Hugur og hönd - 01.06.1995, Blaðsíða 40

VEFJARVISUR
Leiöbeiningar frá 17. öld
„Vefjarvísur", þetta tólf vísna kvæði
var birt í Skýrslu um Forngripasafn Is-
lands í Reykjavík II, 1867-1870, sem
prentað var í Kaupmannahöfn 1874.
í stuttum formála segir: Um „íslenzka
vefstaðinn", sbr. Nr. 771' og víðar eft-
ir handriti í safni Arna Magn. Nr.
615- G. í 4to, frá síðara hluta 17du
aldar; par er höfundurinn nefndur
„Jón í Nesi".
Samkvæmt því, sem höfundur
segir í síðustu vísunni, mun kvæðið
ort til að kenna ungri stúlku vefnað,
„vífi úngu vefjarment [...] hef' eg svo
allvel kennt". Leiðbeiningarnar eiga
sýnilega við kljásteinavefstaðinn sem
í formálanum er nefndur „íslenzkur
vefstaður", enda voru vefstólar ekki
komnir til sögunnar á íslandi á 17.
öld. I fyrstu fjórum vísunum er sagt
fyrir um hvernig gera á fyrir höföld-
um á þrjú sköft, efsta, neðsta og mið.
Sú lýsing kemur að miklu leyti heim
við aðra, skrifaða um 1870, sem seg-
ir fyrir um hvernig festa á upp vað-
málsvef í kljásteinavefstað.1 2
Orstutt lýsing á kljásteinavefstað
getur e.t.v. hjálpað lesendum að
glöggva sig betur á vísunum. í kljá-
steinavefstöðum er lóðrétt uppistaða
strengd með steinum, kljásteinum.
Uppistöðunni var skipt í tvennt um
lárétta fjöl, skilftöl, og komu til skipt-
is tveir þræðir fyrir framan og tveir
fyrir aftan. Þræðir fyrir framan skil-
fjöl nefndust jyrirpræðir, en bakprœð-
ir voru fyrir aftan hana. Til að gera
skil í uppistöðuþræðina, þ.e. aðskilja
þá til að koma ívafi inn á milli þeirra,
voru gerð svokölluð höfóld. Það voru
langar þráðarlykkjur tengdar við lá-
rétt vefsköft. Inni í hverri hafalds-
lykkju voru hafðir einn eða tveir
uppistöðuþræðir (fór eftir vefnaðar-
gerð) sem drógust fram þegar togað
var í vefskaftið.
I 1. vísu kemur fyrir orðið varptá.
Hún var eins konar skilþráður,
brugðið í enda uppistöðunnar um
leið og rakið var. Hélt hún þráðun-
um þar í réttri röð.31 vísunni er hinu
unga vífi sagt að binda „bak og fyrir
[...] báða' á efsta skafti", þ.e. bak-
þráður og fyrirþráður eiga að koma
1 Hér er vísað til munaskráningar safnsins í skýrslunni.
2 Matthías Þórðarson. "Ýmislegt um gamla vefstaðinn". Árbók hins íslenzka fornleifafélags. Reykjavík 1914. Bls. 17-26.
3 Sama. Bls. 23.
40