Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2020, Blaðsíða 2

Vanræksla í sparifötunum
V ið eigum að vera góð við náungann, okkar minnsta bróður, mann-
réttindi eru góð og vondir
hlutir eru vondir. Þetta er
heilagur sannleikur sem er
predikaður sí og æ af bæði
góða fólkinu, vonda fólkinu
og fólkinu sem er bara svona
la-la. Sem sagt öllum.
Við frussum út úr okkur
ritz-kexinu og mygluost-
unum af hneykslun þegar
við heyrum af tilfellum eins
og aðstæðum í Arnarholti á
Kjalarnesi sem fjallað var
um í vikunni þar sem jaðar-
settir einstaklingar voru
beittir ómannúðlegri meðferð.
Meira að segja Svarthöfði
gnísti tönnum og fann fyrir
þörfinni til að gefa fortíðinni
einn vænan gúmoren. Óboð-
legt. Eitthvað þarf að gera.
Það þarf að rétta þetta ranga
og svo framvegis. Skyndi-
lega er Svarthöfði risinn úr
farsóttarrekkju og sveipaður
skikkju réttlætisriddarans.
Þvílíkt og annað eins.
En Svarthöfði er ofhugsari
að eðlisfari og vindurinn var
fljótur úr honum þegar hann
gerði sér grein fyrir nokkrum
staðreyndum.
Þótt Arnarholt sé hrylli-
legt dæmi um það óréttlæti
og vanvirðingu sem þeim
sem minna máttu sín var
sýnd í gamla daga þá gerðist
það samt í gamla daga. Í öðru
samfélagi. Þar sem mann-
réttindaákvæði stjórnar-
skrárinnar voru varla orðin
að hugmynd.
En óréttlæti og vanvirðandi
meðferð á öryrkjum heyrir
ekkert sögunni til. Nú hefur
hún bara verið klædd í spari-
fötin til að hljóta náð fyrir
auknum mannréttindakröfum
samtímans. Kona sem lenti í
því áfalli í byrjun árs að lam-
ast fyrir lífstíð má hanga á
sjúkrastofnun því sveitarfélag
hennar segir ekki fjármagn
til að veita henni lögboðna
NPA-þjónustu. Kona með
MS-sjúkdóminn hefur verið
á stofnun í tæpt ár vegna úr-
ræðaleysis í húsnæðismálum.
Flóknar reiknireglur Trygg-
ingastofnunar valda því að
öryrkjar fá margir kröfubréf
frá þeirri sömu stofnun sem
veitir þeim minna en lág-
markslaun til að draga fram
lífið á.
Svarthöfði gæti þulið álíka
sögur upp dögunum saman
en samt ekki gert grein fyrir
þeim öllum.
Breytingarnar sem hafa átt
sér stað í samfélaginu þau
fimmtíu ár frá því sem gerðist
í Arnarholti eru í reynd ekki
það miklar. Lögum og reglum
hefur verið breytt í samræmi
við áherslur samtímans á
mannréttindi en það er samt
enn þannig að stjórnvöld og
samfélagið koma eins illa
fram við öryrkja og þá sem
minna mega sín eins og þeim
er mögulega fært. Lágmarks-
framkoma og áfram er litið
á þennan hóp sem hóp sem
á skilið allt það minnsta sem
fram er hægt að bjóða.
Við erum ekki lengur með
fávitahæli en þeir sem eru
með fatlanir, skerðingar,
skerta starfsorku, fá enn að
mæta afgangi.
Kannski er það lexían sem
Arnarholt getur kennt okkur.
Að núna fimmtíu árum síðar
séum við loks að gera upp það
sem þá átti sér stað. Munu þá
öryrkjarnir í dag fá uppreist
æru árið 2070. n
SVART HÖFÐI
Aðalnúmer: 550 5060
Auglýsingar: 550 5070
Ritstjórn: 550 5070
FRÉTTA SKOT
550 5070
abending@dv.is
Skömmin í símanum
A
ð bera harm sinn í hljóði er mörgum
eðlislægt. Oft virðist fólk þurfa að bíða
eftir að mestu erfiðleikarnir séu um
garð gengnir til þess að hægt sé að tala
um þá. Hættan liðin hjá og þá er hægt
að koma henni í orð.
Þetta er lærð hegðun. Sem börn tölum við hreint
út frá hjartanu og léttum á okkur nema það sé barið
niður. Eva Rós Ólafsdóttir, ráðgjafi hjá Berginu, ráð-
gjafarsetri fyrir 25 ára og yngri, segir fjölda ung-
menna sem þangað leita ekki fá þessa mikilvægu
spurningu í nærumhverfi sínu: Hvernig líður þér?
Einföld spurning sem getur svo sannarlega bjargað
deginum, vikunni eða lífi þess sem er spurður. Það er
galið að við séum svona rög við að spyrja fólkið okkar
hvernig því líði. Og sama gildir um svarið.
Ef þér líður illa má svo sannarlega segja það.
Þú getur orðað það eins pent eins og þú vilt – eða
bara látið vaða.
Við sjáum dæmi:
Hvernig líður þér?
„Mér hefur liðið betur.“
„Ég er í kjallaranum.“
„Ég er algjörlega búin/n á því.“
„Mér líður illa.“
„Ég er kvíðin/nn.“
„Ég er hrædd/ur“
„Ég er ekki á góðum stað.“
„Illa. Getur þú hjálpað mér?“
Það er engin skömm í að biðja
um hjálp eða viðurkenna vand-
ann. Þvert á móti er skömm
fólgin í því að rétta ekki út
hjálparhönd eða spyrja fólk
um líðan þess leiki minnsti
grunur á að viðkomandi sé
í vanda.
Við vitum þetta flest en
af hverju bregðumst við
ekki betur við?
Af hverju er það „vand-
ræðalegt“ að beygja af
og játa vanlíðan fyrir fólki sem
maður treystir?
Ég bugaðist um stund í síma
við góðan vin. Vin sem ég treysti
og finnst gott að tala við. Samt
upplifði ég skömm yfir því að hafa sýnt á mér veik-
leika. Því ef ég er ekki grjóthörð – hvað er ég þá?
Án þess að spyrja vininn þá veit ég hverju hann
hefði svarað mjúkum rómi.
„Mannleg.“
Á þessum drulluleiðinlegu tímum er ekki rými
fyrir skömm yfir því að líða alls konar. Við verðum
að treysta hvert öðru og halla okkur upp að samferða-
fólki okkar. Nýta samskiptaleiðir sem henta hverju
sinni og tala saman.
Tilhugsunin um að mikið af eldra fólki sé jafnvel
að eyða sínu síðasta ári í stofufangelsi er ömurlega
sorgleg. Ég man ekki hvenær ég faðmaði afa minn
síðast.
Þá er að horfa í það sem við getum þó gert.
Talað saman í síma, skrifað bréf, skilið eftir smur-
brauð í kassa með kveðju fyrir utan, teikningar frá
börnum eða bara fullt af súkkulaði.
Ég hef allavega sett djúskúrinn til hliðar í bili
og tekið upp símatíma. Já og vikuleg jólaboð fyrir
heimilisfólkið. Einkennisbúningur nóvembermánaðar
er jólapeysa og hlaupabuxur. Hreyfing og jólakósí
kemur manni nær ljósinu. Pre-ventan er hafin og
því ekkert til fyrirstöðu að skreyta, hlusta á jólalög,
kveikja á kertum og ljósum og borða jólamat. Skæla
svo smá í símann ef þannig liggur á manni. Sjúga svo
upp í nefið og finna fyrir létti.
Þú ert ekki ein/n. n
Ég er ekki á
góðum stað.
UPPÁHALDS
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Þorbjörg Marinósdóttir, tobba@dv.is
FRÉTTASTJÓRI: Erla Hlynsdóttir, erlahlyns@dv.is AUGLÝSINGAUMSJÓN: Sigurbjörn Richter,sigurbjorn@dv.is PRENTUN: Torg prentfélag DREIFING: Póstdreifing
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis. DV, Kalkofnsvegi 2, 101 Reykjavík Sími: 550 7000.
Íris Ann Sigurðardóttir
ljósmyndari og eigandi The
Coocoo’s Nest og blómabars-
ins Lunu er sannkölluð norn.
Hún sér meira en aðrir og
deilir hér sínum uppáhalds
hlutum til að bæta daginn.
1 Jurta teið
frá Tefélaginu
Uppáhalds teið mitt og það er
koffínlaust þannig að krakk-
arnir mínir drekka það líka.
2 Palo Santo
ilmur
Palo Santo ilmurinn sem
fæst á Lunu Flórens er svo
ótrúlega róandi og má nota
sem hýbýlailm eða ilmvatn.
3 Limoncello Sour
kokteill
Limoncello Sour er nýr kok-
teill hjá okkur með heima-
gerðu Limoncello, ótrúlega
frískandi, maður getur farið
í ferðalag til Ítalíu í höfðinu
á sér.
4 Kaffi
frá Kraffibrugghúsinu
Ég elska að fá nýristaðar
baunir frá vinum okkar í
hverfinu.
5 Angan kristall
andlitsrúllari
Kristals-andlitsrúllarinn
minn frá Angan felur ein-
kennin þegar ég er ósofin,
bólgur fara á augnabliki.
HLUTIR
2 EYJAN 13. NÓVEMBER 2020 DV