Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2020, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIR 13. NÓVEMBER 2020 DV
EYDDI NÓTTINNI Á LAUGA-
VEGINUM Í NÍSTINGSKULDA
Í vikunni fékk DV senda mynd af manni sem svaf úti á tröppum
verslunar á Laugavegi. Myndin var tekin um miðnætti og var því
nokkuð ljóst að þarna hafði maðurinn ætlað sér að sofa um nóttina.
Máni Snær
Þorláksson
manisnaer@dv.is
Maðurinn svaf
úti á kaldri
stéttinni.
MYND/AÐSEND
Heimilisleysi er vanda­mál á Íslandi og hefur heimilislausum fjölgað
í þjónustu hjá Reykjavíkur­
borg á undanförnum árum.
Samkvæmt skýrslu vel ferð­
ar ráðu neyt is ins og Íbúða lána­
sjóðs frá árinu 2017 voru 349
manns skráðir utangarðs og/
eða heimilislausir í borginni.
Það er um 95 prósenta aukning
frá síðustu mælingu sem gerð
var árið 2012.
Í Reykjavík eru ýmis úrræði
sem heimilislausir geta nýtt
sér til að fá næturskjól. Tvö
neyðarskýli fyrir karla, eitt
neyðarskýli fyrir konur og
eitt tímabundið neyðarathvarf
fyrir heimilislausar konur. Í
þessum neyðarskýlum geta
heimilislausir leitað sér nætur­
skjóls en hvers vegna myndi
heimilislaus einstaklingur
frekar sofa úti en í neyðar­
skýli? Er það vegna plássleysis
eða er einhver önnur ástæða
fyrir því?
„Sorglegt að einhver hafi
sofið úti korteri frá okkur“
„Við erum ekki sprungin. Við
erum ekki yfirfull,“ segir
Hrafnhildur Ólöf Ólafsdóttir,
geðhjúk r u n a r fræði ng ur
og deild ar stjóri hjá Þjón­
ustumiðstöð Vest ur bæj ar,
Miðborg ar og Hlíða, í sam­
tali við DV um málið. Heim­
ilislausum fjölgar á farsóttar­
tímum en við erum enn þá með
pláss í neyðarskýlum þar sem
plássum hefur verið fjölgað í
tengslum við COVID. „Það eiga
allir heimilislausir borgarbúar
að geta leitað í neyðarskýli og
fengið næturskjól. Við erum
hins vegar að passa að þeir
sem eru í áhættuhóp fái sér­
staka vernd vegna sóttvarna
og röðum plássum í neyðar­
skýlum með tilliti til þess.“
Hrafnhildur segir að í neyð­
arskýlunum sjáist þess ekki
staður að margir nýir mæti til
að fá næturskjól. „Við finnum
ekki mikið fyrir því þótt við
heyrum af áhyggjum af því í
samfélagsumræðunni,“ segir
Hrafnhildur en bendir á að
fólk sem er nýorðið heimilis­
laust á þessum tímum veigri
sér mögulega við því að mæta
í skýlin. „Okkur þykir bara
rosalega leiðinlegt að einhver
hafi sofið úti bara korteri frá
okkur.“
Harður heimur
Sá sem tók myndina og sendi
DV hana sagðist ekki hafa
vitað hvað hann ætti að gera
þegar hann sá manninn sofa
úti. Hann velti því meðal ann­
ars fyrir sér hvort hann ætti
að hringja á lögregluna en
ákvað að hætta við það af ótta
við að lögreglan refsi heimilis­
lausa manninum fyrir eitthvað
eins og vörslu fíkniefna.
Hrafnhildur segir að það
gerist reglulega að lögreglan
komi með fólk í gistiskýlið.
Vegna núverandi laga um
ávana­ og fíkniefni er hætta
á því að lögregla geri ólögleg
vímuefni upptæk ef heimilis­
lausi einstaklingurinn er með
eitthvað slíkt á sér. Hrafn­
hildur vill taka það sérstaklega
fram að starfsfólk hefur að
undanförnu upplifað meiri til­
litssemi og uppbyggjandi sam­
töl milli lögreglu og notenda.
„Þau virðast beita „empathy“­
nálgun, við finnum að þau eru
alltaf með betra og betra við­
horf. Meiri nærgætni gagnvart
fólkinu. Ég er ekki að segja að
þetta sé algilt en við finnum
meira af því. Það má gera bet­
ur en það er samt margt gott í
gangi og við finnum það.“
Hrafnhildur segir að þessa
stundina sé mikið af heim­
ilislausu fólki að lenda í hand­
rukkunum. „Heimurinn er
rosalega harður hjá fólkinu
okkar núna,“ segir hún. „Það
er misjafnt hvað þau hafa
góðan aðgang að vímuefnum
og sölumönnum. Sumir eru
bara í ömurlegri stöðu og eru
kannski bara með aðgang að
sölumönnum sem eru að beita
þau ofbeldi.“ Þá segir Hrafn­
hildur að hún sjái þetta sér­
staklega hjá heimilislausu
konunum. Þess vegna sé það
mikilvægt að þegar heimilis­
lausu konurnar hringi á lög­
regluna eftir hjálp fái þær
sérstaklega góða nálgun frá
laganna vörðum.
Mikið ofbeldi
og kynlífsvinna
Í sumar var frumvarp um
afglæpavæðingu neyslu­
skammta, sem Píratar lögðu
fram, fellt á Alþingi. Hrafn­
hildur segir að það að afglæpa­
væða neysluskammta geti haft
afskaplega mikil og góð áhrif
á heimilislaust fólk sem neytir
vímuefna. Til dæmis þarf það
ekki að hafa áhyggjur af því
að missa vímuefnin sín þegar
það hringir á lögregluna til að
fá hjálp. „Bara það að missa
neysluskammtana getur sett
allt á hliðina fyrir fólkið í
langan tíma og það getur
þurft að beita alls konar að­
ferðum til að verða sér úti um
efni aftur,“ segir Hrafnhildur.
„Það er þá í hættu á miklu of­
beldi og jafnvel þvingaðri kyn­
lífsvinnu,“ segir hún og bendir
á að oft þurfi heimilislaust
fólk að taka sér tíma í að fela
neysluskammtinn sinn áður en
það hringir á lögregluna.
„Hlutverk lögreglu er að
halda uppi lögum, meðal ann­
ars er það að fjarlægja neyslu­
skammta ólöglegra vímuefna.
Við vitum alveg sögur um það
þar sem fólk þorir ekki að
hringja strax í 112. Við finnum
líka að lögreglumönnum finnst
þetta mjög leiðinlegt,“ segir
Hrafnhildur og bætir við að
með afglæpavæðingu neyslu­
skammta allra vímuefna væri
hægt að leysa mikið af vanda­
málum sem heimilislaust fólk
glímir við.
Mikilvægt en
óaðgengilegt lyf
Annað sem Hrafnhildur segir
að myndi hjálpa heimilislausu
fólki með alvarlegan morfín­
vanda mikið er ef lyfið Nal­
oxone væri aðgengilegra.
Lyfið er eina mótefnið gegn
ofneyslu á ópíóðalyfjum sem
við höfum og er því virkilega
nytsamlegt. Fólk sem á erfitt
með eða er hætt að anda vegna
ofneyslu getur andað á ný með
hjálp lyfsins sem er hægt að fá
í formi nefspreys.
Erlendis er hægt að kaupa
lyfið án lyfseðils í apóteki eða
því er jafnvel dreift til not­
enda og aðstandenda án endur­
gjalds. Í reglugerð um ávísun
og afhendingu lyfja í apót­
ekum er gert ráð fyrir að hægt
sé að ávísa lyfjum beint til
lækna eða annarra viðbragðs­
aðila svo sem lögreglunnar.
Einnig er til ákveðinn neyðar­
réttur lyfjafræðinga. Þessar
leiðir eru hins vegar ekki
nýttar. Á Íslandi er Nal oxone
lyfseðilsskylt og óaðgengilegt
fyrir ákveðna viðbragðsaðila,
vettvangsteymi, notendur og
aðstandendur. Þá er það einn­
ig dýrt en einn skammtur af
nef spreyinu kostar 11 þúsund
krónur.
VoR teymið, færanlegt vett­
vangsteymi sem aðstoðar
fólk sem er heimilislaust og
með vímuefnavanda og geð­
vanda, vill geta haft Naloxone
í sjúkratöskum sínum. „Rétt­
ast væri að VoR geti dreift
óhindrað til sinna notenda. Öll
úrræði sem byggja á skaða­
minnkandi nálgun fyrir fólk í
virkri vímuefnaneyslu ættu að
vera með Naloxone sem part
af standard­búnaði í sjúkra­
tösku.“
Þegar manneskja hefur of­
skammtað þarf að bíða eftir
sjúkrabíl til að fá lyfið, það
getur tekið tíma að bíða eftir
sjúkrabílnum því oft mætir
lögreglan fyrst á vettvang
til að kanna aðstæður. Þegar
sjúkrabíllinn mætir loksins
á svæðið þá gæti það verið
um seinan. „Við erum ekki
með aðgang að kaupum á Nal­
oxone, löggan er ekki með
Naloxone. Við höfum heyrt að
lögreglumönnum sem lenda
í þessum aðstæðum finnist
þetta líka alveg galið,“ segir
Hrafnhildur. n