Morgunblaðið - 20.04.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. APRÍL 2020
Sull Vorið er handan við hornið og þá fara kátir krakkar út að leika sér. Þessi börn voru við Nauthólsvíkina í gær og busluðu þar með leikföng sín og hver veit nema þau hafi veitt agnarsmá síli.
Íris
Í gegnum árin hefur
íslenskur flugrekstur átt
stóran þátt í velgengni
og velsæld íslenskrar
þjóðar. Með leiðarkerfi
Icelandair hefur byggst
upp öflug tengimiðstöð á
Atlantshafinu sem
tryggir góðar flugteng-
ingar sem gera landinu
kleift að halda uppi flug-
tíðni á fjölbreytta
áfangastaði beggja
vegna Atlantshafsins allan ársins
hring. Þessi tengimiðstöð býr til
tækifæri fyrir íslenska ferðaþjónustu,
atvinnulíf og allan almenning.
Það er tvennt sem ber að hafa í
huga varðandi þessa staðreynd. Ann-
ars vegar að íslensk ferðaþjónusta
reiðir sig á íslenskan flugrekstur að
stærstu leyti en flugreksturinn reiðir
sig eingöngu að hluta til á ferðaþjón-
ustuna. Hlutfall erlendra ferðamanna
af flugfarþegum hefur verið um 30% í
eðlilegu árferði en meirihluti farþeg-
anna er tengifarþegar að nýta sér
leiðarkerfi félagsins á leiðinni yfir
Atlantshafið eða rúmlega 50%. Hins
vegar er ljóst að erlend flugfélög
myndu aldrei fylla í það skarð sem
myndi skapast ef leiðarkerfið og
tengimiðstöðin væru ekki fyrir hendi
því eftirspurnin eftir flugi til Íslands
eingöngu myndi ekki
styðja við núverandi
tíðni, fjölda áfangastaða
eða jafnmikið flug yfir
vetrartímann og raun
ber vitni.
Íslenskur flugrekstur
leiðir af sér og styður
við 72.000 störf sam-
kvæmt nýlegri skýrslu
Oxford Economics. Þar
af eru 11.000 störf beint
í fluginu. Nærri 40% af
landsframleiðslu Ís-
lands eru tilkomin
vegna flugs eða farþega
fluttra með flugi. Ef eingöngu flug-
starfsemin er skoðuð er hlutfall flugs-
ins um 17% eða um 490 milljarðar. Ís-
lenskur flugrekstur er ekki einskorð-
aður við einn flugrekanda og hann er
ekki einskorðaður við Ísland. Atvinn-
an er fjölbreytt en sérhæfð og tækni-
leg. Þá eru þau fyrirtæki sem byggja
sína afkomu á flugrekstri ekki ein-
göngu ferðaþjónustufyrirtæki heldur
einnig fyrirtæki í margvíslegum at-
vinnugreinum. Íslenskur flugrekstur
er stór á alla mælikvarða og stór í
samanburði við aðrar þjóðir.
Það er því áhyggjuefni að íslenskur
flugrekstur sé ekki studdur með
meira afgerandi hætti í þeim for-
dæmalausu aðstæðum sem hafa skap-
ast og þær aðgerðir sem gripið hefur
verið til gagnast flugrekstrinum að-
eins að litlu leyti. Sem betur fer býr
flugrekstur til hálaunastörf – af því
eigum við að vera stolt. Raunar er það
þannig að flugreksturinn býr til um
70% verðmætara starf en gengur og
gerist í íslensku atvinnulífi. Þannig
gagnast núverandi úrræði eins og
hlutabætur öðrum atvinnugreinum
mun meira en fluginu. Flestar að-
gerðir miða að því að hjálpa innlendri
ferðaþjónustu en flugið situr eftir.
Víða erlendis er flugrekstur nú
studdur og á sumum stöðum kominn í
skjól stjórnvalda. Nægir að nefna
Finnland í því samhengi þar sem
Finnair hefur fengið mikinn stuðning
þarlendra stjórnvalda eins og fram
kom í nýlegu útvarpsviðtali við rit-
stjóra Túrista, Kristján Sigurjónsson.
Sama á við um SAS og mörg önnur
flugfélög í Evrópu. Í Bandaríkjunum
er stuðningurinn mikill og til eftir-
breytni. Þar hefur, til viðbótar við
lánalínur, þeim verið boðið að greiða
laun starfsmanna til 30. september til
að koma í veg fyrir uppsagnir og
lækkun launa. Sú nálgun sem íslensk
stjórnvöld virðast vera að horfa til í
sínum aðgerðum er sambærileg þeim
sem Norwegian býðst. Það félag á í
rauninni ekkert heimaland þrátt fyrir
nafnið. Félagið hefur stofnað henti-
flugfélög víðs vegar um heim til þess
að komast undan sköttum og skyld-
um og hefur fyrir vikið ekkert skjól.
Félagið hefur um margra mánaða og
jafnvel ára skeið verið í gjörgæslu
fjármálastofnana og markaðarins
vegna of mikils vaxtar og óraunhæfra
rekstrarforsenda. Norska ríkið kallar
því eftir markaðslausn áður en kemur
til aðstoðar ríkisins og þá eingöngu til
þess hluta rekstrarins sem snýr að
Noregi.
Icelandair hefur gengið í gegnum
erfiða tíma á síðastliðnum tveimur ár-
um. Árið 2018 var fyrsta tap félagsins
eftir margra ára milljarða hagnað.
Tapið var rakið til mistaka í leiðar-
kerfi félagsins og breytinga á sölu- og
markaðsstarfi þess. Reynsluleysi og
mistök nýrra stjórnenda áttu þar
stærstan þátt. Árið 2019 var erfitt
vegna Boeing MAX-vélanna en það
ástand kom sérstaklega illa niður á
Icelandair og skyggði á mögulegan
ávinning af leiðréttingum mistaka
fyrra árs. Þessi tvö ár eru á engan
hátt lýsandi fyrir þau tækifæri sem
felast í því rekstarmódeli sem félagið
byggir á en reksturinn er viðkvæmur
og mikilvægt að honum sé vel stýrt til
að tækifærin séu nýtt.
Núverandi ástand er þessu ótengt.
Félagið var í góðri stöðu fyrir vegna
velgengni áranna 2010-2017 og leitaði
því ekki til stjórnvalda strax í byrjun.
Það hefði verið gert ef staða félagsins
hefði væri slæm fyrir. Mögulega hafa
falist í því mistök að mála myndina
ekki nægjanlega svarta miðað við þá
stöðu sem nú er komin upp.
Flugið hefur orðið fyrir stærstu
skakkaföllunum í þeim faraldri sem
nú herjar á heiminn allan. Það er
jafnframt líklegt að flugið verði síðast
til að komast út úr þeim efnahagslega
hildarleik sem við göngum í gegnum.
Það er því ekki bara mikilvægt held-
ur nauðsynlegt að íslenskum flug-
rekstri sé sýnd sú virðing og auðmýkt
sem hann á skilinn. Hann er brot-
hættur eins og staðan er í dag en hef-
ur í gegnum árin getað staðið sem
einn af máttarstólpum íslensks efna-
hagslífs. Við verðum að sameinast um
að þegar þessu ástandi lýkur komi ís-
lenskur flugrekstur ekki verulega
laskaður heldur öflugri en nokkru
sinni fyrr til leiks og í stakk búinn til
að nýta öll þau tækifæri sem felast í
uppsveiflunni. Til að svo geti orðið
verða stjórnvöld að breyta um takt.
Eftir Matthías
Sveinbjörnsson » Flugið hefur orðið
fyrir stærstu
skakkaföllunum í þeim
faraldri sem nú herjar á
heiminn allan. Það er
jafnframt líklegt að
flugið verði síðast til að
komast út úr þeim efna-
hagslega hildarleik sem
við göngum í gegnum. Matthías Sveinbjörnsson
Höfundur er forseti
Flugmálafélags Íslands.
Íslenskur flugrekstur í vanda – taktleysi stjórnvalda
Verkefnið sem við
stöndum frammi fyrir
nú er þess eðlis að við
sem þjóð stöndum sam-
an og þannig mun okk-
ur farnast best. Heil-
brigðisráðherra hefur
einnig sagt að við hefð-
um verið undirbúin og
sérstaklega hefði heil-
brigðiskerfið sýnt
undraverðan sveigjan-
leika. Í þessu sambandi
má nefna að höfðingleg gjöf barst
Landspítala á dögunum, um var að
ræða 17 nýjar gjörgæsluöndunar-
vélar, 6.500 sóttvarnargrímur, 1.000
varnargalla, 2.500 varnargleraugu og
140.000 veirupinna. Að gjöfinni stóðu
14 íslensk fyrirtæki og kom gjöfin að
góðum notum og meira
er víst á leiðinni. Annað
sem hefur tekist mjög
vel og er þakkarvert er
þegar Íslensk erfða-
greining hóf að skima
fyrir veirunni og með
þeim hætti að aðstoða
hið opinbera og það
með frábærum árangri.
Að loknum Covid-19-
faraldrinum munum við
geta minnst þessa sem
tíma þar sem þjóðin
stóð saman. Við munum
einnig læra af þessari
reynslu og vera betur í stakk búin til
þess að mæta frekari áskorunum. En
það skiptir öllu máli að viðurkenna
það að bæði hið opinbera og hið
einkarekna sneru bökum saman til
þess að freista þess að fá bestu nið-
urstöðuna. Sem dæmi um hvað læra
má af þessari reynslu og hvernig
færa má þá reynslu áfram þegar
hversdagurinn tekur við á ný má
benda á að enn bíða um það bil 800
manns eftir því að komast í lið-
skiptaaðgerð á hné og tæplega 400
einstaklingar bíða þess að komast í
liðskipaaðgerð á mjöðm.
Það er ljóst að enginn þessara ein-
staklinga mun hafa tækifæri til þess
að fara til útlanda í nánustu framtíð
til þess að fá bót meina sinna, ferða-
takmarkanir munu hamla þeirra för,
einstaklingar sem gætu orðið full-
færir til þess að taka þátt í samfélag-
inu að aðgerð lokinni. Stjórnvöld
verða að sýna aðhald í fjármálum ef
þau ætla að fá hjól samfélagsins af
stað á ný og því er með öllu óeðlilegt,
nú sem fyrr, að sóa fjármunum í stað
þess að nýta þjónustu sem bæði er
ódýrari og hagkvæmari fyrir alla að-
ila. Til að rifja það upp þá er greitt að
fullu fargjald hins sjúkratryggða og
fylgdarmanns sem og dagpeningar
vegna nauðsynlegs uppihaldskostn-
aðar þess sjúkratryggða erlendis ut-
an sjúkrastofnunar svo og nauðsyn-
legs uppihaldskostnaðar fylgdar-
manns. Undanfarin fjögur ár hefur
þessi tilhögun kostað ríkið 128 millj-
ónir. Þetta hefur fólk þurft að gera,
vissulega að uppfylltum skilyrðum,
þar sem það hefur ekki efni á því að
leita til einkarekinna fyrirtækja hér
heima sem búin eru besta búnaði og
skipuð færasta fagfólki og sem nú eru
enn án samnings við Sjúkratrygg-
ingar Íslands. Aðrir hafa greitt úr
eigin vasa einfaldlega til þess að kom-
ast að í aðgerð hér heima án aðkomu
Sjúkratrygginga Íslands vegna þess
að aðstæður voru óbærilegar, ein-
staklingar sem hafa búið við þján-
ingar með tilheyrandi vanlíðan í allt
of langan tíma.
Í ljósi nýfenginnar reynslu sem við
höfum vonandi flest lært af er skyn-
samlegast að nýta alla þá krafta sem
nú þegar eru fyrir hendi hér á landi.
Það þarf að eyða biðlistum vegna lið-
skiptaaðgerða og það verður aðeins
gert með því að bæði hið opinbera og
hið einkarekna snúi bökum saman.
Verkefnið fram undan
Eftir Önnu Kol-
brúnu Árnadóttur » Það skiptir öllu máli
að viðurkenna það
að bæði hið opinbera og
hið einkarekna sneru
bökum saman til þess að
freista þess að fá bestu
niðurstöðuna.
Anna Kolbrún
Árnadóttir
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins.
annakolbrun@althingi.is