Fréttablaðið - 24.09.2020, Blaðsíða 30

Frá því fyrir tíu
árum, skömmu
eftir bankahrun árið
2010, hefur fjöldi
umsækjenda um endur­
hæfingarlífeyri tvö­
faldast.
TRYGGINGASTOFNUN
TRAUST - SAMVINNA - METNAÐUR
Við þökkum góðar undirtektir við aukinni fjarþjónustu TR á undanförnum
vikum og hvetjum viðskiptavini til að halda áfram að nýta Mínar síður í
samskiptum við okkur.
Við veitum ráðgjöf og aðstoð í síma 560 4400, netfangið okkar er tr@tr.is.
ALLTAF OPIÐ
á Mínum síðum TR
8 KYNNINGARBLAÐ 2 4 . S E P T E M B E R 2 0 2 0 F I M MT U DAG U RENDURHÆFING
Meginskilyrði fyrir veitingu endurhæfingarlífeyris er að umsækjandi taki þátt
í endurhæfingu í umsjón fagaðila
með starfshæfni að markmiði.
Reglugerð um framkvæmd endur-
hæfingarlífeyris samkvæmt lögum
um félagslega aðstoð var sett í júní
2020.
Herdís Gunnarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri réttindasviðs
Tryggingastofnunar, segir að til að
geta sótt um endurhæfingarlífeyri
þurfi að uppfylla viss skilyrði.
„Umsækjendur þurfa að eiga
lögheimili á Ísland og vera á
aldrinum 18-67 ára. Einnig þurfa
einstaklingar sem hyggjast sækja
um endurhæfingarlífeyri að hafa
lokið áunnum veikindarétti sínum
frá atvinnurekanda og greiðslum
sjúkra- eða slysadagpeninga frá
stéttarfélagi og vátrygginga-
félögum. Tilgangurinn er því að
veita stuðning til einstaklinga
sem hafa lokið öðrum réttindum
í kjölfar veikinda eða sjúkdóma,
til að ástunda í endurhæfingu í
umsjón fagaðila með starfshæfni
eða aukna færni að markmiði,“
útskýrir hún.
Sótt er um endurhæfingarlíf-
eyri með því að fylla út umsókn
á Mínum síðum hjá TR. Með
umsókn þarf að fylgja læknis-
vottorð, endurhæfingaráætlun
og tekjuáætlun. Endurhæfingará-
ætlun er alltaf gerð í samvinnu við
meðferðaraðila eða ráðgjafa, til
dæmis hjá VIRK, starfsendurhæf-
ingarstöðvum, sérfræðilæknum,
sjúkraþjálfurum, sálfræðingum,
starfsfólki heilbrigðisstofnana eða
félagsþjónustu. Herdís útskýrir að
áætlunin sé gerð og undirrituð af
umsækjanda og þeim meðferðar-
aðila sem heldur utan um endur-
hæfinguna og veitir stuðning og
eftirfylgd.
„Í endurhæfingaráætlun þurfa
að koma fram upplýsingar um
langtíma- og skammtímamarkmið
endurhæfingar, ásamt greinar-
góðri lýsingu á innihaldi hennar.
Mikilvægt er að starfshæfni eða
aukin færni sé höfð að leiðarljósi í
endurhæfingu og endurhæfingará-
ætlun því byggð upp með áherslu
á mögulega endurkomu á vinnu-
markað,“ segir Herdís.
Þróun í fjölda umsókna um
endurhæfingarlífeyri
Herdís segir að á síðastliðnum
áratug hafi einstaklingum með
nýgengi endurhæfingarlífeyris
aukist um 143%, eða úr um 700
einstaklingum árið 2010 upp í
1.700 árið 2019. Á þessu ári stefnir
í að ríflega 5.000 einstaklingar fái
samþykktan endurhæfingarlíf-
eyri.
„Frá því fyrir tíu árum, skömmu
eftir bankahrun, árið 2010, hefur
fjöldi umsækjenda um endurhæf-
ingarlífeyri tvöfaldast. Nú eru mun
fleiri einstaklingar á vinnualdri,
18-67 ára, óvinnufærir af heilsu-
farsástæðum en voru fyrir einum
áratug. Miðað við núverandi spá
fyrir árið 2020 stefnir í um 10 pró-
senta aukningu í umsóknum um
örorkulífeyri frá síðastliðnu ári. Þó
ber að benda á að nýjum umsókn-
um, sem og fjölda nýrra umsækj-
enda um örorkulífeyri, er að fækka
milli ára en umsóknum um endur-
mat á örorku fjölgar. Árlegur vöxtur
í fjölda endurhæfingarlífeyrisþega
síðustu ár hefur verið á bilinu 15-20
prósent. Í ár er áætlað að um 42
prósentum fleiri einstaklingar fái
samþykktan endurhæfingarlíf-
eyri en á síðasta ári, sem er gífurleg
fjölgun,“ upplýsir hún.
„Mun fleiri konur en karlar
þiggja réttindi vegna endur-
hæfingar- og örorkulífeyris hjá
Tryggingastofnun. Þegar skoðaðir
eru sjúkdómar, hvort sem er hjá
endurhæfingarlífeyrisþegum eða í
nýgengishópi örorkulífeyrisþega,
sést nú sem fyrr að geð- og stoð-
kerfissjúkdómar eru langalgeng-
ustu heilsufarsástæður fyrir því að
missa starfshæfni. Ungt fólk með
kvíða, þunglyndi, taugaþroska-
frávik og vefjagigt er viðkvæmur
hópur á vinnumarkaði og ljóst er
að án sérhæfðra meðferðar- og
endurhæfingarúrræða mun þessi
sjúklingahópur fara stækkandi sem
hlutfall óvinnufærra lífeyrisþega.“
Herdís segir athyglisvert að
þegar kynjahlutfall yngsta aldurs-
hópsins á vinnualdri, 18-29 ára,
er skoðaður má sjá að karlar eru
heldur fleiri en konur.
„Helsta skýringin er að í yngsta
aldurshópnum eru fleiri karlar
en konur eru með alvarleg frávik
eða fötlun og hafa hlotið mat fyrir
örorku til frambúðar. Hinn hluti
þessa unga fólks er í þeirri stöðu að
hægt er að hafa áhrif á starfsgetu
með meðferð og endurhæfingu
þótt úrræði kunni að skorta, sér-
staklega hjá þeim sem búa utan
höfuðborgarsvæðisins. Veruleg
fjölgun hefur orðið í umsóknum
um endurhæfingarlífeyri fyrir
yngstu aldurshópana. Það er
því ljóst að fjöldi ungs fólks með
skerta starfshæfni hefur margfald-
ast á síðasta áratug.“
Árangurinn af
endurhæfingarlífeyri
Tryggingastofnun hefur undan-
farin tvö ár tekið þátt í samvinnu-
verkefni um að auka virknihlutfall
og lífsgæði ungs fólks með skerta
starfshæfni. Stefnt var að lækkun
nýgengis örorku hópsins um
fjórðung.
„Það er ánægjulegt að greina
frá því að það tókst. Enn er þó
ekki komið á daginn hvernig
lengri tíma áhrif átaksins skila
sér, sérstaklega í ljósi þess að
veruleg vöntun er á heppilegum og
fjölbreyttum endurhæfingarúr-
ræðum fyrir þennan afmarkaða
hóp ungs fólks,“ segir Herdís.
Hlutfallslega hefur fækkað
meira í hópi þeirra sem fá sam-
þykktan örorkulífeyri í saman-
burði við þá sem fá samþykktan
endurhæfingarlífeyri. Það er
vísbending um aukna áherslu á
að láta reyna á árangur af endur-
hæfingu og auka þannig mögu-
lega starfsgetu á ný, eða auka og
viðhalda fyrri færni. Í yngsta
aldursflokknum, 18-30 ára, hefur
24 prósentum umsókna verið
synjað á þessari forsendu á þessu
ári. Árið 2019 var hlutfallið 28
prósent og árið 2018 16 prósent.
Þessar tölur endurspegla aukna
áherslu Tryggingastofnunar á að
endurhæfingarmöguleikar þess
hluta ungra umsækjenda sem bætt
getur stöðu sína með meðferð,
hæfingu og endurhæfingu, verði
fullnýttir áður en til örorkumats
kemur. Einn liður í því er 4DX
verkefni félagsmálaráðuneytisins,
sem miðar að því að auka lífsgæði
og virkni ungs fólks með skerta
starfsgetu á aldrinum 18-29 ára
með aukinni samvinnu þjónustu-
kerfa. Auk Tryggingastofnunar
taka Vinnumálastofnun, Heilsu-
gæsla höfuðborgarsvæðisins,
Félagsþjónustan í Reykjavík og
VIRK þátt í verkefninu.
Framtíðarsýn og stefna í
málefnum endurhæfingar
„Tryggingastofnun er ein sinnar
tegundar á landinu, fer með ein
viðkvæmustu mál einstaklinga og
veltir stórum hluta af fjárlögum
ríkisins. Verkefni TR eru vel skil-
greind en mjög umfangsmikil þar
sem við þjónum yfir 70 þúsund
viðskiptavinum árlega. Mikil-
vægt er að þjónustan sem snertir
velferð og réttindi einstaklinga
sé áreiðanleg og traust. Hjá TR
starfar öflugur hópur sérfræðinga
sem leggur metnað í að veita góða
þjónustu. Við hjá TR erum í því
vandasama hlutverki að upplýsa
almenning um fjölbreytt réttindi
sem honum stendur til boða. Við
erum stöðugt að leita leiða til að
bæta þjónustuna, miðla upp-
lýsingum og auka samvinnu við
okkar helstu hagsmunaaðila,“
segir Herdís.
Hún segir afar mikilvægt að
stofnanir og fagaðilar á sviði
velferðar- og heilbrigðismála sam-
þætti þjónustu til að styðja við
þarfir ungra einstaklinga á vinnu-
markaði sem og annarra er glíma
við langvinn veikindi.
„Slíkt samstarf er þegar hafið
og ný stefna um endurhæfingu á
vegum stjórnvalda er mikilvæg
varða á þeirri leið. Jafnframt er
mikið og gott samstarf milli aðila
í velferðar- og heilbrigðisþjónustu
lykillinn að því að bæta þjónustu
við hóp einstaklinga er geta notið
ávinnings af endurhæfingu.“
Stuðningur vegna endurhæfingar
Endurhæfingarlífeyrir er stuðningur til endurhæfingar fyrir fólk sem er óvinnufært vegna sjúk-
dóma eða fötlunar. Hann er ætlaður þeim sem hafa lokið öðrum réttindum í kjölfar veikinda.
Herdís Gunnarsdóttir segir að mjög mikil aukning hafi orðið í umsóknum
um endurhæfingarlífeyri á undanförnum árum. MYND/SVEINN SPEIGHT