinstri og
síðan inn og frarn með handarjaðrinum. Lausa endanum
slegið til baka utan um bandið, til vinstri, ofan frá. Þetta
er endurtekið tvisvar að öðru en því, að í þriðja skiptið
er látið ógert að slá lausa endanum til baka utan um
þann, sem haldið er í. Lausa endanum er síðan brugðið
upp urn lófann, undir vafningana þrjá. Nú er tekið í
bandendana, sitt frá hvorri hlið, og raknar hnúturinn þá
sjálfkrafa hafi verið staðið rétt að verki.
Verkið allt við að ríða á skiptist í þrjá áfanga eða þætti,
og koma þar eigi færri en tvö sokkabönd við sögu. I
fyrsta áfanga gerðist það, að sigurlykkja var brugðin yfir
mölum skepnunnar og síðan lögð ofan á þær. Þar lá hún
meðan sigurhnútur var hnýttur og rakinn þrisvar undir
kvið skepnunnar. I öðrum áfanga var skipt um. gengið
frá sigurlykkjunni undir kviðnum, rneðan sigurhnútur var
hnýttur og rakinn þrisvar yfir mölum. Konurnar, sem
að þessu unnu, stóðu eða bogruðu sitt við hvora hlið
skepnunnar.
I þriðja áfanga var gerð nokkurskonar gjörð um skepn-
una af sigurlykkju og sigurhnút með því að hnýta enda
bandanna saman, utan á nárum. Lá þá sigurlykkja ofan
á mölunum, en sigurhnúturinn hékk undir kviðnum. þessi
umbúnaður var hafður drykklanga stund.
Vert er að gefa því gaum, að sigurhnútur er hnýttur
og rakinn þrisvar undir og yfir gripnum, sem lækna skal.
I rakuingu hnútsins felst það, að hinn veiki skuli leysast
frá því, sem hnjáir honum. Talan 3 er í seinni tið vafa-
laust tengd heilagri þrenningu. Orðið sigur, sem tengist
þessum bandhnútum, á sér hliðstæður í ýmsum samsett-
um orðum svo sem sigurrúnir, sigurkufl og sigurnagli.
Ragnhildur Guðbrandsdóttir man eftir viðleitni til að
lækna nautgripi um burð, einna helst af þvagstemmu, með
því að ríða á. Pálína Stefánsdóttir vann a því með móð-
ur sinni að lækna hrút af vatnssótt (þvagstemmu) með
sömu athöfn. Rétt er þá að geta þess, að hrútnum batn-
aði án annarra ráða. Gerðist þetta skömmu eftir síðustu
aldamót.
Elín Runólfsdóttir var á æskualdri fengin til þess á
aðra bæi að hnýta sigurlykkju og sigurhnút yfir veikum
mönnum. Nefndi hún ákveðið dæmi um mann, sem þjáð-
ist af þvagstemmu og leitaði þessara bóta. Var það 1889.
Jón Arnason gerir ráð fyrir því, að sigurlykkja og sig-
urhnútur greiði fyrir fæðingu hjá mönnum og dýrum.
Eggert Ólafsson lýsir, hvernig sigurlykkja var notuð við
lækningu á undirflogi, og er það eftirtektarvert, að henni
er brugðið í kross yfir malir skepnunnar. Sjálf myndar
sigurlykkjan einnig kross með lykkjunum þremur og
bandendunum, sem ganga niður frá þeim. Þorkell Bjarna-
son og Guðmundur J. Hoffell greina frá þeirri trú, að
bandhnútarnir bægi brottu ásókn drauga. Til Jónasar
Rafnars o. fl. eru sóttar heimildir um not þeirra til að
lækna þvagstemmu. Jónas hefur frétt af þessu eða séð
það, er hann var læknir í Síðuhéraði. Tengt fæðingarhjálp
er það að losa um fylgju eða hildir með fulltingi hnútanna.
Má af öllu þessu ráða nokkuð um ákveðin hlutverk sigur-
lykkju og sigurhnúts til lækninga.
Eina heimild hef ég um það, að sigurlykkja var jafnan
hnýtt á skírnarkjól barna í ákveðinni fjölskyldu (Akra-
nes).
Viska þessarar aldar mun heimfæra lækningar með sig-
urlykkju og sigurhnút til hjátrúar. Réttara væri þó víst
að skipa þeim í flokk með huglækningum, en furðu margir
íslendingar leita nú ásjár þeirra, er önnur úrræði þrýtur.
Enginn efi er á því, að gömlu konurnar riðuðu á í þeirri
góðu trú, að máttur fylgdi athöfn, og seilist sú trú í átt
til hins mikla spaknrælis, að trú geti flutt fjöll úr stað.
Hér hefur slitnað merkur þáttur gamallar þjóðmenn-
ingar, þáttur, sem aldrei verður upp tekinn eða saman
hnýttur að nýju.