Spássían - 2013, Page 20

20
undirtónninn sé ef til vill harmrænn, og úr hinu
handskrifaða skjali má jafnvel lesa einhvers konar
ómeðvitaða uppreisn og hefnd í garð umheims sem
breytist án tillits til einstaklinga. Á hinn bóginn er
óljóst hvort minningargreinin ratar nokkurn tíma á
síður Morgunblaðsins. Og í Suðurglugganum dugar
ekki að hverfa til enn eldri tækni og taka upp penna
þegar ritvélin klikkar. Hann reynist engu betra tæki til
að ná sambandi við sjálfið og stafirnir hverfa þar líka:
Ég er alltaf að týna minnisbókunum sem ég krota
í. Svo finn ég þær í vösum regnkápunnar, eða
ofan í náttborðsskúffunni, en það einkennilega
er að síður þeirra eru alltaf auðar þegar ég rekst
á þær, þó mig minni endilega að ég hafi verið
búinn að krota heilmikið í þær. Ég er með margar
minnisbækur, eina í hanskahólfinu á bílnum,
en ég gleymi oft pennanum þegar ég fer í bíltúr.
Minnisbók án penna er einsog maður sem hefur
verið hálshöggvinn, höfuðið oltið burt og sést
hvergi (29).
Í meðförum Gyrðis Elíassonar verður hin daufa og
dofnandi skrift mun merkingarmeiri og táknrænni
en í Íslendingablokk og helst í hendur við annað
ferli í Suðurglugganum; árstíðaskipti og hvarf
sögupersónunnar úr þessum heimi. Í fyrstu má eygja
von um að vorið, árstíð upphafsins, verði frjósamur
tími. Það verður þó fljótt ljóst að þessi upphafsárstíð
lífsins felur þegar dauðann í sér og sögumaðurinn
veltir því fyrir sér snemma hvort haustið sé ef til vill
eina árstíðin á þessu landi (35). Þegar haustþokurnar
leggjast af alvöru yfir situr sögumaðurinn „gráfölur
við Olivetti-vélina, gráum lit slær á A-4 blöðin og
stafirnir eru þokugráir“ (85). Um veturinn eru svo
sögumaðurinn og stafirnir sem hann hamrar nánast
horfnir í alhvítum veruleika, en í Suðurglugganum og
Fjarverunni er hvíti liturinn jafnt einkenni dauðans
og pappírsarkanna sem skrifað er á. „Blaðið í
ritvélinni er jafnhvítt og snjórinn fyrir utan. Stafirnir
rétt marka slóð í pappírinn“ (112), segir sögumaður
Suðurgluggans og stuttu síðar: „Það er einsog öll
náttúran sé orðin eitt óskrifað blað, og þegar ég geng
út til að hvíla mig frá ritvélinni finnst mér einsog
fótspor mín séu framandi letur sem skrifað er á þetta
blað“ (114).
SkiLABOð Að HANDAN
The Enchanted Typewriter eða Andsetna ritvélin er
smásagnasafn eftir Bandaríkjamanninn John Kendrick
Bangs og kom út árið 1899. Í upphafi bókarinnar
segir sögumaðurinn frá því hvernig sögurnar bárust
honum gegnum gamla ritvél sem hann hafði fundið
uppi á háalofti og gert upp. Hann segist vera heillaður
af vélum og hafa gaman af því að „fíflast“ með
ritvélina en fyrir alvarlegri verkefni, eins og að semja
skáldskap, þarf hann penna. Og þessi ritvél er þeirrar
náttúru að það sem hann reynir að skrifa á hana
týnist milli takkanna og hamranna. Nótt eina gerist
svo nokkuð furðulegt: ritvélin fer sjálf að hamra stafi
á blað og þeyta úr sér hverri vélritaðri blaðsíðunni
á eftir annarri. Í ljós kemur að látinn rithöfundur,
Jim Boswell, er að nota ritvélina að handan til að
skrifa fréttir úr Hadesarheimi. Sögumaðurinn sér
strax tækifæri til að nýta sér ritsmíðarnar sem
þannig berast, án þess að þurfa að hafa áhyggjur af
höfundarrétti og upplýsir lesendur um að afraksturinn
hafi ratað einmitt í þessa bók.
 Í Suðurglugganum verður ritvélin hins vegar ekki
þessi tenging milli lifandi og dauðra og heldur ekki
tenging hins lifandi dauða við sjálfan sig. Á endanum
eru stafirnir orðnir dauðafölir og helst það í hendur
við þá vaxandi tilfinningu lesandans að sögumaðurinn
sé í raun alls ekki lifandi, heldur draugur sem hamrar
örvæntingarfullt á ritvélina sína, án tengsla við sjálfan
sig og undrandi á því að ekkert skili sér á blaðið.
í DAuðATEYgJuNuM
Prófarkalesarinn Ármann Valur, aðalpersónan
í bók Braga Ólafssonar, Fjarverunni, og félagi
hans, tónskáldið Markús Geirharður, eiga
margt sameiginlegt með sögupersónunum í
Suðurglugganum og Íslendingablokk. Þeir eru
farnir að reskjast og allt frá upphafi bókar má finna
vísbendingar um yfirvofandi feigð. Í Fjarverunni
hrökkva reyndar ekki færri en sex karlar upp af og
mannshvörf eru einnig áleitið þema. Til dæmis fyllir
Geirfinnsmálið „út í eitt hólfið í huga Ármanns; og
á eftir að gera, eins lengi og heili hans starfar“ (31).
Á sínum tíma hleraði hann nefnilega af tilviljun
mikilvægar upplýsingar „sem hefðu getað – og gætu
enn – leitt til svars við spurningunni hvað varð um
Geirfinn Einarsson“ (33). Þessar upplýsingar urðu að
texta við lag sem Markús Geirharður samdi og kom út
á plötu undir titlinum „Þögnuð slóð“, ásamt laginu „In
articulo mortis“ sem þýtt er sem „Dauðastundin, eða
Í dauðateygjunum“ - en segja má að flestir karlanna í