Fréttablaðið - 26.08.2020, Blaðsíða 32

Stórmerkileg geta
Tim Cook og félaga
til að skila hagnaði er loks
athyglisverð svo ekki sé
meira sagt.
Hér á landi berst
orkuiðnaður fyrir
tilvist sinni, hvort sem horft
er til álvera, kísilvera eða
gagnavera.
Í gamalli dæmisögu úr Gyðing-dómi eru rabbínar tveir beðnir um að þylja upp allt innihald
trúarritanna Tóra, standandi á
öðrum fæti. Annar þeirra bregst
hinn versti við en hinn segir slíkt
þó lítið mál: „Ekki gera öðrum neitt
sem þú fyrirlítur sjálfur. Þannig er
Tóra í heild sinni, allt annað eru
athugasemdir.“
Þar til nýlega hefði mátt beita
svipaðri nálgun á rekstur tækni-
risans Apple. Þrátt fyrir allar tölv-
urnar, úrin, heyrnartólin, tónlistina
og þar fram eftir götunum mátti
segja að Apple væri iPhone, allt
annað væri til skrauts. Tekjur og
arðsemi fyrirtækisins mátti rekja
til þessarar arðbærustu neytenda-
vöru sögunnar og erfiðlega gekk að
útvíkka tekjustofna.
Það heyrði því heldur betur
til tíðinda þegar fréttir bárust af
því í liðinni viku að frá því í mars
hafi hlutabréfaverð Apple tvö-
faldast og markaðsvirðið væri nú
skriðið upp fyrir 2.000 milljarða
dala. Það er níutíuföld landsfram-
leiðsla Íslands. Þrjátíufalt heildar-
fasteignamat landsins. 45 sinnum
meira en áætlaðar eignir Jóakims
Aðalandar. Það er erfitt að átta sig á
hvernig réttlæta megi slíkt verðmat
en vissulega hefur fjármagn sótt í
ætlað skjól stórra tæknifyrirtækja
að undanförnu og nýlegt uppgjör
fyrirtækisins var óvenjugott.
Tvennt mætti þó nefna til við-
bótar sem stutt gæti þá stemningu
sem nú virðist vera meðal fjárfesta.
Ég nefndi að þar til nýlega hafi
Apple staðið og fallið með iPhone.
Síminn er vissulega enn f laggskip
fyrirtækisins og skilar stórum
hluta hagnaðar og hátt í helmingi
tekna í kassann, en hlutfallið var
70% fyrir einungis tveimur árum.
Skýjalausnir og ýmis þjónusta hefur
vaxið hratt og svo virðist sem loks
hafi tekist að fjölga tekjustofnum
nægjanlega og þetta gríðarstóra
fyrirtæki geti þrátt fyrir allt enn
vaxið.
Stórmerkileg geta Tim Cook og
félaga til að skila hagnaði er loks
athyglisverð svo ekki sé meira sagt.
Arðsemin hefur nær aldrei verið
meiri og hagnaður það sem af er
ári nemur um 45 milljörðum dala,
eða yfir 6.000 milljörðum íslenskra
króna.
Á tímum sem þessum þar f
kannski ekki að koma á óvart að
fjárfestar renni hýru auga til fyrir-
tækja sem sannað hafa getu sýna
til arðbærs og stöðugs rekstrar. En
hversu langt eru þeir tilbúnir að
ganga? Í það minnsta nógu langt til
að tvöfalda hlutabréfaverðið á hálfu
ári og gera félagið hið verðmætasta
á skráðum mörkuðum.
Hvers vegna er Apple svona verðmætt?
Eins og alþjóð veit er regluverk Evrópusam-bandsins svo f lókið að langan tíma getur tekið að fá botn í það og stundum er botninn
suður í Borgarfirði.
Það átta sig fæstir á því að þegar
orkuverð hér á landi er borið saman
við orkuverð á meginlandinu, þá
verður að taka með í reikninginn
ýmsar ívilnanir og hagræði sem
stóriðja býr þar við. Munar þar
mestu um stórfelldar endurgreiðsl-
ur stjórnvalda til stórnotenda í
ríkjum á borð við Noreg, Frakk-
land og Þýskaland, en þar er öflugur
orkuiðnaður sem siglt hefur þessum
ríkjum út úr margri kreppunni.
Orkuframleiðendur í Evrópu,
sem brenna jarðefnaeldsneyti á
borð við kol og gas, þurfa nefnilega
að greiða fyrir losunarheimildir
innan ETS-kerfisins. Eins og nærri
má geta er sá reikningur himinhár
í tilfelli orkuvera sem ganga fyrir
kolum eða gasi, enda losunin marg-
falt meiri en frá endurnýjanlegum
orkugjöfum á borð við vatnsafl eða
jarðvarma. Það hefur aftur áhrif
til hækkunar orkuverðs á megin-
landinu.
Til þess að orkusækinn iðnaður í
Evrópu haldist samkeppnishæfur er
stjórnvöldum í ríkjum ESB heimilt
að greiða niður orkuverðið beint til
þeirra. Flest iðnríki Evrópu nýta sér
það, enda er þeim umhugað um að
standa vörð um samkeppnishæfni
orkusækins iðnaðar. Það liggur í
hlutarins eðli að ef orkan er ekki á
samkeppnishæfu verði, þá eru for-
sendur brostnar fyrir rekstri slíkra
fyrirtækja.
Slíkar ETS-niðurgreiðslur eru
reiknaðar eftir sérstökum stuðli
sem miðast við hlutfall jarðefna-
eldsneytis í orkumynstri ríkja á
sameiginlegum orkumarkaði ESB
og geta greiðslur til stóriðjufyrir-
tækja numið á annan tuga evra
á megavattstund. Þegar haft er í
huga að meðalverð Landsvirkjunar
til stórnotenda hér á landi var um
28 dollarar á  megavattstund árið
2018, og var þá flutningur að hluta
innifalinn, sést hversu mikið slíkar
niðurgreiðslur skekkja stöðuna.
Ljóst er að þetta kerfi verður
áfram við lýði og vinnur fram-
kvæmdastjórn ESB að útfærslu á
því til ársins 2030. En þar sem Ísland
tengist ekki sameiginlegum orku-
markaði ESB eiga stjórnvöld hér
ekki kost á að taka upp slíkar nið-
urgreiðslur, jafnvel þó að áhuginn
væri fyrir hendi. Þó ganga álverin
hér fyrir endurnýjanlegri orku eins
og í Noregi. Það skrítna er, að ETS-
kerfið skerðir samkeppnisstöðu
íslenskra álvera, en á sama tíma er
losunin hvergi minni en hér, sam-
kvæmt tölum Norsk Hydro. Ekki
er kyn að keraldið leki, gæti ein-
hverjum ratast á munn.
Ofan á það bætist að f lutnings-
kostnaður hér á landi, í þessu strjál-
býla og fámenna landi, er margfalt
hærri en til að mynda í Noregi. Á
það einkum við um stórnotendur,
þar sem þeir njóta sérstakra íviln-
ana í Noregi, meðal annars  vegna
þess að þeir eru oft staðsettir á
afskekktum svæðum nærri upp-
sprettu orkunnar og fá að njóta þess
í afsláttum af f lutningskostnaði.
Þá þarf að hafa í huga að stjórn-
völd víða í Evrópu styðja myndar-
lega við f járfestingarverkefni í
orkuiðnaði, ekki síst hjá frændum
okkar Norðmönnum. ENOVA-sjóð-
urinn stóð til að mynda straum af
stórum hluta kostnaðarins við upp-
byggingu á nýrri kerlínu í álverinu í
Karmoy, þar sem horft var til bættr-
ar orkunýtingar, og komu íslenskar
verkfræðistofur að því verkefni.
Norsk stjórnvöld kappkosta því
miklu til að sækja fram og viðhalda
þannig samkeppnishæfni orkuiðn-
aðar í Noregi.
Ljóst er að stjórnvöld víða um
heim halda vöku sinni og vilja
standa vörð um iðnaðinn heima
fyrir. Í áliðnaði er skollið á tollastríð
milli Bandaríkjanna og Kína ann-
ars vegar og Kanada hins vegar. Þá
hefur framkvæmdastjórn ESB tekið
til skoðunar undirboð á kínversku
áli og mótvægisaðgerðir gegn því.
Hér á landi berst orkuiðnaður
fyrir tilvist sinni, hvort sem horft er
til álvera, kísilvera eða gagnavera.
Mikilvægt er að stjórnvöld marki
stefnu sem tryggir orkuiðnaði sjálf-
bærar rekstrarforsendur til fram-
tíðar, þannig að iðnaðurinn geti
haldið áfram að skapa verðmæti,
dýrmæt störf og stuðlað að bættum
lífskjörum. Það þarf að slá botninn
í tunnuna.
Ekki er kyn þó keraldið leki
Pétur Blöndal
framkvæmda-
stjóri Samál
Björn Berg
Gunnarsson
deildarstjóri
Greiningar og
fræðslu hjá Ís-
landsbanka.
Vonarneisti fer um þýskt efnahagslíf
Angela Merkel, kanslari Þýskalands, gat andað ögn léttar í gær. Efnahagshorfur landsins bötnuðu í gær. Væntingavísitalan hækkaði fjórða mánuð-
inn í röð og samdrátturinn í efnahagslífinu var minni en áður var talið. „Þýska hagkerfið er á batavegi,“ segir Clemens Fuest, sem fer fyrir Ifo-stofn-
uninni. Hagstofan ytra segir að hagkerfið hafi dregist saman um 9,7 prósent á öðrum fjórðungi en ekki 10,1 prósent eins og talið var. MYND/EPA
Skotsilfur
Djarft teflt
Smári McCarthy,
fulltrúi Pírata
í efnahags- og
viðskiptanefnd,
færði undarleg
rök fyrir því að ríkið
ætti fremur að fjárfesta í hluta-
bréfum Icelandair Group í stað
þess að veita ríkisábyrgðir á lánum.
Hann sagði ríkisábyrgðina auka
áhættu ríkisins sem fengið lítið
fyrir sinn snúð. Æskilegra væri að
kaupa hlutabréf flugfélagsins. Það
er hárrétt hjá þingmanninum að
ríkisábyrgð á lánum til rótgróins
flugfélags á tímum COVID-19 er
vissulega hættuspil. Hlutabréfa-
kaup væru þó enn áhættusamari.
Það er mun áhættuminna að fá
greitt fyrir að veita ríkisábyrgð
gegn því að Icelandair safni ríkulegu
hlutafé en að veðja á hlutabréfa-
verð flugfélagsins næstu árin. Til að
bæta gráu ofan á svart reynist oft
erfitt að selja ríkiseignir.
Liðsmaður
Rósa Björk Brynjólfs-
dóttir fór einna
hörðustum orðum
allra þingmanna
um þyrluævin-
týri Áslaugar Örnu
Sigurbjörnsdóttur á
dögunum sem leið. Rósa Björk, sem
er þingmaður VG, var jafnan titluð
stjórnarþingmaður í allri umfjöllun
um málið. Rósa Björk er hins vegar
af sumum talin líkleg til að venda
kvæði sínu í kross fyrir næstu
kosningar og hugsanlega fara fram
fyrir Samfylkinguna, enda verður
seint sagt að hún hafi verið sterkur
liðsmaður ríkisstjórnarinnar á yfir-
standandi kjörtímabili. Nú berast
svo fregnir af því að Lionel Messi
vilji yfirgefa Barcelona. Hugsanlega
er nú ár stórra félagaskipta fram
undan.
Henný að hætta
Henný Hinz, sem
hefur stýrt hag-
deild Alþýðusam-
bands Íslands
(ASÍ) á undan-
förnum árum, er að
láta af störfum hjá ASÍ
eftir að hafa starfað þar um langt
árabil. Henný, sem er hagfræðingur
að mennt, hefur starfað á hagdeild
Alþýðusambandsins frá árinu 2004,
meðal annars sem verkefnastjóri
verðlagseftirlits ASÍ og sérfræðing-
ur á sviði velferðar-, húsnæðis- og
lífeyrismála.
2 6 . Á G Ú S T 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R14 MARKAÐURINN