Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2020, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIR
102 millj-
ónir Banda-
ríkjamanna
greiddu
atkvæði utan
kjörfundar.
Víða er tekist
á um talningu
þeirra.
MYND/GETTY
Ó hætt er að segja að kosninganótt hafi valdið þeim miklum
vonbrigðum sem bjuggust við,
og vonuðust eftir, stórsigri
Joes Biden. Þó að allt bendi til
þess þegar þetta er skrifað að
Biden merji sigur á lokametr-
unum var þriggja daga bið
eftir niðurstöðum ekki hluti
af pakkanum sem stuðnings-
fólk Bidens hélt að það væri að
kaupa á kosninganótt.
Skoðanakannanir höfðu gert
ráð fyrir stórsigri Bidens.
Hann mældist með 8-10%
forskot á Trump á landsvísu,
og af sveifluríkjunum svo-
kölluðu naut Biden forskots í
þeim öllum nema einu, Ohio.
Hann átti að taka Flórída,
Georgíu, Arizona, Nevada og
fleiri leikandi. Undir blálokin
var meira að segja talað um
að Biden gæti tekið Texas, og
orðið fyrsti Demókratinn til
að gera það síðan 1976. „Bláa
aldan“ var á leiðinni.
Kerfisbundin skekkja
blasir við
Ef þessi svokölluðu sveiflu-
ríki eru skoðuð kemur í ljós
að Trump kom á óvart í þeim
öllum. Hér er stuðst við sam-
antekt marktækra kannana á
fivethirtyeight.com.
Byrjum á Ohio, eina sveiflu-
ríkinu þar sem Trump mæld-
ist sannarlega með forskot
daginn fyrir kjördag. Forskot-
ið í skoðanakönnunum var um
eitt prósent, en Trump bætti
um betur í kosningunum og
sigraði með rúmum 8%.
Tölur frá Flórída, sem
heimsbyggðin hafði auga
með strax við lokun kjör-
staða, gáfu strax til kynna
að eitthvað hafði farið úr-
skeiðis í skoðanakönnunum.
Biden sem mælst hafði yfir í
Flórída án undantekninga frá
því í lok febrúar og var með
3% forskot daginn fyrir kjör-
dag, tapaði með meiri mun en
hann átti að vinna með, 3,3%.
Í Pennsylvaníu var Biden
með rúmlega 5% forystu í
öllum marktækum mælingum
síðan í lok júní. Þegar þetta
er skrifað er Trump að vinna
með 2,6%, þó að það gæti
tekið einhverjum breytingum.
Biden átti að vinna Nevada
með 5% líka. Þegar þetta er
skrifað eru úrslit þar enn
óljós, en ljóst er að forskot
hans var aldrei 5%, hvorki í
Pennsylvaníu né Nevada.
Michigan, Wisconsin og
Minnesota áttu að vera örugg
í horni Bidens enda var hann
með 7-9% forskot í könnunum.
Hann sigraði í þeim öllum, en
Wisconsin með aðeins rétt
rúmum 20.000 atkvæðum eða
tæpu einu prósenti og Mic-
higan með tæpum 3%.
Þegar þetta er skrifað eru
þrír dagar liðnir síðan kjör-
staðir voru opnaðir í Banda-
ríkjunum, og úrslitin liggja
ekki fyrir. Þó að staðan sé
björt fyrir Biden geta kosn-
ingarnar fallið á báða vegu.
Ef talningu atkvæða væri
hætt nú yrðu úrslitin þau að
Biden yrði forseti með fæst-
um mögulegum kjörmönnum,
eða 270. Það er 50,1% af kjör-
mönnunum. Slíkt gerðist
síðast þegar Ruthord B. Ha-
yes var forseti árið 1876. Þá
var heildarfjöldi kjörmanna
369 og hlaut Hayes 185, eða
50,1%.
Skoðanakönnuðir
lærðu ekki sína lexíu
Þó að umræður um það séu
enn ekki hafnar er ljóst að
þegar úrslitin liggja fyrir og
rykið sest verður þörf á um-
ræðu vestanhafs um raun-
verulegt spágildi skoðana-
kannana. 2016 var þungt högg
fyrir skoðanakönnunarfyrir-
tækin en þau höfðu sagt fyrir
þessar kosningar að þau hefðu
lært sína lexíu af kosning-
unum þá. Hvort mistökin nú
eigi sér sömu rætur og mis-
tökin árið 2016 eða hvort þessi
kerfisbundna skekkja sé ný af
nálinni er ekki vitað, en búast
má við að þetta verði skoðað
af mikilli nákvæmni.
Á skekkjurnar 2016 var
ítrekað bent í aðdraganda
kosninganna nú og þeim
ábendingum iðulega svarað
með því að a) skoðanakönn-
uðir hafa lært sína lexíu, og
b) jafnvel þó að sama skekkja
væri í skoðanakönnunum
fyrir kosningarnar nú og var
árið 2016 væri forskot Bidens
einfaldlega svo miklu, miklu
meira að slík skekkja skipti
engu máli. Hann myndi samt
rústa þessu.
Ekkert af þessu var rétt og
skekkjan reyndist meiri en
árið 2016. Biden rústaði engu.
Frank Luntz, sérfræðingur
í framkvæmd skoðanakann-
ana og kosningaráðgjafi Rep-
úblikana til margra ára, sagði
í kjölfar kosninganna 2016
að ef „bransinn“ klúðraði
aftur spám sínum árið 2020
gætu það orðið endalok spá-
fyrirtækjanna. Aðspurður út
í þessi orð nú í kjölfar kosn-
inganna dró hann heldur í
land, en benti engu að síður á
að sú staðreynd að ekki hefði
tekist að lagfæra skekkjurnar
á fjórum árum muni draga
varanlega úr trú manna á að
staðan verði eitthvað betri
2024. Þannig gætu óvæntu
úrslitin, fyrst árið 2016 og
svo aftur 2020, orðið til þess
að þingkosningarnar 2022
og forsetakosningarnar 2024
verði með allt öðrum hætti
hvað kannanir varðar. Minna
verði horft til fylgiskannana
og meira til spurningahópa og
afstaða kjósenda til tiltekinna
málaflokka könnuð af meiri
krafti.
Gefnar voru margar ástæð-
ur fyrir skekkjunum 2016.
Sumar snéru að því að ákveðn-
ir eiginleikar voru of- eða van-
metnir. Til dæmis gáfu menn
sér að kjósendur Trumps væru
verr menntaðir en þeir reynd-
ust svo vera. Önnur ástæða
var það sem kallað er á upp-
runamálinu „the shy factor“,
sem ef til vill gæti kallast
feimnisþátturinn. Snýr hann
að því að vegna þjóðfélags-
aðstæðna í Bandaríkjunum og
innbyggðrar átakafælni í flest-
um heilsteyptum einstakling-
um reynir fólk að forðast að
viðurkenna að það muni kjósa
Trump, einfaldlega vegna þess
að það nennir ekki stappinu,
rifrildunum, fordómunum eða
átökunum sem því gæti fylgt.
Þannig verða kjósendur hans
ólíklegri til að svara símanum
þegar spyrlar hringja eða
opna þegar þeir knýja á dyr.
Fleiri erfiðar spurningar
blasa við
Fleiri spurningum er enn
ósvarað eftir þessar kosning-
ar. Ein þeirra er hvort póst-
atkvæðin séu komin til þess
að vera. Mörg ríki settu tíma-
bundnar reglur sem víkkuðu
heimildir sýslna til þess að
leyfa atkvæðagreiðslu með
pósti vegna COVID-19 farald-
ursins. Þetta endaði auðvitað,
eins og frægt er orðið, með
því að daginn fyrir kjördag
höfðu 102 milljónir Banda-
ríkjamanna kosið. Í sex ríkjum
höfðu fleiri kosið utan kjör-
fundar en kusu samtals í kosn-
ingunum fyrir fjórum árum.
Hvað verður um þessar heim-
ildir er ekki vitað. Í stjórnar-
skrá er kveðið á um að kosið
skuli á þriðjudegi, sem hefur
verið gagnrýnt harðlega, en
hægara er sagt en gert að
breyta stjórnarskránni. Þann-
ig gæti varanlegar, útvíkk-
aðar og samræmdar heimildir
til póstatkvæðagreiðslu verið
málamiðlun þar. Þannig eru
allar líkur á að ákall verði eftir
slíkum breytingum. Í sumum
ríkjum má ekki byrja að telja
þau atkvæði fyrr en mörgum
dögum eftir kjördag. Það mun
einnig þurfa að skoða í sam-
hengi við áðurnefnd atriði. n
Heimir
Hannesson
heimir@dv.is
FORSETAKOSNINGAR OPINBERA
SKEKKJUR Í SKOÐANAKÖNNUNUM
6. NÓVEMBER 2020 DV
Þó úrslit liggi ekki fyrir þegar þetta er skrifað er víst að draugur 2016 vofir enn yfir.
Kerfisbundin skekkja virðist vera Demókrötum í vil af óútskýranlegum ástæðum.