Spássían - 2013, Qupperneq 63

63
ÁST, kynlíf, vinátta, kynferðisleg misnotkun, þunglyndi,
dauðaslys, sjálfsmorð, eiturlyf, tónlist og ofbeldi. allt þetta
og meira til er til umfjöllunar í unglingaskáldsögunum
Þrettán ástæður (Thirteen Reasons Why, 2007) eftir Jay
asher og Kostir þess að vera bekkjarrós (The perks of
Being a Wallflower, 1999) eftir Stephen Chbosky. Þessar
unglinga- og þroskasögur hafa notið mikilla vinsælda, bæði
hér á landi og erlendis, en fyrri bókin var nýlega þýdd á
íslensku af Ágústi péturssyni og sú síðari hefur nú verið
kvikmynduð og sýnd í bíóhúsum.
auk þess að fjalla um erfið málefni eiga bækurnar það
sameiginlegt að fjalla um unglingspilta sem þurfa að takast
á við tilveruna og hætta að horfa á lífið þjóta hjá. Þeir
þurfa að taka ákvörðun og afstöðu, standa með sjálfum
sér og þeim sem þurfa á því að halda. Það er hins vegar oft
erfiðara en virðist við fyrstu sýn.
Sögumenn og leSendur
Menntaskólapiltarnir Clay og Charlie eru sögumenn,
hvor í sinni sögu, og báðir eru þeir vænir og saklausir
piltar sem hvorki hafa lent í hinu né þessu og varla gert
flugu mein. Clay, sögumaður Þrettán ástæðna, er vel
liðinn ljúflingur enda skilur hann ekkert í því hvers vegna
hann er einn þeirra þrettán einstaklinga sem höfðu áhrif
á þá ákvörðun skólasystur hans, Hönnu baker, að fremja
sjálfsmorð. Í upphafi bókar fær Clay sendan pakka fullan
af hljóðsnældum og þegar hann spilar þá fyrstu hljómar
rödd Hönnu sem ásakar þá sem stuðluðu að sjálfsmorði
hennar og segir að nú skuli þeir fá makleg málagjöld.
Hún varar áheyrendur sína við því að ef þeir láti spólurnar
ekki ganga áfram til næstu manneskju á listanum muni
öðru setti af spólum verða dreift meðal allra nemenda
skólans. Þetta gæti leitt til opinberrar niðurlægingar
þeirra sem um er fjallað auk þess sem sumum yrði kannski
hegnt – líkamlega, andlega eða jafnvel af dómstólum með
fangelsisvist.
Þrettán ástæður er samtímis saga Clay og Hönnu, bæði
tala þau í fyrstu persónu – til hlustenda, til lesenda, hvort
til annars og til annarra móttakenda hljóðsnældanna.
Lesandinn fylgir Clay eftir þar sem hann hlustar á hverja
spóluna á fætur annarri, heimsækir staðina sem Hanna
nefnir og kvíðir því að nafn hans komi fram. Hann kemst
að því hvers vegna Hanna framdi sjálfsmorð og hann
fréttir líka ýmislegt fleira sem skelfir hann og hræðir, bæði
varðandi sjálfan sig og skólafélaga sína.
Í Bekkjarrósinni mundar Charlie sjálfur pennann og
skrifar til velviljaðs, ónefnds einstaklings sem aldrei skrifar
til baka og við fáum ekki að vita hver hann er. Charlie
skrifar því hann hefur þörf fyrir að tjá sig enda er mikið
að gerast í lífi hans: besti vinur hans framdi sjálfsmorð
nokkru áður en sagan hófst og sjálfur hefur Charlie legið
inni á spítala vegna geðrænna vandamála. Hann er að byrja
í menntaskóla, handviss um að þar muni hann ekki eignast
einn einasta vin og er þegar farinn að hlakka til þeirrar
stundar þegar hann útskrifast. Honum finnst hann ekki
geta leitað til foreldra sinna eða systkina eftir stuðningi og
eina manneskjan sem hann virkilega treysti, Helen frænka,
er dáin. Charlie er einföld sál og sérstök – eins og uppskrift
að einelti – en hann eignast þó tvo vini á sínum fyrsta degi
í skólanum, stjúpsystkinin Sam og patrick sem opna augu
hans fyrir nýjum möguleikum, tónlist, ástinni, vináttu,
partýjum, eiturlyfjum, kærustum og ýmsu fleira. Þetta
gengur þó ekki átakalaust fyrir sig og í lok vetrarins halda
nýju vinirnir í háskóla en Charlie situr einn eftir í menntó.
„Á endanum … Skiptir allt mÁli“
Á hljóðsnældunum sjö talar Hanna baker til þeirra sem
hafa gert á hennar hlut, þeirra sem hún telur bera ábyrgð
á líðan sinni og því að hún gafst upp á lífinu. Hverjir eru
þetta? Til dæmis fyrsti strákurinn sem hún varð skotin
í, gluggagægir, tveir fyrrverandi vinir, strákur sem hatar
hana, klappstýra sem lendir í árekstri, strákur sem hún
svaf hjá, námsráðgjafi, lygari, þjófur sem stelur ljóðum
og nokkrir fleiri – ásamt Clay, sem skilur ekki hvers
vegna hann hefur fengið þessar spólur, ekki frekar en
nokkurt hinna. Hanna útskýrir hins vegar að margir, að
því er virðist, meinlausir atburðir tengist og hafi áhrif á
einstaklinginn. „Á endanum“, segir hún, „skiptir allt máli“
(19) og lítill snjóbolti getur breyst í snjóflóð:
Ég veit. Ég veit hvað þú ert að hugsa. Meðan ég var
að segja þessa sögu núna hugsaði ég það líka. Koss?
Eftir Helgu Birgisdóttur
að horfa á
lífið þjóta hjá:
uM tvær SorGLeGAr
unGLinGAbækur
YFIRLESIÐ