Hugur og hönd - 01.06.1995, Blaðsíða 36

AÐ HANNA
OG PRJÓNA
Spjall um hönnun, í tilefni af peysusamkeppni
Heimilisiðnaðarskólans síðastliðið vor
BAKGRUNNUR
Að hanna prjónaðar flíkur og að
kunna að prjóna þarf ekki alltaf að
fara saman.
Samkvæmt orðabók Menningar-
sjóðs er merkingin bak við „hönn-
un“ að gera grunnteikningu að ein-
hverju eða ráða fyrirkomulagi á ein-
hverju. Ef þetta er haft í huga er
starf prjónhönnuða ekki ólíkt starfi
annarra hönnuða; grunnteikningar
og þekking á hráefninu sem á að
vinna með verður að vera undirstaða
hönnunar.
Hönnunarferlinu má þar af leið-
andi skipta í nokkra þætti, t.d.
grunnteikningar, form og litafræði
og síðast en ekki síst samruna fyrr-
nefndra þátta, sköpunina sjálfa.
Huglægi þátturinn er kannski flókn-
astur og um leið mikilvægastur því
að þar reynir jafnt á alla þætti ferlis-
ins, úrvinnslan hefst, persónulegt
mat og stíleinkenni viðkomandi
hönnuðar skilja á milli hlutlausrar
teikningar og hannaðrar fram-
leiðslu. Stíleinkenni hönnuða er sá
þáttur sem almenningur jafnt sem
fagmenn grípa til þegar lýsa á ein-
stökum flíkum og um leið viðkom-
andi hönnuði. Prjónhönnuður
teiknar, raðar saman lykkjum og lit-
um en síðast en ekki síst stendur
hönnuðurinn frammi fyrir spurn-
ingum um hráefnið og fyrir hvern
verið sé að hanna; spurningum um
markhópinn.
Þegar markhópur handprjóna-
vöru er skoðaður blasir við vanda-
mál sem tengist verkmenningu þess-
arar þjóðar. Prjón er kennt í grunn-
skólum landsins, lengst af eingöngu
stúlkum en nú einnig drengjum.
Þetta ætti að auka skilning og skapa
grundvöll fyrir markaðssetningu á
hönnuðum prjónaflíkum í hágæða-
flokki hérlendis. En sú er ekki
reyndin. Þróunin virðist hafa verið í
þveröfuga átt. Hér geta allir prjónað
og markaðurinn er mjög lokaður
fyrir dýrum, hönnuðum hand-
prjónavörum.
SAMKEPPNI
HEIMILISIÐNAÐARSKÓLANS
Síðastliðið vor var ákveðið að Heim-
ilisiðnaðarskólinn stæði fyrir sam-
keppni í peysuhönnun. Það þarf að
gefa hönnuðum tækifæri til að koma
sér á framfæri en ekki síður að hlúa
að hugmyndaauðgi í greininni.
Hvers vegna peysur fyrir hesta-
menn? spurðu margir, en hugsunin
á bak við þá ákvörðun var annars
vegar sú staðreynd að hestamenn,
sérstaklega erlendir, fjárfesta í peys-
um bæði vegna notagildis og ekki
síður til minninga um skemmtilega
ferð. Hins vegar þurfti að afmarka
rammann sem vinna átti með, jafnt
fyrir hönnuðina sem dómnefndina.
í þriðja og síðasta lagi var þetta
spurning um band og íslenskt band
þykir henta hvað best í hlýinda- og
útivistarflíkur.
VERÐLAUNAPEYSAN
Katrín Andrésdóttir hlaut verðlaun-
in í samkeppninni fyrir peysu sem
sést á meðfylgjandi mynd. Katrín er
dýralæknir að mennt og býr í
Reykjahlíð fyrir austan fjall. Katrín
hefur ekki tekið þátt í samkeppni í
prjónhönnun fyrr, en hefur þegið á-
huga á góðu handverki bæði í móð-
ur- og föðurarf. Þar sem Katrín hef-
ur starfað með Þingborgarhópnum
vildi ég vita hvort um væri að ræða
ákveðna áhersluþætti eða þróunar-
ferli í hönnunar- eða ullarvinnslu
hópsins. Katrín segir að fag- og
gæðamál framleiðslunnar hafi verið
sett á oddinn, án þess þó að hefta
hvern og einn í sinni sköpun.
Þannig hafi margar konur fengið
útrás fyrir sköpunarþörfina, en
undir „gæðaeftirliti“ hópsins. Þing-
borg sá líka um sölu á framleiðsl-
unni svo að segja má að hópurinn
sinni öllu framleiðsluferlinu. Á-
hugasamir geta fengið kennslu á
staðnum í ýmsu sem viðkemur
hönnun og ullarvinnslu svo að
framleiðsla þeirra geti þróast.
Katrín segist ekki einvörðungu
nota íslenskt band eða íslenskt ítar-
efni. Istex hefur sérunnið lopa fyrir
hópinn, Þingborgarlopa, sem
Katrín hefur nýtt sér í peysur sem
og sérstaklega handspunnið band
frá Valdísi Bjarnþórsdóttur, sem er
ein úr hópnum. En af erlendu garni
notar hún helst norskt ullarband og
Rowanband frá garnversluninni
Storkinum í Reykjavík. Við rædd-
um stöðu lopapeysunnar og er
Katrín á því að „hún verði áfram
forystusauður íslensks handverks,
þótt mörgum þyki hún geld og
mögur“.
SAMKEPPNISFORMIÐ
Samkeppnisformið er bara ein leið
af mörgum til að koma hönnuðum
á framfæri og hentar eflaust ekki
öllum. Samkeppni má líkja við
happdrætti, spurningin er á hvaða
forsendum er keppt.
Þegar ég spurðist fyrir um þetta
bæði hjá hönnuðum, verslunareig-
endum og framleiðendum þá bend-
ir Ásdís Birgisdóttir hönnuður á að
nauðsynlegt sé að kunna að vinna
eftir kröfum annarra og ef hönnun-
in sé keypt gefi það viðkomandi
viðurkenningu og kjark til að halda
áfram á þessari braut.
Védís Jónsdóttir, starfandi prjón-
hönnuður hjá ístexi, segist gjarnan
vilja sjá fleiri hönnuði taka þátt í
samkeppni þegar hún fer fram. Það
36