Morgunblaðið - 10.03.2020, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. MARS 2020
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
Leikhópurinn Reykjavík Ensemble
frumsýnir sýninguna Ísland pólerað
eða Polishing Iceland í Tjarnarbíói
annað kvöld kl. 20.30. Leikstjóri sýn-
ingarinnar er Pálína Jónsdóttir, sem
einnig samdi leikgerðina, en verkið
byggist á sjálfs-
ævisögulegu smá-
sagnasafni pólska
rithöfundarins
Ewu Marcinek
sem nefnist A
Key is a Knife. Ís-
lensk-kanadíska
sviðslistakonan
Angela Rawlings
er dramatúrgur
og sýningarstjóri
sýningarinnar. Tónlist og hljóðhönn-
un er í höndum Önnu Halldórsdóttur
og um lýsingu sér Juliette Louste.
Aðspurð segist Pálína hafa stofnað
leikhópinn í haust í framhaldi af sam-
talinu sínu við Ewu. „Ég deildi með
henni draumi mínum um að stofna á
Íslandi alþjóðlegan leikhóp þar sem
íslenskir og erlendir listamenn gætu
unnið saman,“ segir Pálína og bendir
á að fá tækifæri séu fyrir Íslendinga í
leikhúsunum þegar þeir snúa aftur
heim að námi loknu erlendis. Sjálf bjó
Pálína í New York um nokkurra ára
skeið þar sem hún nam leikstjórn og
starfaði í framhaldinu við leikstjórn.
Fjöldi orðaleikja í textanum
„Ég tók eftir því þegar ég kom til
baka frá New York eftir margra ára
veru að landslagið hér var orðið allt
öðruvísi. Mér birtist nýtt Ísland fullt
af erlendu fólki,“ segir Pálína og
bendir á að sjöundi hver einstakling-
ur hérlendis er af erlendu bergi brot-
inn. „Ég hef verið töluvert hugsi yfir
því hvers vegna aukin fjölmenning
hérlendis endurspeglist ekki betur á
leiksviðinu. Í samtalinu við Ewu sagði
ég henni að mig langaði til að bæta úr
þessu og hún greip boltann á lofti,
enda hafði hún trú á þessari hug-
mynd. Í ljós hefur komið, eins og mig
grunaði, að mjög margt listafólk á sér
engan starfsvettvang innan leiklistar-
senunnar.“
Að sögn Pálínu hélt hún opnar
prufur til að finna réttu leikarana fyr-
ir uppfærsluna. „Ég var að vonast til
þess að geta ráðið leikara frá þremur
ólíkum löndum, sem tókst. Svo er líka
alltaf gaman að uppgötva nýtt hæfi-
leikafólk. Aðalhlutverkið er í höndum
Magdalenu Tworek frá Póllandi sem
lék í Opening Ceremony, leikhúskítlu
Reykjavík Ensemble sem sýnd var
einu sinni í Tjarnarbíói fyrir síðustu
jól. Hún hefur verið búsett hér á landi
síðustu átta ár. Önnur hlutverk eru
leikin af Íslendingnum Pétri Óskari
Sigurðssyni, sem er þekktur fyrir
hlutverk sín í þáttaröðinni Ófærð og
kvikmyndunum Grimmd og Andið
eðlilega, og danska gjörningalista-
manninum Michael Richardt sem
fæddist í Danmörku, en á rætur að
rekja til Nígeríu,“ segir Pálína og
bendir á að sýningin verði fyrst og
fremst leikin á ensku og pólsku. „Ég
geri líkamsleikhús sem er mjög sjón-
rænt og segir söguna út frá líkams-
málinu, ekki síður en tungumálinu –
sem er auðvitað tónlist í sjálfu sér.
Mér finnst líkamsleikhúsið bjóða upp
á meira skapandi frásagnaraðferð,“
segir Pálína og bendir á að þó að
áhorfendur skilji ekki öll orðin fái
þeir nægilega sterk hugboð um
merkinguna út frá samhenginu.
„Sýningin er hugsuð fyrir alla, ekki
síst fyrir áhorfendur sem eru af er-
lendu bergi brotnir. „Við erum að búa
til leikhús fyrir þá sem eru með rætur
í öðrum tungumálum en bara ís-
lensku. Það er ein frumforsenda þess
að Reykjavík Ensemble var búið til
sem leikfélag. Þetta er aðgengileg
sýning og svokallað „tótal teater“ ef
ég má svo að orði komast. Þetta er
sambræðingur texta, hreyfinga og
tónlistar.“
Spurð hvernig beri að skilja titil
sýningarinnar segir Pálína um orða-
leik að ræða sem vísi í samblöndun
tveggja menningaheima. „Pólverjar
eru fjölmennasti hópur innflytjenda
hér á landi,“ segir Pálína og bendir á
að margir Pólverjar byrji á gólfinu og
bókstaflega póleri gólf áður en þeir
geti farið að feta sig upp stigann í
samfélaginu. „Texti Ewu er uppfullur
af orðaleikjum, en helst í hendur við
að aðalpersóna verksins er að taka
nýja tungu,“ segir Pálína og bendir á
að um sé að ræða mjög persónulega
sögu.
„En ég vil gera leikhús út frá per-
sónulegum forsendum. Efnið er nær-
tækt en hefur víða skírskotun í að-
stæður mjög margra. Sagan fjallar
um pólskan innflytjanda sem verður
fyrir áfalli í heimalandi sínu og
ákveður í framhaldinu að fara til
Íslands – fyrirheitna landsins – og
freista gæfunnar. Verkið fjallar um
viðleitni hennar til að samlagast nýju
samfélagi og verða hluti af því. Þræð-
ir verksins eru margir. Fjallað er um
fólksflutninga, kynbundið ofbeldi,
fordóma og menningaráfallið sem
felst í því að flytjast úr einum menn-
ingarheimi yfir í annan, innflytjendur
og máltöku þeirra,“ segir Pálína og
nefnir sem dæmi að orðið „poki“ hafi
gjörólíka merkingu á Íslandi og Pól-
landi. „Á pólsku merkir orðið „poki“
sýndu mér og ,,viltu poka“ þýðir viltu
sýna mér hver þú ert,“ segir Pálína
og tekur fram að Ewa leiki sér þannig
með líkindin og ólíkindin milli
íslensku og pólsku.
Spurð hvernig gangi að fjármagna
starfsemi sjálfstæðs leikhóps á borð
við Reykjavík Ensemble segir Pálína
það hafa veitt hópnum meðbyr þegar
Reykjavíkurborg ákvað í byrjun árs
að styrkja leikhópinn. „Og heiðra
okkur með nafnbótinni Listhópur
Reykjavíkur 2020. Það gerði okkur
kleift að halda okkar áætlun eins og
við höfðum sett hana upp og kynnt,“
segir Pálína og tekur fram að ýmis
spennandi verkefni séu fram undan
hjá hópnum.
Verk í vinnslu á Listahátíð
„Í vor verðum við með leiklestur á
tiltölulega nýju amerísku leikriti sem
nefnist Plano og er eftir Will Arbery.
Síðan erum við með verk í vinnslu
sem verður sýnt á Listahátíð í
Reykjavík,“ segir Pálína og tekur
fram að það verði sýnt í klúbbi hátíð-
arinnar sem haldinn er í Iðnó. „Þetta
verk er til heiðurs og minningar um
Tadeusz Kantor, sem var einn helsti
leiklistarfrömuður og meistari Pól-
verja á 20. öldinni. Verkið nefnist Ég
kem alltaf aftur sem er svar við sein-
ustu sýningu hans sem sýnd var á
Listahátíð í Reykjavík árið 1990 og
hét Ég kem aldrei aftur,“ segir Pálína
sem leikstýrir verkinu og vinnur það
að mestu með pólskum listamönnum.
Í bígerð er svo leikgerðarsmíð úr
smásagnasafni Mazen Maarouf,
Brandarar handa byssumönnum.
„Ég hef verið að vinna með alþjóð-
legum listamönnum í mörg ár og
langaði að halda því áfram þó að ég
væri flutt aftur heim til Íslands. Ég
vel að starfa hér á landi því mér finnst
verk að vinna hér. Mér finnst spenn-
andi að vinna í því fjölmenningar- og
fjölþjóðsamfélagi sem hér er að
þróast. Reykjavík Ensemble slær
nýjan tón og það á vel við mig því ég
er nýjungagjörn,“ segir Pálína og tek-
ur fram að eitt af markmiðum leik-
hópsins sé að leyfa röddum nýrra
Íslendinga sem eru af erlendu bergi
að heyrast hérlendis. „Þess vegna var
mjög nærtækt að velja verk eftir sam-
starfskonu mína sem var síður en svo
að ota þessum texta að mér, enda af-
skaplega hógvær eins og flestir Pól-
verjar,“ segir Pálína að lokum. Næstu
sýningar á Ísland pólerað verða 15. og
25. mars. Miðar fást á tix.is.
Ljósmynd/Patrik Ontkovic
Tríó Michael Richardt, Magdalena Tworek frá Póllandi og Pétur Óskar Sigurðsson í hlutverkum sínum.
Sjónrænt líkamsleikhús
 Reykjavík Ensemble frumsýnir Ísland pólerað í Tjarnarbíói annað kvöld  Pálínu Jónsdóttur leik-
stjóra langaði að halda áfram að vinna með alþjóðlegum listamönnum eftir nám og störf erlendis
Pálína
Jónsdóttir
„Píanóleikarinn minn, McCoy
Tyner, heldur utan um hljómana og
það gerir mér kleift að gleyma þeim.
Það er því hann sem færir mér
vængina svo ég get lyft mér af og til
upp af jörðinni,“ sagði hinn áhrifa-
mikli saxófónleikari og hljómsveit-
arstjóri John Coltrane í viðtali árið
1961, um hinn rúmlega tvítuga og
snjalla píanóleikara sinn, McCoy Ty-
ner. Píanistinn varð sannkallaður
hornsteinn í hinum rómaða kvartetti
Coltrane sem blómstraði á sjöunda
áratugnum, með trommuleik-
aranum Elvin Jones og bassaleik-
aranum Jimmy Garrison. Seinna átti
Tyner blómlegan feril, sem spuna-
meistari og hljómsveitarstjóri. Hann
lést fyrir helgi, 81 árs að aldri.
Gagnrýnendur minnast McCoy
Tyner sem eins allra áhrifamesta pí-
anóleikara djasssögu síðustu sextíu
ára. Leikur hans var hófstilltur en
þó tilbrigðaríkur og taktfastur, eins
og glögglega má heyra í hljóðrit-
unum Coltrane-kvartettsins. Eins og
bent er á í The New York Times lifn-
ar píanóleikur Tyners jafnt í huga
djassgeggjara og blástur Coltranes
sjálfs þegar hugsað er til meist-
araverka eins og „My Favorite
Things“ og „A Love Supreme“.
Tyner ólst upp í Fíladelfíu og
vakti leikur hans snemma athygli;
hann var orðinn atvinnumaður í
hljómsveitum 16 ára gamall. Rúm-
lega tvítugur hóf hann að leika með
Coltrane og lék á plötunum sem Atl-
antic Records gaf út, My Favorite
Things, Coltrane Jazz, Coltrane’s
Sound og Coltrane Plays the Blues.
Þekktasta tímabil kvartetts Coltr-
ane er hins vegar 1962-67 en þá
komu út á vegum Impulse-
útgáfunnar plöturnar A Love
Supreme, Crescent, Coltrane Live at
Birdland, Ballads og Impressions, og
fer Tyner á kostum á öllum.
Maðurinn sem hjálpaði
Coltrane við að fljúga
 Djasspíanistinn McCoy Tyner allur
AFP
Djassmeistari McCoy Tyner leikur
á tónleikum í Skopje árið 2003.