Morgunblaðið - 10.03.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. MARS 2020
Það sýnist augljóst að yfirvöld vilja helst
mæla fyrir um bann við samkomum og
fjölmannamótum. Þau telji hins vegar að
Íslendingar virði ekki slíkt nema í kannski
viku, hámark tvær. Þess vegna verði að
eiga bannið inni þangað til síðar, þegar
enn meira liggi á því. En af þessu skyldi
enginn draga þá ályktun að ekki sé full
ástæða til að fella nú þegar niður allt sam-
komuhald þangað til pestin er um garð
gengin. Eitt af því sem framkvæmdamenn
hafa til afsökunar því að halda ótrauðir
áfram að stefna sem flestum saman á
smitdreifingarstöðvar, hvar sem hægt er
að innheimta aðgangseyri, er að við verð-
um að „halda áfram að lifa lífinu“. Einhver
mætti benda þessum mönnum á að
samkomubann og tafarlaus stöðvun ferða-
laga er einmitt mikilvægur liður í því að
við höldum áfram að lifa lífinu.
Inter Vivos.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Móðir mín í sóttkví
Morgunblaðið/Eggert
TAUBLEIUBÚÐIN ÞÍN
Kíktu á netverslun okkar
bambus.is
Nýbýlavegi 8 – Portið, sími 847 1660, www.bambus.is, bambus@bambus.is
bambus.is bambus.is • Opið mánudaga og fimmtudaga frá kl. 10-14
Alhliða bókhaldsþjónusta
Eignaskiptayfirlýsingar
Numerus – bókhald og ráðgjöf / Suðurlandsbraut 22 / S: 896 4040
Fjárhagsbókhald Afstemmingar
Viðskiptamannabókhald
Launavinnslur Virðisaukaskattur
Reikningagerð
Skattframtöl Ársreikningar
Fjármálastjórn Áætlanagerð
Eignaskiptayfirlýsingar Skráningartöflur
Forvarnir gegn
ávana- og vímuefnum
eru lifandi málaflokk-
ur. Þegar vel gengur
með forvarnir á einum
stað byrjar kannski að
leka á öðrum stað.
Markmið forvarna og
inntak er að bæta lífs-
gæði fólks og losa sam-
félagið undan kostnaði
sem fylgir neyslu
áfengis og annarra vímuefna. For-
varnir eru eins og stífla sem var
reist til að forða héruðum frá tjóni
vegna flóða. Vegna þróunar sam-
félaga heimsins eru viðfangsefnin
ekki alltaf þau sömu. Ný þekking og
rannsóknir hafa áhrif á hvað við
leggjum áherslur á hverju sinni.
Breytingar á samfélaginu kalla á
fleiri nálganir í forvörnum. Við höf-
um gríðarlega góða reynslu af því að
draga úr neyslu ungmenna undan-
farna áratugi. Ein af þeim grund-
vallarstoðum sem tryggja að okkar
góði árangur haldist er að verja
einkasölu ríkisins til að tryggja sam-
félagslega ábyrgð og forræði al-
mannavaldsins. Það heldur aftur af
markaðssetningunni. Áfengisiðn-
aðurinn hefur gríðarlegan hvata
vegna fjárhagslegs ávinnings á
kostnað lýðheilsu og samfélagslegra
hagsmuna.
Okkur hefur tekist að fá almenn-
ing í lið með okkur undanfarin ár að
verjast frumvörpum einstakra al-
þingismanna um að heimila sölu
áfengis í almennum
verslunum (brennivín í
búðir) og höfum við
uppskorið gríðarlegt
þakklæti þjóðarinnar
fyrir. Núna hafa al-
þingismenn lagt fram
nokkur frumvörp á Al-
þingi og í samráðsgátt
sem miða að því að af-
nema einkasölu áfeng-
is. Sami hluturinn í öðr-
um umbúðum sem
gengur út á að afnema
lög sem hafa verið og
eru grundvöllur góðra forvarna. Það
er ótrúlegt að þingmenn sem koma
að þessum tillögum virðist ekki hafa
vitund um að þeir séu að grafa und-
an lýðheilsumarkmiðum og að nú-
verandi fyrirkomulag sé hagstæðara
fyrir samfélagið í heild sinni. Bent
skal á að allar breytingar til aukins
frelsis á lögunum hafa áhrif til verri
vegar fyrir börn og ungmenni. Þau
eiga samt rétt á að vera laus undan
þrýstingi áfengisiðnaðarins sam-
kvæmt grein 76 í stjórnarskránni,
grein 13 í grunnskólalögum og grein
33 í barnasáttmála Sameinuðu þjóð-
anna. Allir þingflokkar eiga mál-
svara barna sem sannarlega hefur
kynnt þetta sínum samstarfs-
mönnum, hins vegar er ekki ljóst
með einstaka þingmenn hvort þeir
vinna að öðrum hagsmunum en al-
mannahagsmunum.
Að sjálfsögðu má bæta forvarnir.
2009 gleymdist að taka fyrir frjálsan
innflutning einstaklinga á áfengi í
gegnum vefinn. Það borgar sig að
loka fyrir þessa gloppu frekar en að
gefa vefverslun frjálsa. Allt of lítið
fjármagn til þeirra sem vinna í for-
vörnum verður til þess að ekki er
hægt að bregðast strax við nýrri vá.
Ópíóðafaraldurinn er merki þess.
Við sem vinnum á vettvangi finn-
um að áhugi á lýðheilsuforvörnum
hefur aukist gríðarlega. Almenn-
ingur áttar sig á því að auknu álagi á
heilbrigðisþjónustu verður mætt
eingöngu með meira fjármagni til að
takast á við sjúkdóma og veikindi.
Forvarnir þurfa að vera forgangs-
mál stjórnvalda og félagasamtaka
sem vinna að almannaheill. For-
varnir sannarlega fjölgar þeim sem
geta notið lífsins við góða heilsu og
hámarkað lífsgæði þeirra.
Starf okkar er óhagnaðardrifið og
við keppum við þá sem hagnast af
framleiðslu, sölu, markaðssetningu
áfengis og annarra vímuefna. Það er
okkar verkefni að auka veg heil-
brigðari lífshátta í samstarfi við
stjórnvöld. Við þurfum að koma í
veg fyrir afskipti hagnaðardrifinna
aðila af stefnumörkun forvarna-
starfs. Þingmenn ættu að sýna okk-
ur meiri stuðning því við finnum
aukinn stuðning almennings.
Setjum forvarnir í þann forgang
sem þær eiga alltaf að vera í
Eftir Aðalstein
Gunnarsson » Við sem vinnum á
vettvangi finnum að
áhugi á lýðheilsu-
forvörnum hefur aukist
gríðarlega.
Aðalsteinn Gunnarsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
IOGT á Íslandi.
Menntamálaráð-
herra Lilja Alfreðs-
dóttir lýsti nýlega
áhuga sínum á að rík-
isvaldið fjárfesti á
næstunni duglega í
uppbyggingu innviða
eins og vega og hafna.
Svo vill til að á sviði
menningarmála eigum
við fjárfesting-
artækifæri sem kostar
lítið samanborið við vega- eða hafn-
argerð en hefði mikil félagsleg og
menningarleg áhrif auk þess að skila
fjárfestingunni allri til baka og gott
betur.
Tækifærið liggur í fjárfestingu í
sjóði fyrir leikið sjónvarpsefni sem er í
dag fjársveltur og stendur þannig í
vegi mikilla tækifæra sem hafa opnast
á þessu sviði.
Slík fjárfesting býr til fjölmörg skap-
andi störf sem ungt fólk sækist eftir
enda eru um 80% af kostnaði við fram-
leiðsluna launagreiðslur. Hér erum við
að tala um störf fyrir handritshöfunda,
leikara, tónlistarfólk, hönnuði og list-
ræna stjórnendur, tökumenn, hljóð-
menn, klippara og fagfólk á fjölmörg-
um sviðum stafrænnar vinnslu. Það
eru margar Hildar sem bíða eftir tæki-
færinu.
Menningarlegur ávinningur af slíku
átaki er augljós þegar horft er til starf-
anna og ekki má gleyma því að sög-
urnar sem við segjum eru íslenskar
sögur sprottnar úr umhverfi okkar og
menningu. Slíkt efni á íslensku er mik-
ilvægt til að efla og við-
halda tungumálinu enda
er leikið íslenskt efni
með mikið áhorf í öllum
aldursflokkum. Fyrir ut-
an nýjar sögur eigum við
hafsjó efnis í bók-
menntum okkar sem á
eftir að færa heiminum á
því alþjóðlega tungumáli
sem kvikmyndin er í
dag.
Á fjárhagshliðinni
liggja fyrir, bæði hér og
erlendis, fjölmargar skýrslur sem
sýna svart á hvítu að ríkið fær fjár-
festingu sína alla til baka og meira til.
Kostnaðurinn er því enginn þegar upp
er staðið. Þvert á móti skilar fjárfest-
ingin góðum arði. Verulegur hluti
framleiðslunnar er kostaður af er-
lendu fé og efnið er sýnt um allan
heim.
Að öllu samanlögðu er vandfundin
fjárfesting sem hefði jafn víðtæk fé-
lagsleg og menningarleg áhrif og
kostar ekkert – nema vilja til verksins.
Fjárfestum í
íslensku hugviti
Eftir Björn B.
Björnsson
Björn B. Björnsson
» Að öllu samanlögðu
er vandfundin fjár-
festing sem hefði jafn
víðtæk félagsleg og
menningarleg áhrif og
kostar ekkert – nema
vilja til verksins.
Höfundur er kvikmynda-
gerðarmaður.
Nú hefur kór-
ónuflensan borist til
landsins sem betur fer.
Ég fæ ekki skilið þá
taugaveiklun sem
tröllríður öllu og frétta-
miðlar iða í skinninu.
Flensan ku vera í rén-
un í Kína eftir ca. tvo
mánuði. Kínverjar eru
sjálfsagt einar 1.400
milljónir og þar hefur
ekki orðið mikil fækkun, reyndar
nánast engin.
Þar sem vitað er að flensan er
komin hingað vona ég að hún gangi
sér til húðar fljótt. Best er að ljúka
þessu af sem fyrst. Það styttist í
landsleik í fótbolta á Laugardags-
velli. Verður hann háður fyrir „lukt-
um dyrum,“ sem sagt engir áhorf-
endur. Ef til vill ætla menn að seinka
1. maí hátíðahöldum en 17. júní
sleppur hugsanlega. Í
júní ætti mér að vera
óhætt að skreppa á völl-
inn og verða vitni að
enn einu tapi liðs míns í
fótbolta. Ungdómurinn
getur svo farið á úti-
skemmtanir yfir versl-
unarmannahelgina og
foreldrar þeirra
skroppið til Miðjarð-
arhafsins í sangría og
sól.
Ég hef séð myndir í
sjónvarpi frá Kína þar
sem ber að líta breiðstræti með
mörgum akreinum en engri umferð
bíla né gangandi. Allir virðast heima
undir sæng. Ekki sé ég slíkt gerast á
Íslandi nema ef vera skyldi Lauga-
vegurinn en það er víst af öðrum or-
sökum.
Ég held að það hafi verið hinn
ágætlega spaugsami Kalígúla keisari
Rómar sem fór niður á strönd með
svipu í hönd og hýddi sjóinn fyrir að
granda skipum hans. Mér sýnist um-
stangið hér vera á svipuðum nótum.
Þeir sem hafa látist vegna þess-
arar flensu ku helst vera aldraðir og
heilsulitlir að auki. Það er nýlunda að
stjórnvöld hafi miklar áhyggjur af
þessum hópi og hefur hann helst ver-
ið til óþurftar. Hann tekur pláss á
spítölum og brúkar stundum munn
um vanþakkæti heimsins.
Sjálfur er ég í áhættuhópnum
enda löngu löggilt gamlmenni. „Eitt
sinn skal hver deyja“ segir einhvers
staðar og öll erum við feig á end-
anum.
Flensufár
Eftir Lúðvík
Vilhjálmsson »Ég fæ ekki skilið þá
taugaveiklun sem
tröllríður öllu og frétta-
miðlar iða í skinninu.
Lúðvík Vilhjálmsson
Höfundur er eftirlaunaþegi.
lvif@internet.is